Płomienie - Stanisław Brzozowski (chcę przeczytać książkę w internecie .TXT) 📖

href="part27.xhtml#anchor-667">667. Wiera F. — wspomniana wcześniej Wiera Figner. [przypis edytorski]

668. wróżka z poematu Słowackiego, która rządzi ostatnim śmiertelnym bojem Wenedów — Roza Weneda, bohaterka tragedii Słowackiego Lilla Weneda. [przypis edytorski]

669. Synaj — góra w płd. części Płw. Synaj, utożsamiana z biblijną górą Horeb, określaną jako „góra Boga”, gdzie Bóg przekazał Mojżeszowi kamienne tablice z wyrytymi dziesięcioma przykazaniami (Wj 3,1), a w późniejszych czasach ukazał się prorokowi Eliaszowi (1Krl 19,8–14). [przypis edytorski]

670. Zimowy Pałac, Gatczyn i Carskie Sioło — rezydencje carskie. [przypis edytorski]

671. dieńszczyk, częściej: deńszczyk (ros.) — w carskim wojsku: ordynans, żołnierz przydzielony do obsługi oficera. [przypis edytorski]

672. Ecce deus (łac.) — oto bóg. [przypis edytorski]

673. gehenna — męki, wielkie cierpienia, piekło. [przypis edytorski]

674. chłopów zabitych po roku 61 — w roku 1861 wprowadzono reformę uwłaszczeniową w Imperium Rosyjskim, na mocy której ponad 20 mln chłopów rosyjskich zyskało wolność osobistą: nie mogli już być sprzedawani, kupowani ani karani przez właścicieli ziemskich, choć z powodu obaw władz przed masowym porzucaniem pracy w rolnictwie przypisano chłopów do wspólnot wiejskich, których nie mogli opuszczać. [przypis edytorski]

675. zielony stolik — hazard; gry hazardowe tradycyjnie rozgrywane są przy stole nakrytym zielonym suknem. [przypis edytorski]

676. Pobiedonoscew, Konstantin Pietrowicz (1827–1907) — rosyjski konserwatywny prawnik i polityk, wykładowca prawa cywilnego na Uniwersytecie Moskiewskim (1860–65), nauczyciel przyszłego cara Aleksandra III, wychowawca jego syna, Mikołaja I, senator (1868), członek Rady Państwa (1872), oberprokurator Świątobliwego Synodu (1880–1905); wywarł decydujący wpływ na politykę Aleksandra III oraz jego następcy. [przypis edytorski]

677. Worobjew, Włodzimierz — powieściowy pseudonim Władimira Siergiejewicza Sołowjowa (1853–1900), rosyjskiego filozofa prawosławnego, poety i publicysty, użyty niekonsekwentnie przez autora, gdyż nieco dalej pojawia się prawdziwe nazwisko. [przypis edytorski]

678. bogoczłowiek (rel.) — w teologii chrześcijańskiej: Jezus Chrystus, który jest jednocześnie Bogiem i człowiekiem. [przypis edytorski]

679. cud Kany Galilejskiej — przemiana wody w wino dokonana wg Ewangelii Jana (J 2, 1–12) przez Jezusa w miejscowości Kana w Galilei. [przypis edytorski]

680. nie prowadzi nas żaden słup ognisty — wg Biblii Izraelitów wędrujących z Egiptu przez pustynię do Ziemi Obiecanej prowadził sam Bóg w postaci słupa obłoku w dzień oraz słupa ognistego nocą (Wj 13, 21–22). [przypis edytorski]

681. Golgota — wzgórze nieopodal Jerozolimy, miejsce kaźni, gdzie ukrzyżowano Jezusa. [przypis edytorski]

682. Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — francuski pisarz i filozof polityczny, jeden gł. przedstawicieli tradycjonalistycznego konserwatyzmu o charakterze teokratycznym, opowiadał się za monarchią oraz podporządkowaniem władzy państwowej zwierzchnictwu papieża; zwalczał filozofię oświecenia i idee rewolucji francuskiej; poseł sardyński w Petersburgu (1803–17). [przypis edytorski]

683. mówił Sołowjew — przeoczenie autora: postać historycznego Sołowjowa występuje w powieści pod nazwiskiem Worobjewa; takie samo przeoczenie w komentarzu narracyjnym do następnej wypowiedzi tej postaci. [przypis edytorski]

684. Ona [Rosja] przyjęła wiarę w Konstantynopolu — Rosja jest sukcesorką Rusi Kijowskiej, której książę, Włodzimierz I, w 988 roku przyjął chrzest i poślubił siostrę cesarza Bizancjum, po czym uczynił z chrześcijaństwa wschodniego rytu oficjalną religię państwową. [przypis edytorski]

685. Lermontow, Michaił Juriewicz (1814–1841) — wybitny rosyjski poeta, dramatopisarz i prozaik romantyczny, autor powieści Bohater naszych czasów. [przypis edytorski]

686. rysak — koń zdolny do szybkiego biegu kłusem, kłusak. [przypis edytorski]

687. Bruno, Giordano (1548–1600) — wł. filozof przyrody, panteista, humanista; wspierał heliocentryczne poglądy Kopernika o ruchomości Ziemi, które poszerzył, uważając, że gwiazdy są odległymi słońcami, a Słońce, tak jak inne gwiazdy, porusza się w nieskończonym i wiecznym Wszechświecie; głosił pogląd o wielości zamieszkałych światów (systemów planetarnych wokół gwiazd); w 1592 uwięziony przez inkwizycję za poglądy dotyczące budowy świata i kwestionowanie dogmatów katolickich; 17 lutego 1600 spalony na stosie na Campo de’ Fiori, głównym rynku Rzymu; prochy Bruna wrzucono do Tybru, a wszystkie jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg zakazanych (1603). [przypis edytorski]

688. Kant, Laplace — zapewne wskazanie teorii stworzonej niezależnie przez filozofa Immanuela Kanta (1724–1804) i astronoma Pierre’a Simona Laplace’a (1749–1827), dowodzącej samoistnego (tj. nie przez akt stwórczy Boga) powstania Układu Słonecznego z wirującej mgławicy. [przypis edytorski]

689. proces pięćdziesięciu (21 II–14 III 1877) — publiczny proces uczestników Wszechrosyjskiej Rewolucyjno-socjalnej Organizacji, odbywający się w Petersburgu przed specjalną komisją senacką; pierwszy proces polityczny w Rosji, w którym sądzono robotników (14 osób) i kobiety (16); większość oskarżonych była w wieku 18–23 lata; 10 osób skazano na katorgę, 26 na zesłanie na Syberię, 10 na więzienie i pracę przymusową. [przypis edytorski]

690. saszetka (z fr.) — torebka lub poduszeczka napełniona wonnymi substancjami, wkładana dawniej między bieliznę dla nadania jej zapachu. [przypis edytorski]

691. Mais comment donc (fr.) — ależ skądże. [przypis edytorski]

692. position à part (fr.) — osobna pozycja. [przypis edytorski]

693. Vraiment, messieurs, c’était épouvantable (fr.) — doprawdy, panowie, to było straszne. [przypis edytorski]

694. Que voulez-vous, c’est la Russie (fr.) — Cóż panowie chcecie, to Rosja. [przypis edytorski]

695. Nous sommes bien arrieres (fr.) — Jesteśmy mocno zacofani. [przypis edytorski]

696. Ouoi donc. Il faut marcher avec son pays (fr.) — No cóż. Trzeba iść z narodem. [przypis edytorski]

697. Naturellement, monsieur (fr.) — Oczywiście, proszę pana. [przypis edytorski]

698. Il faut qu’ils se contrebalancent (fr.) — muszą się równoważyć. [przypis edytorski]

699. admiracja — podziw, uwielbienie. [przypis edytorski]

700. Diegajew, Siergiej Pietrowicz (1854–1920) — działacz Narodnej Woli, agent Ochrany; aresztowany w 1822, podjął współpracę z pułkownikiem Sudiejkinem i po zaaranżowanej fikcyjnej ucieczce z więzienia wydał Ochranie ok. 200 członków Narodnej Woli; w maju 1883 w uzgodnieniu z Sudiejkinem udał się za granicę, by inwigilować emigracyjnych rewolucjonistów; tam nawiązał kontakt z Lwem Tichomirowem i przyznał się do zdrady; obiecano mu darowanie życia pod warunkiem zabicia Sudiejkina; po dokonaniu udanego zamachu Diegajew wyjechał do USA, gdzie zmienił imię i nazwisko; jako Alexander Pell został profesorem matematyki na Uniwersytecie Stanowym Dakoty Południowej. [przypis edytorski]

701. jak rycerz skąpany w tej styksowej wodzie — skąpanie się w wodzie Styksu, jednej z rzek Hadesu, świata umarłych, czyniło ciało ludzkie odpornym na wszelką broń; w ten sposób został zabezpieczony przez swą matkę Achilles: zanurzając go w Styksie, trzymała dziecko za piętę, która stała się jedynym miejscem na ciele Achillesa podatnym na zranienie. [przypis edytorski]

702. oportunista — człowiek bez stałych zasad, dostosowujący się do okoliczności dla doraźnych, osobistych korzyści. [przypis edytorski]

703. skrofuły (daw.) — skrofuloza, gruźlica węzłów chłonnych szyi; choroba objawiająca się obrzękiem i ropieniem węzłów chłonnych występujących na szyi, uaktywniająca się u osób żyjących w złych warunkach higienicznych; obecnie rzadko spotykana. [przypis edytorski]

704. In hac tumba (łac.) — w tym grobie. [przypis edytorski]

705. szyldwach (daw., z niem.) — żołnierz na warcie, strażnik. [przypis edytorski]

706. protoplazma — materia, z której składają się komórki żywych organizmów. [przypis edytorski]

707. polipy — osiadła forma życiowa parzydełkowców. Morskie, skałotwórcze polipy koralowe żyją zwykle kolonijnie, na niewielkich głębokościach, przytwierdzone do dna; wiele gatunków wytwarza wapienne szkieleciki, z których powstają rafy i wyspy koralowe. [przypis edytorski]

708. pogorzel (daw.) — pogorzelisko, miejsce po pożarze, spalone szczątki. [przypis edytorski]

709. Minakow, Jegor Iwanowicz (1854–1888) — rosyjski rewolucjonista-narodnik; za skazany na katorgę, po próbie ucieczki z Syberii osadzony w Twierdzy Pietropawłowskiej, następnie w Szlisselburskiej (1884), gdzie został rozstrzelany za obrazę lekarza więziennego. [przypis edytorski]

710. Dołguszyn, Aleksandr Wasiljewicz (1848–1885) — ros. rewolucjonista-narodnik; aresztowany w 1873, skazany na katorgę, przeniesiony na Syberię, następnie do Twierdzy Pietropawłowskiej, potem do Szlisselburskiej, gdzie zmarł. [przypis edytorski]

711. mediolańska katedra — gotycki kościół katedralny w Mediolanie, największy kościół we Włoszech, trzeci z największych w Europie; jego budowa zaczęła się w 1386, została zakończona w epoce Napoleona, ostatnie detale ukończono w 1965. [przypis edytorski]