Darmowe ebooki » Powieść » Płomienie - Stanisław Brzozowski (chcę przeczytać książkę w internecie .TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Płomienie - Stanisław Brzozowski (chcę przeczytać książkę w internecie .TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Brzozowski



1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77
Idź do strony:
dzieje (1887–89), częściowo autobiograficznej powieści o Rosji pańszczyźnianej. [przypis edytorski]

596. Ave triumphator! (łac.) — Witaj, triumfatorze. [przypis edytorski]

597. morituri te salutant, ave doctor (łac.) — idący na śmierć pozdrawiają cię, witaj doktorze (parafraza słów skierowanych przez wchodzących na arenę gladiatorów do cesarza: Ave, Cæsar, morituri te salutant: witaj Cezarze, idący na śmierć pozdrawiają cię). [przypis edytorski]

598. Don Kichot — powieść hiszp. autora Miguela de Cervantesa (1547–1616) o losach szlachcica, który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski. [przypis edytorski]

599. Tacyt, właśc. Publius Cornelius Tacitus (ok. 55–120) — wybitny historyk rzym., autor m.in. Roczników oraz Dziejów, opisujących historię Rzymu w I w. n.e. [przypis edytorski]

600. Akakiusz Akakiewicz — bohater noweli Gogola pt. Szynel, drobny urzędnik, którego jedyną pasją jest przepisywanie papierów w kancelarii. [przypis edytorski]

601. Es ist der Herren eigner Geist (niem.) — To tylko jest duch tych ludzi (parafraza cytatu z tragedii Faust. Część pierwsza Goethego, rozmowa Wagnera z Faustem; jego pełny sens to: to, co nazywasz duchem czasów, jest tylko własnym duchem tych ludzi [tj. autorów, kronikarzy], którzy po swojemu odzwierciedlają czasy). [przypis edytorski]

602. Plehwe, Wiaczesław Konstantynowicz von (1846–1904) — rosyjski arystokrata pochodzenia niemieckiego, urzędnik państwowy, prokurator, następnie dyrektor Departamentu Policji (1881–84), sekretarz stanu Wielkiego Księstwa Finlandzkiego (1900), minister spraw wewnętrznych i szef żandarmerii (1902); rusyfikator; zginął w zamachu zorganizowanym przez eserowców. [przypis edytorski]

603. raubritter (niem.) — rycerz rozbójnik, utrzymujący się z rabunku kupców i podróżnych; plagą raubritterów były dotknięte średniowieczne, rozdrobnione na niewielkie państewka Niemcy. [przypis edytorski]

604. druidyczny — właściwy druidom, staroż. kapłanom celtyckim, którzy przewodniczyli obrzędom religijnych, pełnili rolę wróżbitów, lekarzy i sędziów. [przypis edytorski]

605. skald — średniowieczny skandynawski poeta i śpiewak. [przypis edytorski]

606. tętniało — dziś popr.: tętniło. [przypis edytorski]

607. śledził za poruszeniami — dziś popr.: śledził poruszenia. [przypis edytorski]

608. wyżenąć (daw.) — wygnać. [przypis edytorski]

609. łowiec — dziś: łowca, myśliwy. [przypis edytorski]

610. byliny — średniowieczne ruskie poematy ludowe. [przypis edytorski]

611. Argonauci (mit. gr.) — uczestnicy wyprawy na statku Argo do Kolchidy po złote runo. [przypis edytorski]

612. Tasso, Torquato (1544–1595) — włoski poeta renesansowy, zyskał sławę jako autor poematu epickiego z dziejów pierwszej krucjaty Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]

613. Camões, Luís Vaz de (a. z ang. Camoens, 1524–1580) — uważany za najwybitniejszego poetę portugalskiego; autor portugalskiego eposu narodowego pt. Luzjady (1572), opowiadającego o wyprawie Vasco da Gamy, która przyniosła odkrycie drogi morskiej do Indii. [przypis edytorski]

614. Nestor (mit. gr.) — król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

615. komaryński, właśc. kamarinskaja — bardzo szybki rosyjski taniec ludowy. [przypis edytorski]

616. hołubiec — figura w tańcu polegająca na uderzeniu obcasem o obcas podczas podskoku. [przypis edytorski]

617. Republika — dialog Platona znany dziś częściej pod polskim tytułem Państwo, opisujący idealnie urządzone państwo, oparte na ideach dobra i sprawiedliwości, rządzone przez filozofów. [przypis edytorski]

618. Ilissos — rzeka opływająca Ateny od południa. [przypis edytorski]

619. Aleksiejew, Piotr Aleksiejewicz (1859–1891) — jeden z pierwszych rosyjskich robotników-rewolucjonistów; aresztowany w 1875, sądzony w tzw. procesie 50 (1877), wygłosił podczas rozprawy płomienne przemówienie, skazany na 10 lat katorgi. [przypis edytorski]

620. Dmochowski, Leon (1850–1881) — polski rewolucjonista-narodnik; w 1873 aresztowany, skazany na 10 lat ciężkich robót; po 7 latach w więzieniu nowobiełgorodzkim wysłany nad rzekę Karę na Syberii, zmarł w drodze, w szpitalu więziennym w Irkucku. [przypis edytorski]

621. rab boży (z ros.) — sługa boży. [przypis edytorski]

622. egzekwie — nabożeństwo odprawiane przy trumnie zmarłego. [przypis edytorski]

623. erudycja — rozległe, wszechstronne wykształcenie; oczytanie, wiedza książkowa. [przypis edytorski]

624. Ora et sempre (wł.) — teraz i zawsze. [przypis edytorski]

625. rawelin — element fortyfikacji w kształcie półksiężyca lub trójkąta wznoszony przed linią obronną twierdzy. [przypis edytorski]

626. prawy — tu: prawowity. [przypis edytorski]

627. wielki książę Konstanty Mikołajewicz (1827–1892) — drugi syn Mikołaja I, generał i namiestnik Królestwa Polskiego, prezes Rady Stanu Królestwa Kongresowego, admirał floty. [przypis edytorski]

628. wojna rosyjsko-turecka (1877–1878) — Rosja poparła słowiańskie powstania narodowowyzwoleńcze na Bałkanach i chcąc odzyskać tereny utracone w wyniku wojny krymskiej oraz wzmocnić swoją pozycję w regionie, wypowiedziała Turcji wojnę. Stojąc na czele koalicji Rumunii, Serbii i Czarnogóry oraz ochotniczych oddziałów bułgarskich, toczyła walki z Turcją na Bałkanach i na Kaukazie. Wojna zakończyła się zwycięstwem Rosji i pokojem w San Stefano, na mocy którego powstało księstwo Bułgarii, zaś Rosja, Rumunia, Serbia i Czarnogóra powiększyły swoje terytoria kosztem Turcji. [przypis edytorski]

629. katakumby — system połączonych ze sobą podziemnych korytarzy z wnękami lub komorami grobowymi, pełniący funkcję cmentarza. [przypis edytorski]

630. Hospody pomiłuj, hospody pomiłuj raba Aleksieja (rus.) — Panie, zmiłuj się, panie zmiłuj się nad sługą Aleksiejem. [przypis edytorski]

631. cesarzewicz Aleksiej — zapewne mowa o Aleksym Piotrowiczu Romanowie (1690–1718), pierworodnym synu Piotra I, który za bunt przeciw ojcu po krótkim pobycie za granicą, gdzie się schronił, został uwięziony, torturowany i zmarł w niejasnych okolicznościach w Twierdzy Pietropawłowskiej. [przypis edytorski]

632. Rylejew, Kondratij Fiodorowicz (1795–1826) — poeta rosyjski, przyjaciel Mickiewicza, jeden z organizatorów i przywódców powstania dekabrystów, stracony w Twierdzy Pietropawłowskiej. [przypis edytorski]

633. Orcio — bohater drugoplanowy z Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]

634. Szełgunow, Nikołaj Wasiljewicz (1824–1891) — ros. publicysta, demokrata; publikował w gazetach „Russkoje słowo”, „Sowriemiennik”, „Wiek”; razem z Michajłowem napisał proklamację Do młodego pokolenia. [przypis edytorski]

635. arkan — sznur zakończony pętlą, służący do chwytania zwierząt. [przypis edytorski]

636. świta a. świtka — ubranie wierzchnie chłopów; siermięga. [przypis edytorski]

637. Tołstoj, Lew (1828–1910) — rosyjski prozaik i dramaturg, myśliciel, krytyk literacki i publicysta; przedstawiciel realizmu, łączył wnikliwą obserwację z własnymi poglądami na rzeczywistość, głosił doktrynę „niesprzeciwiania się złu przemocą”, potrzebę odnowienia moralnego i powrotu do natury; autor m.in. dzieł: Wojna i pokój, Anna Karenina, Sonata Kreutzerowska, Żywy trup; jego utwory wywarły duży wpływ na literaturę światową i rozwój myśli moralnej jego epoki. [przypis edytorski]

638. niepodobieństwo — rzecz nieprawdopodobna, niemożliwa. [przypis edytorski]

639. Sieyès, Emmanuel Joseph (1748–1836) — francuski ksiądz i polityk, rzecznik praw stanu trzeciego, którego był reprezentantem; jego broszura pt. Czym jest stan trzeci? stała się manifestem rewolucji francuskiej, przyczyniła się do przekształcenia Stanów Generalnych w Zgromadzenie Narodowe w czerwcu 1789; głosował za ścięciem króla, był członkiem Dyrektoriatu, po przewrocie Bonapartego 18 brumaire’a mianowany na marionetkowe stanowisko drugiego konsula, wkrótce zrezygnował; po 1800 odsunięty od władzy. [przypis edytorski]

640. j’ai vecu (fr.) — przeżyłem. [przypis edytorski]

641. Elsynor — zamek królewski w Danii, w którym rozgrywa się akcja tragedii Szekspira Hamlet; Hamlet dziwił się matki weselu: zrozpaczony po śmierci ojca Hamlet był zgorszony zachowaniem matki, która wyszła za mąż za jego stryja niedługo po śmierci poprzedniego męża. [przypis edytorski]

642. Loris-Melikow, Michaił Tariełowicz (1824–1888) — rosyjski generał i polityk pochodzenia ormiańskiego; w lutym 1880 mianowany przewodniczącym Najwyższej Komisji Zarządzającej do Spraw Zachowania Ładu Państwowego, po jej zlikwidowaniu w sierpniu 1880 został ministrem spraw wewnętrznych (do 1881); zaproponował Aleksandrowi II projekt reform politycznych (konstytucja Lorisa-Melikowa), który nie został zrealizowany z powodu śmierci cara w zamachu. [przypis edytorski]

643. Mirski, Lew (1859–1920) — terrorysta z polskiej rodziny szlacheckiej z Ukrainy, sprawca nieudanego zamachu na szefa żandarmerii, gen. Drentelna (13 III 1879), 17 listopada skazany na śmierć; 2 dni później w drodze łaski wyrok zamieniono na dożywotnie ciężkie roboty. [przypis edytorski]

644. kindżał — rodzaj długiego noża stosowanego jako broń: o obosiecznej głowni, z rękojeścią bez jelca (tj. części osłaniającej dłoń i oddzielającej głownię od rękojeści), często zakrzywiony; w armii rosyjskiej wchodził w skład uzbrojenia oddziałów kozackich. [przypis edytorski]

645. Orestes (mit. gr.) — królewicz mykeński, syn Agamemnona i Klitajmestry, który zgodnie z nakazem Apolla pomścił swojego ojca, zabijając jego morderców: własną matkę i jej kochanka. [przypis edytorski]

646. rychłoli (daw.) — czy prędko; połączenie słowa „rychło” (prędko, wkrótce) z partykułą -li, wyrażającą pytanie. [przypis edytorski]

647. czyli (daw.) — tu: czy. [przypis edytorski]

648. uwertura (muz.) — utwór orkiestrowy będący wstępem do opery, kantaty, oratorium itp. [przypis edytorski]

649. socha — prymitywny, drewniany pług. [przypis edytorski]

650. lemiesz — metalowa część pługa, zagłębiająca się w ziemię podczas orki. [przypis edytorski]

651. siewba — siew, obsiewanie pól. [przypis edytorski]

652. Gorgony (mit. gr.) — trzy siostry-potwory: Steno, Euryale i Meduza, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami i szponami oraz wężami zamiast włosów; ich spojrzenie obracało ludzi w kamień; na tarczy Ateny znajdowała się głowa Gorgony, ofiarowana jej przez Perseusza w podziękowaniu za pomoc przy pokonaniu potwora. [przypis edytorski]

653. Makbet — tytułowy bohater tragedii Szekspira, waleczny wódz szkocki, który za sprawą wzbudzonych w nim przez przepowiednię ambicji i nakłoniony przez żonę zamordował prawowitego króla i zagarnął tron. Poczucie winy i paranoiczna podejrzliwość popychały go do kolejnych zbrodni, aż do fatalnego końca w zamku oblężonym przez zbuntowanych rycerzy. [przypis edytorski]

654. Sierno-Sołowiewicz, Nikołaj Aleksandrowicz (1834–1866) — rosyjski publicysta i rewolucjonista, do 1860 w służbie państwowej, własnoręcznie wręczył carowi pismo wzywające do reform w imię chrześcijaństwa; jeden z organizatorów związku Ziemla i Wola; w 1862 aresztowany razem z Czernyszewskim, więziony w Twierdzy Pietropawłowskiej, w 1865 zesłany na Syberię. [przypis edytorski]

655. śmiech Katarzyny gziącej się z kochankiem — caryca Katarzyna II była znana z rozpustnego życia. [przypis edytorski]

656. Paweł I Romanow (1754–1801) — cesarz Rosji (od 1796), syn Piotra III i Katarzyny II; ograniczył pańszczyznę, uwolnił jeńców polskich; zraził do siebie szlachtę, wojsko i duchowieństwo; za zgodą syna, Aleksandra (potem cara), został uduszony przez spiskowców w swojej sypialni w Zamku Michajłowskim. [przypis edytorski]

657. Car chłodnymi ustami dotknął czoła żony i pojechał do tej... — żona Aleksandra II, księżniczka heska Maria Aleksandrowna (1824–1880), zmarła w czerwcu 1880 po długiej chorobie. Przez wiele lat małżeństwa musiała znosić trwający od 1865 związek cesarza z kochanką, Katarzyną Dołgorukową (1847–1922), z którą Aleksander miał czwórkę dzieci i która od 1876 zamieszkała z nimi w Pałacu Zimowym. Miesiąc po śmierci żony Aleksander poślubił Katarzynę. [przypis edytorski]

658. Le roi s’amuse (fr.) — Król się bawi (tytuł dramatu Wiktora Hugo z 1832, w którym król Francji Franciszek I jest ukazany jako utracjusz i kobieciarz, stale poszukujący nowych przygód miłosnych). [przypis edytorski]

659. Hryniewiecki, Ignacy (1856–1881) — polski konspirator i rewolucjonista, działacz organizacji Narodnaja Wola, zabójca cesarza Aleksandra II; 13 marca 1881 (wg kalendarza juliańskiego: 1 marca) w Sankt Petersburgu na Newskim Prospekcie rzucił bombę w powóz cara Aleksandra II, od której zginął zarówno on, jak i car. [przypis edytorski]

660. en grand (fr.) — w wielkim stylu. [przypis edytorski]

661. Dies illa (łac.) — dzień ów; druga połowa wersu: Dies irae, dies illa (Dzień gniewu, dzień ów), początkowych słów średniowiecznej sekwencji (uroczystej pieśni) o nadejściu kary bożej za grzechy w dniu Sądu Ostatecznego; w liturgii katolickiej Dies irae była śpiewana podczas mszy żałobnej w klasycznym rycie rzymskim. [przypis edytorski]

662. Rysakow, Nikołaj Iwanowicz (1861–1881) — rosyjski rewolucjonista, członek Narodnej Woli; podczas zamachu na Aleksandra II rzucił bombę, która unieruchomiła carski powóz; aresztowany, załamał się podczas śledztwa, przekazując informacje o współuczestnikach, mimo to został stracony. [przypis edytorski]

663. Jak ocalenie godności ludzkiej zabrzmiał (...) głos Żelabowa — dzień po zamachu Żelabow złożył pisemną deklarację, stwierdzając, że jeśli nowy car zamierza stracić Rysakowa, to w imię sprawiedliwego traktowania powinien jego samego ukarać tak samo, gdyż on także dokonywał zamachów na Aleksandra II. [przypis edytorski]

664. areszty — tu: aresztowania. [przypis edytorski]

665. w pismach pewnego amerykańskiego filozofa napotkałem wyrażenie: „kosmiczny patriotyzm” — terminu tego użyła w swojej pracy Newer Ideals of Peace (1907) Jane Addams (1860–1935), amerykańska socjolog, dziennikarka, zwolenniczka równouprawnienia kobiet, bojowniczka o pokój i reformy społeczne, wieloletnia przewodnicząca Międzynarodowej Ligi Kobiet na rzecz Pokoju i Wolności, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla (1931). [przypis edytorski]

666. zazierać — zaglądać, patrzeć w głąb czegoś. [przypis edytorski]

1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77
Idź do strony:

Darmowe książki «Płomienie - Stanisław Brzozowski (chcę przeczytać książkę w internecie .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz