Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Mamy przed sobą dzieło wielkiego gawędziarza, którym Mikołaj Rej niewątpliwie był. Zanim swoje opowieści zapisał, testował je zapewne na słuchaczach, pouczając ich i bawiąc. Widać to w jego stylu, w zdaniach łączących się w długie łańcuchy nieprzerwanych fraz, w nasyceniu pytaniami retorycznymi, ale też w szeregach wyliczeń, licznych powtórzeniach i zdrobnieniach: wszystko to miało przykuć uwagę odbiorców.
Żywot człowieka poczciwego, najobszerniejszy tekst spośród wchodzących w skład zbioru zatytułowanego Zwierciadło, to przykład renesansowej literatury parenetycznej, a wzorcem osobowym jest tu średnio zamożny szlachcic-ziemianin. Dzieło wydane na rok przed śmiercią autora, stanowi rodzaj testamentu Mikołaja Reja z Nagłowic; jest to zarazem testament promieniujący niezwykłym ciepłem, życzliwością do świata i ludzi oraz pogodą ducha.
Podział na trzy księgi pokrywa się z podziałem na trzy okresy życia ludzkiego: młodość, dojrzałość i starość. Wszystkie są potraktowane z uwagą, mającą na celu wskazanie drogi mądrości, umiaru, pobożności, ale i czerpania radości z życia we wszystkich jego odmianach i porach. Ze szczególną uwagą potraktowany został jednak końcowy okres życia ludzkiego: w ujęciu Reja starość to, metaforycznie rzecz ujmując, czas posilania się konfiturami z owoców tych drzew, które się własną ręką szczepiło za młodu. Droga człowieka poczciwego (tzn. godnego czci) prowadzi harmonijnie przez życie i pozwala równym krokiem przejść aż za jego kres, w zaświaty.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Mikołaj Rej
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Mikołaj Rej
p.n.e.). [przypis edytorski]
549. Baltazar — postać z biblijnej Księgi Daniela (Dn 5, 1–31), przedstawiona jako ostatni król babiloński przed podbojem perskim; wydał ucztę, podczas której ukazała się w sali ręka pisząca na ścianie słowa: Mane, tekel, fares, co zwykło się tłumaczyć: „policzone, zważone, rozdzielone”; była to przepowiednia bliskiego upadku królestwa Baltazara, która spełniła się jeszcze tej samej nocy. [przypis edytorski]
550. was ociec mój chował pod biczem, ale ja was będę chował pod kijem — 1 Krl 12, 11. [przypis edytorski]
551. Antygon, macedoński król, gdy leżał pod Atenami, a już ich miał dobyć, tedy mu panowie powiedali (...) — Antygon I Jednooki (ok. 382–301 p.n.e.), wódz Aleksandra Wielkiego; anegdota na podstawie: Plutarch Żywoty równoległe. Demetrios, 8.2. [przypis edytorski]
552. oprawić (starop.) — [tu:] wzmocnić. [przypis redakcyjny]
553. na przekazie (starop.) — [na] przeszkodzie. [przypis redakcyjny]
554. kazał wyniść wszytkim Spartanom przed miasto we zbroi i ukazał je panom onym swoim, powiedając im: „Azaż to nie są mocne mury miasta tego (...)” — Plutarch, Powiedzenia spartańskie. Agesilaos 29. [przypis edytorski]
555. szarszun (starop.) — gatunek pałasza, [tj. szabli]. [przypis redakcyjny]
556. radszej (starop. forma) — daw. forma stopnia wyższego; dziś: radziej, tj. chętniej. [przypis edytorski]
557. drabowie (starop.) — piechota. [przypis redakcyjny]
558. a za niewolą — a gdy ich niewola uciska. [przypis redakcyjny]
559. nietrefny (starop.) — naganny. [przypis redakcyjny]
560. bezpiecznie (starop.) — śmiało. [przypis redakcyjny]
561. obaczy się (starop.) — spostrzeże [się], upamięta [się]. [przypis redakcyjny]
562. Absalon, właśc. Absalom — postać biblijna, syn króla Dawida; kiedy jego przyrodni brat, pierworodny potomek króla, zgwałcił rodzoną siostrę Absaloma, Tamar, i nie został ukarany, Absalom kazał swoim sługom zamordować go podstępnie podczas uczty, a następnie zbiegł; pozbawiony wstępu na dwór, zawiązał bunt przeciw ojcu, został obwołany przez swoich zwolenników królem i zajął Jerozolimę; zginął zabity podczas ucieczki po zakończonej klęską bitwie z wojskami Dawida. [przypis edytorski]
563. Finees kapłan dwoje razem przebił mieczem do ziemie (...) — Lb 25, 7–8 (grecki wariant imienia kapłana wg 1 Mch 2, 26). [przypis edytorski]
564. przyczedł (starop.) — poczytał. [przypis redakcyjny]
565. Heli — postać biblijna, arcykapłan; zmarł, gdy dowiedział się, że Filistyni zwyciężyli w bitwie i zabrali Arkę Przymierza (1 Sm 4, 1–18). [przypis edytorski]
566. Cyrus II Wielki, zw. też Starszym (ok. 590–529 p.n.e.) — król Persji z dynastii Achemenidów; wystąpił przeciwko zwierzchnictwu Medów i pokonał ostatniego ich króla; podbił państwa Bliskiego Wschodu, tworząc imperium obejmujące tereny od Azji Mniejszej do Azji Centralnej. [przypis edytorski]
567. Także Cyrus, gdy także Panteą, piękną barzo panią, pojmawszy gdzieś, do wojska przywiedziono, namawiał go Araspo (...) — Ksenofont, Cyropedia (Wychowanie Cyrusa), V 1, 2–18; Panthea była żoną Abradatasa, sprzymierzeńca pokonanych przez Cyrusa Asyryjczyków, stąd obawy króla, że zobaczywszy ją, mógłby się zakochać i nie zwrócić jej mężowi. [przypis edytorski]
568. Amimelech — tu: Abimelek, postać biblijna, król Geraru, gdzie po zagładzie Sodomy przeniósł się Abraham ze swoją żoną Sarą, podając ją za swoją siostrę (zob. Rdz 20). [przypis edytorski]
569. cudny (starop.) — piękny. [przypis redakcyjny]
570. nie zwoziło się (starop.) — nie uszło bezkarnie. [przypis redakcyjny]
571. Nie darmo Dawid wołał (...) com przestąpił święte przykazanie Twoje — por. 1 Sm 24, 17 (Bóg zesłał zarazę na Izraelitów, bo król Dawid sporządził spis ludności). [przypis edytorski]
572. już przed smętkiem wyschły kości moje, a popiołem jest potrzęsion chleb mój (...) — por. Ps 102, 6–10. [przypis edytorski]
573. nie ochynął się (starop.) — nie wywrócił, nie upadł. [przypis edytorski]
574. Strzeż się od niewiasty pięknie ubranej, azaż nie wiesz, jako już wiele ludzi dla niej srodze poginęło? — por. Syr 9, 8 (nie jest to księga przypisywana Salomonowi). [przypis edytorski]
575. creatura (łac.) — stworzenie. [przypis redakcyjny]
576. a zmietnie go z stolca (starop.) — i zrzuca go z tronu. [przypis redakcyjny]
577. wrzody (starop.) — choroby. [przypis redakcyjny]
578. Nabuchodonozora, co także też był powstał na pychę, że się kazał za boga chwalić, tak iż go Pan tak marnie skarał, że odstąpiwszy od rozumu, uciekł do lasa i przez niemały czas jako wół trawę — opowieść z biblijnej Księgi Daniela (Dn 4) o pełnym pychy królu babilońskim. [przypis edytorski]
579. Babilończyki, co chcieli murować wieżę do nieba, jako je Pan srodze rozproszyć raczył — opowieść o wieży Babel (Rdz 11, 1–9). [przypis edytorski]
580. pewnikiem (starop.) — z pewnością. [przypis redakcyjny]
581. hanszlak (starop.) — sposób, środek. [przypis redakcyjny]
582. Semiramis — legendarna królowa asyryjska, bohaterka licznych opowieści; wg tradycji na jej rozkaz założono wiszące ogrody w Babilonie, uznane za jeden z siedmiu cudów starożytnego świata. [przypis edytorski]
583. obaczywszy (starop.) — [tu:] poznawszy. [przypis redakcyjny]
584. łotrowskie (starop.) — po łotrowsku. [przypis redakcyjny]
585. Diogenesa, onego sławnego filozofa, gdy pytali, które jest naszkodliwsze zwirze na świecie, tedy powiedział, iż pochlebca (...) — Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Diogenes z Synopy 51. [przypis edytorski]
586. obleśny (starop.) — pochlebny. [przypis redakcyjny]
587. Delfos — Delfy, starożytne miasto w środkowej Grecji, u podnóży Parnasu; centrum kultu Apollina, ze sławną wyrocznią. [przypis edytorski]
588. ksiądz go jeden przywitał synem Jowiszowym — Aleksander Wielki po wkroczeniu do Egiptu udał się do sławnej wyroczni boga Amona, utożsamianego z greckim Zeusem (którego odpowiednikiem był rzymski Jowisz), w oazie Siwa na zachodniej pustyni; wyrocznia uznała Aleksandra za syna Amona-Re i prawowitego władcę. [przypis edytorski]
589. Potym gdy go namawiali pochlebcy, aby był dał jaki słup wielki postawić gdzie, a na obraz swój na wieczną pamiątkę swoję (...) — Rej omyłkowo przypisuje Aleksandrowi Wielkiemu pogląd spartańskiego króla Agesilaosa, por. Ksenofont Agesilaos XI 7 (także: Plutarch, Żywoty równoległe. Agesilaos 2, Powiedzenia królów i wodzów. Agesilaos 12). [przypis edytorski]
590. Kserkses (ok. 518–465 p.n.e.) — król perski, w 480 roku p.n.e. wyruszył z ogromną, wielonarodową armią na podbój Grecji; kiedy jego flota została pokonana w bitwie pod Salaminą, powrócił do Azji, pozostawiając w Grecji część armii pod wodzą Mardoniusza; rok później wojska Greków rozbiły ją w bitwie pod Platejami, co zakończyło perską wyprawę wojenną. [przypis edytorski]
591. Jedenże się obrał Lacedemończyk, który mu powiedał (...) — był to Demaratos, pozbawiony tronu król Sparty, który schronił się na perskim dworze Dariusza, poprzednika Kserksesa; rozmowę opisuje Herodot (Dzieje VII 101 i nast.). [przypis edytorski]
592. foremny (starop.) — zręczny, trafny. [przypis redakcyjny]
593. w turniru (starop.) — w czasie turniejów, igrzysk. [przypis redakcyjny]
594. prawy (starop.) — prawdziwy. [przypis edytorski]
595. Hektor (mit. gr.) — bohater Iliady, najdzielniejszy obrońca Troi, wcielenie cnót rycerskich. [przypis edytorski]
596. nokciu (starop.) — nikczemniku, któryś i paznokcia nie wart. [przypis redakcyjny]
597. stanowi (starop.) — osobie. [przypis redakcyjny]
598. folgują (starop.) — wzgląd mają. [przypis redakcyjny]
599. rodgisar (starop.) — mosiężnik, blacharz. [przypis redakcyjny]
600. onemu rodgisarowi, co był mosiądzowego wołu uczynił tyranowi, co w nim ludzi męczyć miał, i musiał to ukazać sam, jako to być miało — Ateńczyk Perilaos zaproponował Falarisowi, tyranowi sycylijskiego miasta Akragas (VI w. p.n.e.) wykonanie pustego w środku spiżowego byka, do którego wnętrza wrzucano by skazańców, a następnie podpalano ogień pod figurą; jako pierwszy zginął w nim sam pomysłodawca i wykonawca byka (Diodor Sycylijski, Biblioteka historyczna IX 30). [przypis edytorski]
601. z przypadku (starop.) — łagodnie, zręcznie, w porę. [przypis redakcyjny]
602. z pożartku (starop.) — w sposobie żartu. [przypis redakcyjny]
603. z pożartku (starop.) — żartem, żartobliwie. [przypis edytorski]
604. opponere (łac.) — opierać się. [przypis redakcyjny]
605. bądź ist (starop.) — [bądź] przekonany. [przypis redakcyjny]
606. pustułka — Najmniejszy rodzaj jastrzębia czyli sokoła Falco tinnunculus, było mniemanie, że okazywanie się jego nad kim, i ulatywanie zapowiada, jako ten bezpotomnie zejdzie z świata. W 10 roku życia młodego Zygmunta Augusta odbywał się jego koronacji obrządek, dostrzeżono krążącą jad nim pustułkę, i mówiono ze smutkiem na nim plemię Jagiełłów zgaśnie. Anegdota pomieniona jest w rękopismach Biblioteki Czackiego niegdyś w opisaniu tejże koronacji. [przypis redakcyjny]
607. Kto z prawdy jest, ten prawdę mówi (...) — zapewne odniesienie do J 18, 37. [przypis edytorski]
608. obłapić się (starop.) — uściskać się. [przypis redakcyjny]
609. Jako i Dawid pisze, iż prawda a sprawiedliwość, potkawszy się na drodze, obłapiły się i pocałowały się — por. Ps 84, 11. [przypis edytorski]
610. pomy (starop. forma) — przejdźmy. [przypis edytorski]
611. Pismo powieda, iż zawżdy stanie między inszemi stany jako drzewo cedrowe na Libańskich Górach — Ps 91, 13. [przypis edytorski]
612. osobniejszy (starop.) — szczególniejszy. [przypis redakcyjny]
613. przysłusze (starop.) — przystoi, słuszno jest. [przypis redakcyjny]
614. dekret ferować (starop.) — wyrok stanowić. [przypis redakcyjny]
615. z jakich (...) przypadków (starop.) — z tych postępków. [przypis redakcyjny]
616. nie masz wymianki (starop.) — [nie ma] wyjątku. [przypis redakcyjny]
617. sprawiedliwy człowiek zakwitnie w zebraniu Pańskim nie inaczej jako gałąź palmowa kwitnie na drzewie swoim — Ps 91, 13. [przypis edytorski]
618. wszeteczne (starop.) — naganne. [przypis redakcyjny]
619. jako żyw w rodzie — z ich rodu. [przypis redakcyjny]
620. Agatokles (360–289 p.n.e.) – tyran Syrakuz od 317 p.n.e., król Sycylii od 304 p.n.e. [przypis edytorski]
621. Syrypius, dworzanin jeden w Atenach, powiedział Solonowi (...) — anegdota z Plutarcha, Żywoty równoległe. Temistokles 18, gdzie zaczepionym zostaje Temistokles, twórca potęgi morskiej Aten (a nie Solon, prawodawca), a nagabujący nie nazywa się Syripius, lecz Seryfijczykiem, Grekiem z Seryfos, malutkiej, pozbawionej znaczenia wysepki należącej do archipelagu Cyklad. [przypis edytorski]
622. nieprawie dobrze skutnerowanej (starop.) — nie bardzo znakomitej, nie najlepszej, przenośnia od sukna. [przypis redakcyjny]
623. Salustius, właśc. Caius Sallustius Crispus (86–35 p.n.e.) — rzymski historyk i polityk; pochodził z rodziny plebejskiej, spoza Rzymu; przeciwnik arystokracji, w przeciwieństwie do Cycerona stał się zwolennikiem Cezara. [przypis edytorski]
624. Tersytes (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najbrzydszy z Achajów, kłótliwy, choć tchórzliwy kaleka, podżegający do buntu; zob. Iliada II 212 i nast. [przypis edytorski]
625. szara pycha — próżna, szlachecka pycha; [szara:] od odzienia, jakie [prosta] szlachta nosiła. [przypis redakcyjny]
626. pstrych chobotów — pstrocizny. [przypis redakcyjny]
627. pachołki (starop.) — sługi. [przypis redakcyjny]
628. szynkuje im — dostarcza [im, zaopatruje ich]. [przypis redakcyjny]
629. zduńskiego narodu — z garncarzy [pochodzić, wywodzić się]. [przypis redakcyjny]
630. zmietował (starop. forma) — zmiótł. [przypis edytorski]
631. Roboam — postać biblijna, syn Salomona, pierwszy król Królestwa Judy; na zgromadzeniu plemion w Sychem, które miało zatwierdzić jego władzę, odrzucił żądania zmniejszenia obciążeń podatkowych, co doprowadziło do rozpadu monarchii na dwa królestwa: północne Królestwo Izraela oraz południowe Królestwo Judy; jego państwo zostało najechane przez władcę Egiptu i podporządkowane, co Biblia przypisuje zaakceptowaniu przez Roboama kultów pogańskich. [przypis edytorski]
632. Aswerusowa żona — postać z biblijnej Księgi Estery, żona króla perskiego, która odmówiła przyjścia przed oblicze męża, gdy ten ją wezwał; za nieposłuszeństwo król ukarał ją rozwodem; jej następczynią została Estera. [przypis edytorski]
633. na żadny pisma (starop.) — [tu:] na nic Pismo Święte. [przypis redakcyjny]
634. Izaż Jakub święty nie woła, iż się Pan zawżdy sprzeciwi hardemu, a pokorne zawżdy upatruje na ziemi i na niebie? — por. Jk 4, 6. [przypis edytorski]
635. kur (starop.) — kogut. [przypis redakcyjny]
636. modus omnium est pulcherrima virtus (łac.) — miara, czyli umiarkowanie piękniejszą
Darmowe książki «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)