Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Mamy przed sobą dzieło wielkiego gawędziarza, którym Mikołaj Rej niewątpliwie był. Zanim swoje opowieści zapisał, testował je zapewne na słuchaczach, pouczając ich i bawiąc. Widać to w jego stylu, w zdaniach łączących się w długie łańcuchy nieprzerwanych fraz, w nasyceniu pytaniami retorycznymi, ale też w szeregach wyliczeń, licznych powtórzeniach i zdrobnieniach: wszystko to miało przykuć uwagę odbiorców.
Żywot człowieka poczciwego, najobszerniejszy tekst spośród wchodzących w skład zbioru zatytułowanego Zwierciadło, to przykład renesansowej literatury parenetycznej, a wzorcem osobowym jest tu średnio zamożny szlachcic-ziemianin. Dzieło wydane na rok przed śmiercią autora, stanowi rodzaj testamentu Mikołaja Reja z Nagłowic; jest to zarazem testament promieniujący niezwykłym ciepłem, życzliwością do świata i ludzi oraz pogodą ducha.
Podział na trzy księgi pokrywa się z podziałem na trzy okresy życia ludzkiego: młodość, dojrzałość i starość. Wszystkie są potraktowane z uwagą, mającą na celu wskazanie drogi mądrości, umiaru, pobożności, ale i czerpania radości z życia we wszystkich jego odmianach i porach. Ze szczególną uwagą potraktowany został jednak końcowy okres życia ludzkiego: w ujęciu Reja starość to, metaforycznie rzecz ujmując, czas posilania się konfiturami z owoców tych drzew, które się własną ręką szczepiło za młodu. Droga człowieka poczciwego (tzn. godnego czci) prowadzi harmonijnie przez życie i pozwala równym krokiem przejść aż za jego kres, w zaświaty.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Mikołaj Rej
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Mikołaj Rej
powrozami. [przypis redakcyjny]
371. czyść (starop.) — czytać. [przypis redakcyjny]
372. miasto proemium — [zamiast] przedsłowia, przedmowy. [przypis redakcyjny]
373. przeczciż (starop.) — [konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; red. WL] przeczytaj. [przypis redakcyjny]
374. kroczyć — [tu:] postępować. [przypis redakcyjny]
375. przecz (starop.) — przez co, dlaczego. [przypis edytorski]
376. wspar — gatunek samołówki na ptaszki. [przypis redakcyjny]
377. przymówki kapturu — wstydu. [przypis redakcyjny]
378. herb Korab — Korab, czyli łódź żółta w polu czerwonym, z masztem szarym, toż samo i w hełmie (Paprocki, Gniazdo cnót). Był i żagiel u masztu, jaki bywa u wodnych statków; dla nowych zasług w miejscu masztu nadano im wieżę u góry zębatą, czyli z blankami. Jedni z Niemiec, drudzy z Anglii pochodzenie tego herbu naznaczają, Robert, biskup krakowski pierwszy miał go wnieść do Polski (umarł 1144). Używali tego herbu w naszym kraju Bogusławscy, Brzozowscy, Chojeccy, Chrzanowscy, Czartkowscy, Czepielowie, Czarnieccy, Dąbrowscy, Ejsmontowie, Jankowscy, Karpińscy, Kobierzyccy, Kowalscy, Łabęccy, Łascy, Laskowscy, Molscy, Morawscy, Orzeszkowie, Ostrowscy, Piątkowscy, Poradowscy, Rajscy, Rusoccy, Skarszewscy, Soboccy, Sokołowscy, Zadzikowie, Żeromscy. Patrz: Niesieckiego Korona polska, t. I, s. 600–602. Ten herb ma styczność z herbem Łodzia, z niego wyrodzić się musiał. [przypis redakcyjny]
379. głodze (starop.) — gryzie. [przypis redakcyjny]
380. nie przebaczył (starop.) — nie przepomniał [tj. nie zapomniał]. [przypis redakcyjny]
381. Obrycht z Łaska — pan na Kieżmarku i Rytwianach, wojewoda sieradzki, przedtem płocki, starosta zakroczymski i mławski, wielki majątek odziedziczywszy po ojcu i znakomite wnioski po dwóch żonach, przez wielkość animuszu, jak ją nazywano wtenczas, i hojność niezmierną, tak na posługi rzeczypospolitej, jak dla przyjaciół, ludzi rycerskich i uczonych 1 000 000 czerwonych zł. wydał. Wiele go kosztowały podróże i dobra swe zadłużył. Za młodu był dysydentem, wrócił do wiary katolickiej w 1569, gorliwości jego oddaje świadectwo Hozjusz, chwali go z pięknych przymiotów Kochanowski, co z łacińskiego tak tłumaczy: „Wspaniałomyślny mąż, wyższy nad wszelkie dary, jakich mu szczodrze dozwoliły losy, skory w radzie trafnej i w działaniu skory”. Aleksandra, wołoskiego hospodara, z szczupłą garstką swoich poraził, Jakuba Heraklidesa despotę na państwie wołoskim osadził. Tatarom odbierał plony, zniósł ich pod Oczakowem. Sprzyjał Maksymilianowi, poselstwo do niego odbywał i długo jeszcze u tego dworu bawił, za co mu Stefan Batory odjął był Lanckoronę, zwrócił ją, gdy się później Łaski ukorzył swemu królowi. Na koronacją Henryka stanął z pocztem 400 wyborowych żołnierzy. Przeżyła go Sabina de Schewe, Francuzka, jego małżonka, której nagrobek w Łasku. Pochwały Albrychta Łaskiego głosił Jovius, Sleidanus i inni. Czytaj Niesieckiego, t. II, s. 39. [przypis redakcyjny]
382. blisko tego, iż już Pan zaczyna ony obietnice pojawiać (...) czekamy, jedno onej trąby, kiedy się nam każą porwać a zabieżeć drogę przychodzącemu Panu swemu — nawiązanie do Apokalipsy św. Jana; Rej najwyraźniej podzielał poglądy wielu swych współczesnych o bliskim nadejściu końca świata. [przypis edytorski]
383. A wszakoż już są znaki, iż już, jako prorok pisze, pociąga na nas łuku swego i strzałę nałożył, a pewnie ugodzić umie, gdzie jedno będzie raczył — por. Iz. 5,28. [przypis edytorski]
384. o płatne idzie (starop.) — [chodzi] o rzecz istotną, nie żart, nie przelewki. [przypis redakcyjny]
385. postanawniejszy (starop.) — dojrzalszy. [przypis redakcyjny]
386. stan bezzakonny — bezżenny. [przypis redakcyjny]
387. wyiskać (starop.) — strzec. [przypis redakcyjny]
388. nie o rękaw idzie (starop.) — nie o małą rzecz [chodzi]. [przypis redakcyjny]
389. ni ocz (starop.) — o nic. [przypis redakcyjny]
390. kiloby (starop.) — byle. [przypis redakcyjny]
391. żadna (starop.) — szpetna. [przypis redakcyjny]
392. po macierzy (starop.) — po matce. [przypis redakcyjny]
393. stanik (starop.) — majątek. [przypis redakcyjny]
394. co by im kwokała — [tu:] ochmistrzyni. [przypis redakcyjny]
395. trzy bramy — trzy listwy u szaty [por. obramowanie]. [przypis redakcyjny]
396. zarębuj — zastawiaj. [przypis redakcyjny]
397. każdy będzie z lisim kołnierzem — Widać, że to był ubiór szlachty. [przypis redakcyjny]
398. kie pan (starop.) — gdzie pan. [przypis redakcyjny]
399. też do wsi obroki dawaj — Kiedy zjazd był wielki, stawiano gości na wsi w kmiecych domach porządnie przystrojonych, dla ludzi i koni pamiętając o wszelkiej wygodzie. Taka była gościnność u Polaków. [przypis redakcyjny]
400. prze pana (starop.) — dla pana. [przypis redakcyjny]
401. do brogu (starop.) — do stodoły. [przypis redakcyjny]
402. Olimpia, Aleksandra Wielkiego matka (...) powiedała, iż: „się ten tylko oczyma ożenił, ale by się był inszych zmysłów radził, podobno by mu były tego nie dopuściły — Plutarch, Zalecenia małżeńskie 22. [przypis edytorski]
403. na grzegorze albo na wasiłki rozmyślał (starop.) — na spadki po krewnych [liczył]. [przypis redakcyjny]
404. wichruje (starop.) — nie statkuje. [przypis redakcyjny]
405. każdy w swą — każde z nich w swą stronę. [przypis redakcyjny]
406. przygodzić się (starop.) — trafić [się]. [przypis redakcyjny]
407. mitręga (starop.) — [tu:] rozpusta. [przypis redakcyjny]
408. pomoc (starop.) — [tu:] posag. [przypis redakcyjny]
409. kurek żadny nie obudzi — [kurek:] kogut; [nie obudzi, bo] takie będą pustki w domu. [przypis redakcyjny]
410. dziewosłębem mieć kogo (starop.) — swatem najpierwszym, przyjacielem użytym z prośbą o pannę. [przypis redakcyjny]
411. opierzone swaty — W owych czasach i mężczyźni znakomitsi kosztowne pióra strusie, kity czaple i inne nosili; piórem to, pierzem, opierzeniem nazywano. Takie malowania widzimy w księdze obrządków Erazma Ciołka, biskupa płockiego, w bibliotece Czackiego: wspaniałe pióro strusie białe spada z czapki na całe niemal plecy. [przypis redakcyjny]
412. na równej rzeczy (starop.) — na małej rzeczy. [przypis redakcyjny]
413. zasępiwszy nos — nie ochoczo, nie wesoło. [przypis redakcyjny]
414. równy (starop.) — szczupły, niekosztowny. [przypis redakcyjny]
415. kuglować (starop.) — bawić się. [przypis redakcyjny]
416. opiekalnik jest (starop.) — opiekunem [jest]. [przypis redakcyjny]
417. omierżenie (starop.) — obrzydzenie, wstręt. [przypis redakcyjny]
418. w zakonie — w postanowieniu. [przypis redakcyjny]
419. Hestera, właśc. Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza, wybraną spośród wielu piękności kraju; narażając życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając rozkazy najwyższego urzędnika Hamana, który polecił Żydów zgładzić; król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony. [przypis edytorski]
420. Sara — postać z biblijnej Księgi Rodzaju, żona Abrahama; do bardzo późnego wieku była bezpłodna; Bóg zawierając przymierze z Abrahamem, obiecał mu syna, którego miała urodzić Sara; urodziła Izaaka, mając 90 lat. [przypis edytorski]
421. Zuzanna — postać z biblijnej Księgi Daniela (rozdz. 13), piękna i cnotliwa żona, która odrzuciła zaloty lubieżnych starców, a ci z zemsty oskarżyli ją o rzekome cudzołóstwo. [przypis edytorski]
422. Anna, matka Samuela — postać z biblijnej Księgi Daniela, matka proroka Samuela; przez długi czas była bezdzietna, dzięki modlitwie została wysłuchana przez Boga i urodziła syna, a potem kolejne dzieci; uważana za wzór zawierzenia Bogu. [przypis edytorski]
423. Tobiasz — bohater biblijnej Księgi Tobiasza, bogobojny i miłosierny, wzór cnót. [przypis edytorski]
424. Izaak — postać z biblijnej Księgi Rodzaju, syn Abrahama, ojciec Ezawa i Jakuba. [przypis edytorski]
425. Dawid — postać biblijna, król Izraela, najmłodszy syn Jessego z Betlejem, ojciec Salomona; jako młody pasterz w pojedynku pokonał Goliata, olbrzymiego filistyńskiego wojownika, wyrzuconym z procy kamieniem; zdobył Jerozolimę i uczynił ją stolicą swojego państwa. [przypis edytorski]
426. Saul (ok. XI w. p.n.e.) — postać biblijna, pierwszy król Izraela, powołany przez proroka Samuela. [przypis edytorski]
427. o onych przodkoch naszych, o co je wężowie ogniści kąsali — Lb 21, 6 (była to kara za szemranie przeciwko Mojżeszowi i Bogu). [przypis edytorski]
428. Finees kapłan (...) dwoje zastawszy na swowolnym grzechu, oboje mieczem ku ziemi przebił — Lb 25, 7–8 (grecki wariant imienia kapłana wg 1 Mch 2, 26). [przypis edytorski]
429. co się stało onym swowolnym synom (...) Heli biskupa — postacie biblijne, dwaj synowie kapłana Helego, którzy cudzołożyli w Namiocie Spotkania i zabrali Arkę Przymierza na bitwę z Filistynami, zakończoną ich śmiercią i utratą Arki (1 Sm 2; 4). [przypis edytorski]
430. dokończenie (starop.) — [tu:] koniec żywota. [przypis redakcyjny]
431. w bramkę — w listwy [tj. ozdobne taśmy, obramowania, którym obszywano wzdłuż brzegów materiał; red. WL]. [przypis redakcyjny]
432. skaźcą jest (starop.) — [jest] zepsuciem, zniszczeniem. [przypis redakcyjny]
433. Kumanowie — tu: mieszkańcy starożytnego miasta Kyme (łac. Cumae), w Eolii, na wybrzeżu płn.-zach. Azji Mniejszej; miejscowy obyczaj karania cudzołóstwa podaje Plutarch, Moralia. Quaestiones Graecae 2, objaśniając pochodzenie określenia „dosiadająca osła”. [przypis edytorski]
434. stało — starop. forma zapisu (tu uwspółcześniona): sstało. [przypis edytorski]
435. Sekstus Tarkwiniusz — wg tradycji syn ostatniego króla rzymskiego pochodzenia etruskiego, Tarkwiniusza Pysznego; goszcząc krewniaka, zgwałcił jego żonę Lukrecję, która popełniła samobójstwo, co stało się przyczyną powstania, wypędzenia króla z Rzymu i ustanowienia republiki (509 p.n.e.); zob. Liwiusz Od założenia Miasta I 57–50. [przypis edytorski]
436. Dionizius, on okrutnik syrakuzański — Dionizjos I, zw. Starszym (ok. 430–367 p.n.e.), tyran greckiego miasta Syrakuzy, położonego na Sycylii; uważany za władcę surowego i pozbawionego skrupułów; ceniony za rozbudowę miasta, za skuteczną walkę z Kartagińczykami zajmującymi wówczas część Sycylii oraz za opiekę nad artystami i uczonymi. [przypis edytorski]
437. Zeleuchus, lokreński król — Zaleukos (VII w. p.n.e.), władca Lokrów Epizefiryjskich, greckiej kolonii w płd. Italii, autor pierwszego spisanego kodeksu praw w starożytnej Grecji, uważanego za bardzo surowy; przytoczoną anegdotę podaje Waleriusz Maksymus Czyny i powiedzenia godne pamięci I 6,5. [przypis edytorski]
438. osobny (starop.) — przystojny, piękny. [przypis redakcyjny]
439. Lacedemończyk — Spartanin. [przypis edytorski]
440. Pytali jednego tamże Lacedemończyka: „A u was co za prawo jest ustawiono na takie swowolne ludzi?”. Powiedział, iż: „Nie masz prawa żadnego, abowiem też i takich ludzi między nami nie masz” — podsumowanie barwnej anegdoty z Plutarcha, Żywoty równoległe. Likurg 15. [przypis edytorski]
441. mogą być prażni wszeteczeństwa — mogą nie popełniać [wszeteczeństwa], być próżni, wolni od tego. [przypis redakcyjny]
442. czystym pachołkiem zową (starop.) — [zwą] znakomitym młodzianem. [przypis redakcyjny]
443. nabezpieczniej (starop.) — najśmielej. [przypis redakcyjny]
444. staniczek (starop., zdrobn.) — mająteczek. [przypis edytorski]
445. nietrefnego podobieństwa (starop.) — nagannego postępowania. [przypis redakcyjny]
446. nie przekaził (starop.) — nie zepsuł. [przypis redakcyjny]
447. et ad forum et ad corum (łac.) — do rady i do zwady. [przypis redakcyjny]
448. przykłonny (starop.) — skłonny. [przypis redakcyjny]
449. twardousty źrzebiec — trudny do ujeżdżenia źrebak; krnąbrny koń (wierzchowiec). [przypis edytorski]
450. osłuchawać (starop.) — słyszeć. [przypis redakcyjny]
451. święty Paweł pisze, iż wszeteczniki, pijanice, i inne swowolniki srodze będzie Pan sądził na sądzie swoim — 1 Kor 6, 9–10. [przypis edytorski]
452. nie uznają się (starop.) — nie postrzegą, nie poprawią. [przypis redakcyjny]
453. domem obarłożył się (starop.) — w domu zagrzebał [się]. [przypis redakcyjny]
454. puszczono na szrot (starop.) — [dziś forma przym. r.n.: puszczone (...); red. WL] zaniedbane, niedopełniane. [przypis redakcyjny]
455. golić (starop.) — postępować. [przypis redakcyjny]
456. z kloby (starop.) — z karbów, z porządku. [przypis redakcyjny]
457. gardł swoich (starop.) — życia swego. [przypis redakcyjny]
458. sacrosanctum (łac.) — świętością. [przypis redakcyjny]
459. prywatka (starop.) — widok [tj. interes] osobisty. [przypis redakcyjny]
460. kłosie (starop.) — udział ziemi. [przypis redakcyjny]
461. rzkomo (starop.) — jakoby, na pozór. [przypis redakcyjny]
462. nadziewać się (starop.) — spodziewać [się]. [przypis redakcyjny]
463. harcuje (starop.) — na targ wystawia. [przypis redakcyjny]
464. na Kleparzu — [na] przedmieściu Krakowa, gdzie przedawano konie. [przypis redakcyjny]
Darmowe książki «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)