Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Mamy przed sobą dzieło wielkiego gawędziarza, którym Mikołaj Rej niewątpliwie był. Zanim swoje opowieści zapisał, testował je zapewne na słuchaczach, pouczając ich i bawiąc. Widać to w jego stylu, w zdaniach łączących się w długie łańcuchy nieprzerwanych fraz, w nasyceniu pytaniami retorycznymi, ale też w szeregach wyliczeń, licznych powtórzeniach i zdrobnieniach: wszystko to miało przykuć uwagę odbiorców.
Żywot człowieka poczciwego, najobszerniejszy tekst spośród wchodzących w skład zbioru zatytułowanego Zwierciadło, to przykład renesansowej literatury parenetycznej, a wzorcem osobowym jest tu średnio zamożny szlachcic-ziemianin. Dzieło wydane na rok przed śmiercią autora, stanowi rodzaj testamentu Mikołaja Reja z Nagłowic; jest to zarazem testament promieniujący niezwykłym ciepłem, życzliwością do świata i ludzi oraz pogodą ducha.
Podział na trzy księgi pokrywa się z podziałem na trzy okresy życia ludzkiego: młodość, dojrzałość i starość. Wszystkie są potraktowane z uwagą, mającą na celu wskazanie drogi mądrości, umiaru, pobożności, ale i czerpania radości z życia we wszystkich jego odmianach i porach. Ze szczególną uwagą potraktowany został jednak końcowy okres życia ludzkiego: w ujęciu Reja starość to, metaforycznie rzecz ujmując, czas posilania się konfiturami z owoców tych drzew, które się własną ręką szczepiło za młodu. Droga człowieka poczciwego (tzn. godnego czci) prowadzi harmonijnie przez życie i pozwala równym krokiem przejść aż za jego kres, w zaświaty.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Mikołaj Rej
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Mikołaj Rej
wiecznym — por. Ez 18, 23. [przypis edytorski]
160. Nawróćcie się do mnie wszyscy, nawrócę się ja też do was — Za 1, 3. [przypis edytorski]
161. jeśli się nawrócicie do mnie, już onych przeszłych złości waszych nigdy pamiętać nie będę — por. Ez 18, 21–22. [przypis edytorski]
162. Jeśli się tak zachowywać będziecie (...) wszytki błogosławieństwa na was przypadną na ziemi i na niebie — streszczenie Kpł 26, 3–11, z dodaniem „na niebie”. [przypis edytorski]
163. bądźcie iści (starop.) — bądźcie więc o tym przekonani. [przypis redakcyjny]
164. Jeśliże tym wzgardzicie, (...) iż na was wszytki przeklęctwa przypadną, co ich jedno jest na ziemi i na niebie — streszczenie Kpł 26, 14–39, z dodaniem „na niebie”. [przypis edytorski]
165. Oto wam kładę przed oczy wasze przeklęctwo i błogosławieństwo, złe i dobre, obierajciesz sobie, co chcecie wedle wolej swojej — por. Pwt 30, 15–19. [przypis edytorski]
166. zwiódł praktyki — [zwołał] wróżbiarzy przepowiadających z położenia planet. [przypis redakcyjny]
167. praktyk (starop.) — wróżbiarz, astrolog. [przypis edytorski]
168. niekordiaczny (starop.) — niegniewliwy. [przypis redakcyjny]
169. żufeczki (starop.) — zupki, rosołki. [przypis redakcyjny]
170. pieścidłki (starop.) — przysmaczki [tu: N.lm; dziś: pieścidłkami, pieścidełkami; red. WL]. [przypis redakcyjny]
171. a jeśli, tedy (starop.) — a gdy się trafi, to. [przypis redakcyjny]
172. sękowaty (starop.) — twardy. [przypis redakcyjny]
173. co się winki a papinki zadrobili (starop.) — na łakotkach [tj. łakociach] zdrobnieli. [przypis redakcyjny]
174. knefliczki (starop.) — guziczki. [przypis redakcyjny]
175. bryżyczki (starop.) — szlarki [tj. lamówki, falbanki; red. WL]. [przypis redakcyjny]
176. wszeteczeństwo (starop.) — rozpusta, nieskromność. [przypis edytorski]
177. zgwałcony (starop.) — przymusem, na siłę, wbrew swej naturze potraktowany; tu: stłamszony, pozbawiony śmiałości i samodzielności. [przypis edytorski]
178. straszliwy (starop.) — strachliwy, bojaźliwy. [przypis edytorski]
179. przedsię (starop.) — przecież. [przypis edytorski]
180. plugawy (starop.) — nieobyczajny. [przypis redakcyjny]
181. czyście (starop.) — wybornie. [przypis redakcyjny]
182. wszeteczeństwo — [tu:] świegotliwość [tj. wesoła gadatliwość]. [przypis redakcyjny]
183. preceptor (starop.) — nauczyciel. [przypis redakcyjny]
184. pomierny (starop.) — umiarkowany. [przypis redakcyjny]
185. wichrowaty (starop.) — zawiły. [przypis redakcyjny]
186. czyść (starop.) — czytać. [przypis redakcyjny]
187. wierę (starop.) — zaprawdę, doprawdy. [przypis edytorski]
188. przygodzić się (starop.) — przydać [się]. [przypis redakcyjny]
189. wyprawić się (starop.) — wytłumaczyć. [przypis redakcyjny]
190. powinni być mamy — [mamy być] podlegli, posłuszni. [przypis redakcyjny]
191. wedle zgody — za potwierdzeniem; jak potwierdza. [przypis edytorski]
192. w jedyności Bóstwa społecznego zawżdy był — zawsze był jedynym Bogiem w trzech osobach. [przypis edytorski]
193. objaśnić się — objawić się, dać się poznać. [przypis edytorski]
194. Kto mnie widzi, widzi i ojca mojego. Abowiem ja i ociec tedy jedno jestechmy, to jest jedynego a społecznego Bóstwa zawżdy społu używamy — J 14, 9 oraz J 10, 30, z dodaniem słów po przecinku. [przypis edytorski]
195. chociaj (starop.) — chociaż. [przypis edytorski]
196. szyrmować (starop.) — wojować. [przypis redakcyjny]
197. rozlicznymi kształty — na rozmaite sposoby; starop. forma (tu uwspółcześniona): kstałty (N.lm). [przypis edytorski]
198. Powiedział im Mojżesz, iż: „Nagotujcie się wszyscy na jutro, pewnie go na tej górze widzieć będziecie, i głos jego usłyszycie, jedno się blisko góry nie przystępujcie, abyście śmiercią nie pomarli — streszczenie Wj 19, 10–18, gdzie jednak Bóg przekazuje Mojżeszowi, żeby ostrzegł lud trzy dni wcześniej. [przypis edytorski]
199. trzaskawice (starop.) — grzmoty. [przypis redakcyjny]
200. pozdychali (starop.) — poumierali. [przypis redakcyjny]
201. Tedy gdy Pana pytał Mojżesz, jakie by było imię Jego i od kogo poselstwo sprawować by miał, powiedając, iż: „To srogi król, jako mu ja nie będę umiał powiedzieć, od kogom przyszedł, pewnie bez pomsty nie będę” — autor streszcza Wj 3, 11–15, gdzie jednak Mojżesz pyta Boga o imię nie z obawy przed władcą Egiptu, ale by przekazać Izraelitom, w imieniu którego boga przychodzi, aby byli posłuszni jego słowom. [przypis edytorski]
202. Jam jest, ktom jest, i to jest imię moje (...) ten, który jest — Wj 3, 14. [przypis edytorski]
203. stanowie (starop.) — osoby. [przypis redakcyjny]
204. trzej stanowie (starop.) — trzy osoby. [przypis edytorski]
205. pomy zgodą (starop.) — powiemy zgodnie [z Janem świętym]. [przypis redakcyjny]
206. Onoż ci on Adam, który chciał być jako jeden z nas, wiedząc złe i dobre — por. Rdz 3, 22 (Bóg mówi, że człowiek stał się już „jak jeden z nas”, gdyż zna dobro i zło, i dlatego wygania ludzi z ogrodu, żeby nie zerwali owocu także z drzewa życia, dzięki czemu żyliby na wieki). [przypis edytorski]
207. żaden ku tobie nie jest podobien, Panie — Jr 10, 6. [przypis edytorski]
208. o onym nędznym królu, o Achabie, który k’woli żenie dał zabić niewinnego człowieka o własną winnicę jego (...) — Krl, 21–22, 38. [przypis edytorski]
209. po niemałych czasiech zabito kilkanaście wnuków jego — wg 2 Krl 10, 11–11 namaszczony na nowego króla Jehu z woli Boga zabił 70 synów Achaba, całą jego rodzinę razem ze slużbą. [przypis edytorski]
210. się już teraz nacieszyła dusza moja nad domem Achabowym — bardzo swobodna parafraza fragmentu zdania z 2 Krl 10, 30. [przypis edytorski]
211. obaczyć się (starop.) — upamiętać [się; opamiętać się, powściągnąć się]. [przypis redakcyjny]
212. tyle się razów będę powinien nad nim zmiłować, a nigdy nie wspominać przeszłych złości jego — por. Hbr 8, 12; 10, 17 (także Jr 31, 34). [przypis edytorski]
213. oczkolwiek mie prosić będziecie, wszytko dla was uczynię — por. J 14, 13–14. [przypis edytorski]
214. azaż jest który ociec taki na ziemi, który gdyby go dziecię jego prosiło o chleb, iżby mu dał kamień; albo gdyby go prosiło o rybę, iżby mu dał jaszczorkę — Łk 11, 11 (gdzie mowa o wężu, nie o jaszczurce). [przypis edytorski]
215. jeśli ojcowie waszy są dziatkom swym miłosierni na ziemi, iżem ja wam nierówno miłosierniejszym ojcem na niebie — swobodna interpretacja Łk 11, 13. [przypis edytorski]
216. by matka opuściła dzieci swoje na ziemi, ja was nigdy nie opuszczę — Iz 49, 15. [przypis edytorski]
217. iż się Ojcem naszym (...) być ozywa — mówi, że jest naszym Ojcem (składnia na wzór łacińskiej). [przypis edytorski]
218. przekazać (starop.) — przeszkadzać. [przypis redakcyjny]
219. Ezajasz — Izajasz; prorok judzki z przełomu IX/VIII w. p.n.e. [przypis edytorski]
220. się nam to urodzi Bóg mocny a ociec wieku przyszłego — por. Iz 9, 5. [przypis edytorski]
221. przezeń wszytko stało się jest, a bez niego nigdy się nic nie stało — J 1, 3. [przypis edytorski]
222. Dawid powiada, iż: „gdy wyślesz Ducha swego świętego, Panie, wszytki rzeczy będą stworzony, a prawie odnowisz wszytkę obliczność ziemie” — Ps 104, 30 (Septuaginta, najwcześniejsze greckie tłumaczenie Starego Testamentu, przypisuje ten psalm królowi Dawidowi). [przypis edytorski]
223. Ja a Ociec jedno jesteśmy. A Ociec we mnie, a jam w Ojcu zawżdy jest. A kto widzi mnie, widzi i Ojca mego. A jeśli Ociec ożywia, tedy ja też ożywiam. A jeśli Ociec grzechy odpuszcza, tedy ja też odpuszczam — por. J 10, 30; J 14, 9; J 5, 21 z dodaniem interpretacji J 5, 22 w związku z Mk 5, 2–11. [przypis edytorski]
224. W tymechmy poznali miłość szczyrą bożą, iż on za nas położył żywot swój — 1 J 3,16. [przypis edytorski]
225. Bądźmy ustawicznie w Panu naszym, panu Kristusie, który jest prawdziwym Bogiem i żywotem wiecznym — 1 J 5, 20. [przypis edytorski]
226. W tym się nam okazała miłość a łaskawość zbawiciela naszego Boga, iż nie z uczynków naszych, ale z miłosierdzia jego jestechmy zbawieni — Tt 3, 4–5. [przypis edytorski]
227. Nie kuście Kristusa, jako go niektórzy na puszczy kusili, co Mojżesz jaśnie wykłada, iż Boga kusili — 1 Kor 10, 9, gdzie mowa o Izraelitach, który po wyjściu z Egiptu zbuntowali się przeciw Bogu i Mojżeszowi i zostali za karę pokąsani przez węże (Lb 21 5–6). Autorstwo pierwszych pięciu ksiąg Biblii, w tym Księgi Liczb, w której opisano to zdarzenie przypisywano samemu Mojżeszowi. [przypis edytorski]
228. kęs (starop.) — nieco, trochę. [przypis redakcyjny]
229. arianie — odłam chrześcijaństwa kierujący się nauką Ariusza (IV w. n.e.), duchownego z Aleksandrii, który na podstawie Biblii uznawał Jezusa Chrystusa za nierównorzędnego Bogu Ojcu, gdyż jako zrodzony przez wiecznego Boga, musiał mieć początek, zatem był niższy w hierarchii bytów. [przypis edytorski]
230. oni Julianowie, możni cesarze — cesarz Julian, właśc. Flavius Claudius Iulianus (331–363), cesarz rzymski (od 361), filozof i autor piszący po grecku, znany pod nadanym mu przez chrześcijan przydomkiem Apostata, tzn. Odstępca, gdyż wychowany w religii chrześcijańskiej, pod wpływem filozofii neoplatońskiej odstąpił od niej. Był ostatnim cesarzem wyznającym religię dawnych Rzymian, podjął próbę jej zreformowania, dążąc do przywrócenia jej statusu religii państwowej; aktami prawnymi starał się osłabić chrześcijaństwo. [przypis edytorski]
231. snadniejszy przystęp (starop.) — łatwiejszy dostęp. [przypis edytorski]
232. to i na stare przytrudniejszym — to i dla starych jest za trudne. [przypis edytorski]
233. Circe (z łac.) a. Kirke (gr., mit. gr.) — bohaterka Odysei Homera, czarodziejka, która towarzyszy Odyseusza zmieniła w świnie. [przypis edytorski]
234. Ulikses, właśc. Ulisses (łac.; mit. gr.) — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, słynny ze sprytu król Itaki, przeklęty przez Posejdona, boga mórz, podróżował przez 10 lat po świecie, nie mogąc trafić do domu. [przypis edytorski]
235. co Helenka broiła — Helena, bohaterka Iliady Homera, najpiękniejsza kobieta na ziemi, żona Menelaosa, króla Sparty, uwiedziona i wywieziona do Troi przez Parysa, którego wspomagała Afrodyta, wdzięczna za werdykt uznający ją za najpiękniejszą boginię; stało się to przyczyną wojny trojańskiej. [przypis edytorski]
236. Penelopa (mit. gr.) — opisana w Odysei żona Odyseusza, która czekała wiernie na męża przez 20 lat. [przypis edytorski]
237. przyrodzenie (starop.) — natura. [przypis edytorski]
238. zacztą (styarop. forma) — zaczytają. [przypis edytorski]
239. szarszun (starop.) — gatunek szabli; [źródło:] Słownik Lindego. [przypis redakcyjny]
240. ceklać (starop.) — włóczęga nocna. [przypis redakcyjny]
241. mędrzec napisał, iż: „każdego to do siebie ciągnie, kto się w czym kocha” — Wergiliusz, Eklogi, II 65. [przypis edytorski]
242. Diogenes z Synopy (ok. 413–ok. 323 r. p.n.e.) — filozof grecki ze szkoły cyników, uczeń Antystenesa, znany z pogardy wobec dóbr materialnych i wygód; przypisywano mu wiele celnych powiedzeń i kąśliwych uwag krytykujących zachowanie napotkanych osób. [przypis edytorski]
243. Diogenes (...) powiedał, iż: „ja wiele mam naprzód, gdy rady słusznej dostać nie mogę, iż się sam z sobą rozmówię i sam się siebie poradzę” — zdanie Antystenesa, przytoczone przez Diogenesa Laertiosa (Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Antystenes 7); Rej pomylił autora źródła z autorem wypowiedzi. [przypis edytorski]
244. Aleksander Wielki powiedają, iż się nigdy nie układł, aż pirwej miecz pod poduszkę włożył, a z drugiej strony księgi, bo barzo rad wiele czytał — wg popularnego zbioru biografii autorstwa Plutarcha, Aleksander dużo czytał, a jego ulubioną lekturą była Iliada, której otrzymany od Arystotelesa egzemplarz trzymał zawsze obok sztyletu pod poduszką (Żywoty sławnych mężów. Aleksander Wielki 8). [przypis edytorski]
245. Filip, ociec jego, wielki król macedoński, gdy mu przyniesiono nowinę, iż mu się był ten syn Aleksander urodził, tedy powiedział: „iżem rad synowi, alem temu radszy, iż Arystoteles żyw” — parafraza listu Filipa do Arystotelesa przytoczonego przez Aulusa Gelliusa (Noce attyckie IX 3, 5). [przypis edytorski]
246. Arystoteles (384–322 p.n.e.) — grecki filozof i przyrodoznawca, najwszechstronniejszy z uczonych starożytnych, osobisty nauczyciel Aleksandra
Darmowe książki «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)