Wesele hrabiego Orgaza - Roman Jaworski (dostęp do książek online txt) 📖

Fiata, zatrudnionymi w służbie bezpieczeństwa. Samochodowa wysłała ich firma, by sławę szerzyli pośpiesznych motorów. Do swej ochrony wynajął ich Dancing i poprzebierał w religijne stroje. Żwawi, przebiegli, wrzaskliwi, ochrypli i zakurzeni. Dwaj z Mediolanu, a czterech z Florencji. Obowiązek mają nie tylko życie osłaniać Dawida na każdym kroku, przed zamachem wszelkim, ale i publicznie ogłaszać ciekawym naszego zbawcy pronunciamenta925. Struny głosowe zdzierają sobie i nawołują, choć paplaniny ich nikt nie rozumie:

„Ecco vostro innamorato! Ecco padre nostro! Ah! come e bello, gioia nostra! Dio lo benedica!!”926

Na Yetmeyera wskazują otwarcie, a między sobą ukradkiem zezują.

Przystanęli właśnie koło Tatarów. Ci przerażeni i ogłupiali. Nadpsutej koniny surowe kawały wtłoczyli do gęby i płomykami zdziczałych ocząt miotają nieufnie. A pretorianie, czy diakoni odnowiciela uczuć religijnych, za pazuchę niemal wtykają im świstki, czyli dodatki wprost nadzwyczajne, zawierające biuletyn ostatni dyrekcji Dancingu, zredagowany w dwudziestu narzeczach oraz osobno w obrazowym piśmie z hieroglifami dla nieczytelnych i niepiśmiennych.

Wiadomość jest czarna. Żałoba okryła otoczenie całe pana Yetmeyera, a więc kongresowe, naczelne sfery, zanim do obrad przystąpić zdołano. Prakseda niania umarła w szpitalu i zabrała z sobą Podrygałowiąt wszystkich dwanaścioro, baletu podporę. Przyczyna śmierci niewyjaśniona i zagadkowa. Niedobrowolny pomór masowy. Ktoś popełnił zbrodnię. Wypadek się zdarzył tuż po miłej uczcie zrękowinowej ku czci Ewarysty i baletmistrza. Śledztwo jest w toku. Zgrabna zwłok sekcja dostarczyła dowód, że wszystkie dzieci zostały otrute arszeniku proszkiem, jak wiadomo białym, a domieszanym do bitej śmietany, która wraz z ryżem i truskawkami ozdobą była rodzinnej biesiady i główną przynętą dla ofiar nieszczęsnych. Sama Ukrainka zmarła natomiast śmiercią naturalną. (Czy zaszła omyłka wielce tragiczna przy leków rozdziale, czy też rozmyślnie za jednym zamachem sprzątnięto pisklęta? Komu i dlaczego mogło zależeć na skonie niewiniąt? Dyrekcja szpitala jest odpowiedzialna i to niewątpliwie za brak nadzoru i za poniechanie surowej kontroli potraw spożywanych w obrębie zakładu. Lecz samo stwierdzenie formalnych zaniedbań nie odkrywa jeszcze motywów przestępstwa i co najgorsze: sprawy nie ujawnia).

W pierwszym impecie popełniono nietakt: aresztowano jako podejrzanych Podrygałowa i Ewarystę. Wnet uwolniono dla braku dowodów. Poszlaki same zbyt ogólnikowe. Dancingu właściciel przez kryminalną badany policję orzekł, że nie zna „konstrukcji tego okrucieństwa”, ale jest pewny, że motywy zbrodni w jego środowisku, z czyjejkolwiek strony, są pozbawione wszelkich cech praktycznych, codziennych, przyziemnych, a „jedynie twórcze” one być mogą. Na tym zeznaniu na razie ugrzęzło wyjaśnienie sprawy. Oczekiwany jest przyjazd ekspertów pięciu najsławniejszych współczesnej doby, czyli sędziów śledczych do skandalicznych pseudorarytasów, a mianowicie z Pragi, Bukaresztu, z Białego Grodu927, a nawet z samej mroźnej Warszawy. (Mała Ententa928 kroczy solidarnie).

Dancingowy balet żadnych ograniczeń ani też powstrzymań na szczęście nie dozna, gdyż uzupełniony natychmiast został przez nowe nabytki ze schroniska dla kalek i z domu podrzutków.

Pogrzebowy konkurs w locie powolnym

Najpoważniejsze zadanie obecnie to pogrzeb ofiar, który samorzutną manifestacją będzie narodów na rzecz tej myśli, jaka je przywiodła w ustronie Toleda. Ponury wypadek religijne tętna ożywi, zapali, pobożnych wierzeń wytęsknioną arfę wysrebrzy, rozdzwoni i podniebienia podniebne nastawi na smakowanie wieczystych nastrojów. Kondukt pogrzebowy niebawem się zwali. Przez Puerta del Camforon929 podąży dumnie do stóp Alkazaru930, a stamtąd już prosto, po arcydziele rzymskiego rozmachu w rzucaniu kamieni nad przepaściami, czyli po sklepieniu mostu wsławionego pod nazwą Puente de Alcantara, tuż przy sadybie baśniowej kochanki Karola Wielkiego, czyli przy Palacio de Galiana, przemknie zaułkami Huerta del Rey i na dworcu stanie żelaznej kolei. Tam załadowanie nastąpi trumienek i odesłanie do komitetu monarchistycznego byłych oficerów rosyjskiej armii z główną kwaterą przy Artilleriestralsse w północnym Berlinie. Te sztabskapitany931 i praporszczyki932 prywatną tragedię ludzi religijnych wyzyskać pragną do propagandy przeciw Sowietom i pogrzeb szykują przez Friedrichstrasse z udziałem kronprinca933 i Ludendorffa934, całego Orgeszu935 z Górnego Śląska, przedstawicieli „Action Française”936, dwustu faszystów i otoczenia pana Izwolskiego. Na nic innego zdobyć się nie mogą i nie umieją. Podrygałow nie chciał odmawiać żądaniu wyśrubowanemu a zaszczytnemu, by zaciekawieniu dancingowemu w niczym u nikogo nigdy nie zaszkodzić. Reklama w Niemczech jest również wskazana. Gouzdralez notę tajemną szykuje, prawie równocześnie, do władców na Kremlu, w której określa to przymusowe, trudne położenie i nadużycia nieuniknione przy nacjonalistycznym czy komunistycznym balsamowaniu zmarłych lub poległych. Tak więc trumienki ukraińskiego biedactwa czułego w zaplombowanych wozach towarowych zajadą do gniazda wszechrosyjskiego matactwa pruskiego.

Tym wznioślej i rzewniej żegna je Toledo, a z pominięciem nader troskliwym wszelkiej banalności. Z kilkuset osób zaledwie się składa orszak żałobny. Zbieg z Poczajowa937, pałamar938 cerkiewny, krzyż jeden jedyny poniesie na wstępie. Tuż za nim kroczą: patriarcha grecki wygnany z Aten przez Wenizelosa939 i archimandryta940 ostatni z Odessy, emigrant, mistyk i morfinista. Za nimi popów i diaków dwie pary. Parastas941 odprawią w trzech punktach miasta. A-to-tso papież i Onczidaradhe w szatach uroczystych z kolei się zjawią. Żadnych chorągwi i wieńców żadnych. Mowy wykluczone czy posępne chóry. Do ceremonii konieczne milczenie. W najbliższym szeregu pójdą delegacje. Honorowe miejsce zajmą ludożercy z pogranicza Konga, po czterech z plemienia Fan i Monbuttu, a jeden dziwak Niam-niam942 odmiany pod silną eskortą zbrojnych hajdamaków spod Tarnopola i z Delatyna. Za tą przegrodą z samych dzikusów poaustriackie kroczą burgżandarmy943 z pióropuszami i w białych płaszczach podbitych purpurą, po czym arcyksiążę nie wiadomo który — Salwator czy Otto — pod ramię prowadzi wielkiego księcia Michajłę bez głowy oraz z drugiej strony butnego kaisera944 z sercem zawieszonym w woreczku na plecach. Depcą im po piętach leśne karzełki Abongo, Aka-ka i Batwa945, nagie, brodate, popłakujące i marchew gryzące albo selery zupełnie surowe.

Następuje grupa cywilizowana i bardzo zmieszana. Więc przedstawiciele szmuklerskich946 wyrobów, fabrykant cykorii, agenci szampanów węgierskich, niemieckich, dewocjonaliów handlarze wybitni, mistrzowie w biegu okrężnym do mety, palacze opium, ginekolodzy, krupierzy, zwłok oglądacze, filateliści, grafologowie, hodowcy królików, miłośnicy sztuki, przyjaciele nauk, piłkarze, cykliści, dobroczynne panie, bomb podrzucacze, pomywacze okien, brydżyści, turyści, zespół pokojówek bezwyznaniowych, byli ministrowie, związek kamelotów947, pożeracze gazet, zbieracze kości i niedopałków, miotacze haseł patriotycznych, polewacze ulic, baon948 nożowców czysto ideowych, meteorologowie, smakosze, kokoty i entuzjaści każdego zawodu, lada sposobności. Najdrobniejsza grupka cyfrą oznaczona na kiju widocznym.

Zamykają pochód: prezydium kongresu zakwefiowane, personel baletu z Havemeyerem samym pośrodku, zwierzęta dancingu i służba konieczna., dyrektorowie firm samolotowych, upełnomocnieni i nadzwyczajni posłowie mocarstw sypiących się w gruzy, a na samym końcu, jako straż tylna, korpus sprawozdawców sejmowych, książkowych, muzycznych, sportowych i teatralnych, wybitnych chwalców świętej przeciętności, posiadaczy akcji ufności społecznej i narodowej, gryzmołów, kiczarzy, gryzoniów, warchołów i wątrobiarzy. W dostojnym gronie tej najwyższej kasty współczesnej kultury wystąpią publicznie, nieznani dotąd szerokim masom, praojcowie rodu zwanego ludzkim, dzisiaj niestety już tylko szkielety, lecz uruchomione wcale prawidłowo przez wpływowy odłam stołecznej prasy, powiedzmy szczerze: przez wymyślaczy bredni zawodowych dla straganiarek, dla dorożkarzy i dla zgłodniałych, marnych biurokratów. Otóż pod rękę z panem senatorem i wiceprezesem związku dziennikarzy wystąpi praprzodek człowieka i małpy, okaz znaleziony w Broken Hill w Rodezji, zaś jego parnisty949 sobowtór — bratanek, Pithecantropus, wydobyty z Jawy, pełen galanterii, poda ramię swoje małżonce i dzieciom nietykalnego, publicystycznego gawrona czy bzdury. Czaszka, piszczele i oba golenie czcigodnych dziadków karbolem wytarte i amoniakiem, co powód stanowi, że imperatorowie-redaktorowie, których jest mrowie, obrzydliwie beczą. Na jaśku pluszowym Oxfordu pedele950 doktora Woodwarda951 odręczne pismo do wszystkich gryzmołów dźwigają butnie, gdzie zaznaczono, że najważniejszym czynnikiem moralnym i emanacją wartości myślowej jest rozwydrzona, a namaszczona, prasa brukowa. Kość ogonową całego pochodu ambulans stanowi, niemal pocztowy, a jednak raczej furgon wojskowy, który wiezie lody oraz andruty z samych andronów dla dziatwy przygodnej do lat czternastu, dla młodzi zaś starszej broszurowane zawiera wskazania w przedmiotach płciowych i w stosowaniu erotycznych trudów do nadzmysłowych uczuć wylewu.

Ludy zgromadzone na kongres w Toledo nie wezmą udziału w samym korowodzie. Pronunciamento wzywa je serdecznie, by manifestowały gremialną żałobę tam, gdzie każdy stoi, więc przed hotelem czy przed namiotem lub przed obozowiskiem, pod gołym niebem. Godności pełen i pełen chwały, w milczeniu zgnębiony, utworzą ludy szpaler pogrzebowy. Pochód pójdzie wszędy, nie minie nikogo. Zwłaszcza umarli spojrzeniu każdego będą dostępni, albowiem od krypty do samej stacji trzynaście trumienek nie dotknie ziemi, ponad ludzkie głowy powietrzem popłynie.

Samolotowych karawaników trzynaście jak cacka, aluminiowych, o kształcie szarańczy zielono-niebieskiej z żółtym podbrzuszem, dla własnej reklamy i kongresowej, zaofiarowało Yetmeyerowi towarzystwo zacne i postępowe z siedzibą w Paryżu, z filią w Barcelonie: Société pour l’Aviation et ses Dérivés952. Do startu staną pierwszorzędne typy różnonarodowe, dwu-jednopłatowce, lecz wyposażone w jednogatunkowy silnik pięćsetkonny Hispano-Suiza953. Dzięki tej maszynce będą mogły ptaki lecieć krok za krokiem i dotrzymać taktu marszom pogrzebowym: naprzód Beethovena, a potem Szopena. Obrzęd religijny na wskroś dancingowy będzie jednocześnie „Międzynarodowym i pierwszym konkursem do uzyskania rekordu pewności w locie powolnym”. Współzawodniczą królujące marki: Albatros, Nieu port, Gourdon-Leseurre, Spad, Blériot, Sopwith, Speed Scout, Wright Martin, Ansaldo-Balilla, Fokker, Junkers, Lebied, Ufag lub Laśkiewicz954. Dla trzech zwycięzców, którzy ostatni przybędą do mety, a zachowają podczas całej drogi nieskazitelnie rytm pogrzebowy, po pół miliona złotych pesedów wyznaczył nagrodę zarówno Yetmeyer, jak i gość jego z Wesela Orgaza. Triumfatorowi najgłówniejszemu przesyła z Buffalo fabryka Curtissa955 honorowy patent na używanie tytułu szczytnego: „Latającego żółwia powietrznego”.

Plemiona się cieszą z pronunciamento sensacyjnego. Niektórzy parskają z radości, jak zebu. Na drogę wylegli, zatkali rowy. Milczą zagapieni w niebo i na ziemię. Szykowna policja wprost imponuje. Poprzedza kondukt odprasowana, wypolerowana, z szamerowaniami, w białych rękawicach i w żółtych lakierach. Pieszo, grupkami albo w pojedynkę na dzielnych arabach, rzadziej na bicyklach956 stabeciałych nieco lub w staropanieńskich pudłach samochodów, przechorowanych i wielce niemrawych wskutek odległej młodości ekscesów. Stróże porządku są tak dokładni i tak wyczuleni, że wzdłuż szpaleru szwendając się ciągle, zwężają damom lub rozszerzają wytrawne dekolty, stosownie do miary obowiązującej i ustawowej. Mężczyznom krawatki wciąż poprawiają lub zapychają na właściwe miejsce, a dzieciom pod nosem wilgoć wycierają służbową chustą, czyli na koszt rządu.

Szklane południe, zaobłoczone gdzieniegdzie nieco. Potopa957 światła i powietrzyca958 . Tumany kurzu, niby Ahaswera959 rozwiane szaty, powstają dęba, ale wnet toną w czekających ludów rozdziawionych gębach. Kiry zwisają z wieżyc, z balkonów i z różnych wyglądów960. W wietrze wiuwają961 i bałamkają.

Wreszcie coś słychać. Od strony kościoła, zwanego Transito de Neustra Senora, dawniej synagogi ufundowanej w czternastym wieku przez Samuela Meir Haleviego962, do uszu tłumów zrzeszonych dolata, niby cietrzewi głuche tokowanie, niby turkawek o zmroku gderanie, niby chrabąszcz ów w maju furczenie czy zacnej biedronki jedwabne bzykanie. Ponad kopuły miedziane kościołów, ponad patyny jasne seledyny, żurawi stado w klucz się wygina i na miasto spływa. Czym bliżej ziemi, tym bardziej czernieją zwiewne, złotosine listki i płateczki. W oczach brudnieją przy opadaniu, jak meteory. Wszyscy rozpoznają ukraińskie barwy. Tragicznych umrzyków lotne karawany. Przy kamienicznych czołgają się gzymsach, powoli a zdarnie, drutów unikają telegraficznych. Wielu jest takich pośród gawiedzi, którzy się boją, że żałobne ptaki na łby im spadną, więc przyklękają, jak gdyby w pokorze przed umarłymi i odruchowo na potylice dłonie pokładli. Lekko, nienagannie, trumny otulone w bieliste całuny kroczą powietrzem paradnego marsza, jak gryfy widmowe. Współzawodnicy rozochoceni do wielkiej nagrody: nagrody pośmiertnej.

Ktoś zauważył Podrygałowa na Albatrosie, gdzie trumna Praksedy. Chlusnęły brawa. Mistrz rozkraczony tuż przy pilocie jest pochłonięty sygnalizowaniem chorągiewkami umówionych znaków placówkom jury, sterczącym po drodze.

Pływający Syjam i pukająca policja

Wtem burda uliczna. Przy bramie wchodowej do Alkazaru. Ludożercy właśnie w orszaku nadchodzą, gdy nagle zza krzaków, czy tylko chwastów, ledwie ocuconych przedwczesną wiosną, wychodzi obdartus, roztrąca szpaler i przecina drogę. Ujrzał policemana w granatowej gali i w płaszczu gumowym, więc ku niemu zmierza. Milicjant zrażony widokiem nagusa, którego portki, chociaż perkalowe, ale źle skrojone, pępek odsłaniają, którego cylinder, zniszczony antyk z dyrektoriatu wytwornej epoki, na kołtuniastej hardo tkwi głowie, którego nogi bez żadnych skarpet łódkują szczwanie w podartych kaloszach, spętanych sznurkami, ogłasza twardo:

— Podczas pochodu na drugą stronę nie można się dostać. Proszę się cofnąć!

— Na dworzec śpieszę, chciałbym krótszą drogą.

— Nic nie pomoże. Trzeba zaczekać, aż przejdzie orszak.

— Jestem członkiem jury, międzynarodowy spełniam obowiązek, nie mogę się spóźnić...

— Było wcześniej zdążyć.

— Nie zdołałem jednak. Proszę wskazać drogę najkrótszą na przełaj i sprawa skończona...

— Legitymacja?

— Nie noszę przy sobie. Ale prawdę powiem skąd i kto jestem. Jam wiceminister komunikacji królestwa Syjamu.

— No to co z tego? Choćbyś ministrem nawet był samym, musisz się cofnąć, jak powiedziałem, i grzecznie czekać.

— Bez legitymacji uprzejmości pańskiej nie mogę zdobyć? Posiadam przy sobie prawdziwy syjamski dowód osobisty, czyli ten oto parasol czerwony. Nie mam nazwiska, natomiast trzynasty numer w mym kraju został mi przyznany pośród nieśmiertelnych. Tę liczbę feralną odczytasz z łatwością na rączce kościanej mego parasola.

— Paszport zagraniczny, nie totem pogański do kroćset diabłów!

— Panie szanowny, racz się uspokoić i zadowolić tym, co posiadam!

Wręcza dokument europejskiej władzy, która się mozoli, by wygięte druty rozpiąć na wietrze i zbadać znaczek na rękojeści kozikiem wyryty. Podsekretarz stanu do woreczka sięga zwisającego na smagłej piersi i garść wieprzuchów963 z niej wydobywa. Gniecie jagody w dłoni kostropatej i sok granatowy gorliwie zlizuje obwisłymi wargi.

Ulicznego ładu galantom