Wesele hrabiego Orgaza - Roman Jaworski (dostęp do książek online txt) 📖

W rozdziale ósmym...

odbywa się ostateczny pojedynek na słowa między oboma miliarderami. Z dala od zgiełku śródmieścia, wśród ruin leżących nad stromym brzegiem rzeki Tajo, o zmroku, na słocie podejmuje Yetmeyer walną próbę wtajemniczenia Havemeyera w istotę swej kosmicznej, zbawczej konstrukcji. Wytacza pan Dawid cały arsenał najciekawszych i najbardziej zasadniczych argumentów. Zaskakuje on kolekcjonera wiadomością, iż pełnomocnicy przeciwników powrócili zdrowo i cało z wyprawy na Wyspę Zapomnienia, przywożąc ze sobą gotową już umowę, zmieniającą dotychczasowy spór między zbawcami twórczej ludzkości na trwałe przymierze i na zapowiadającą znaczne zyski spółkę handlową. Yetmeyer skłania się do podpisania kompromisu, gdyż uważa, że gość jego uczynił już znaczne postępy w duchowym zbliżeniu się do Orgaza i że od ideału oddziela go jeszcze jedynie problem wiary w Boga. Ponieważ kolekcjoner unika wypowiedzenia się na ten temat, szachuje go pan Dawid rewelacją, że musiał przyrzec tancmistrzowi Igorowi Ewarystę za żonę. Rażony jak piorunem tą wieścią, zgadza się Havemeyer, za cenę odwołania związku tanecznicy z baletmistrzem, na przymierze z Dancingiem i wyznaje w końcu pod naporem wydarzeń, iż wierzy w Boga.

Yetmeyer jest uszczęśliwiony tym nawróceniem się kolekcjonera, gdyż może już teraz otworzyć kongres religijny i przystąpić do wykonania wymarzonego Wesela Orgaza. Triumf niespodziewany umożliwia mu bezbolesne przeżycie wypadku ze świnią, która w ciasnej uliczce wpadła cwałem na grubaska, przewaliła go na ziemię i przyprawiła wskutek tego o liczne sińce czy guzy. Poturbowany zbawca przypisuje temu komicznie bolesnemu wydarzeniu znaczenie dobrej wróżby.

Roztaj lutowa. Spęczniałe chmurzyska wczesne popołudnie w omacek674 zagnały i pociarały675.

Tajo, Tajo!

Zsiniałe, ruchome widmo dni przeszłych.

Przeszłość twym źródłem. Ujściem twym przeszłość.

O kołowrotku zgrzybiały, omszały porwanej przędzy, wód zmarłych przedwcześnie!

Sędziwy Tajo!

Mordacz676 rudawy, ledwie że sunie.

Lamenci677 głucho. Odarnowane678 piargi679 zlizuje.

Garnki dziurawe i zdechłe szmaty niedbale rybaczy680.

Grzbiet zamrożony i rozchlastany w zaduch papraczki681 ciepławej, głuchej ochotnie wsuwa.

Kaczorowe682 barwy pomiędzy filary mostu Marcina zmyślnie rozłożył i daremniny683 historycznych zdarzeń zbolałymi dziąsły mozolnie żuje.

Tajo opowiadacz, któremu się zdaje, że w schludnym milczeniu nie znajdzie fabuły, że teraźniejszość zahuczeć trzeba. Więc wartościuje, w kleistych wspominkach tapla się jak w chlewie, co wiekuisty żywot ułatwia i przed udarem irracjonalnych skojarzeń chroni.

Maruderskim pląsem omotał zrzęda wiedźmowe stopy nadbrzeżnych ruin, po czym zbawców świata — Havemeyera i Yetmeyera — rozwałęsane, miliarderskie plamy do muru przylepił. Bano de la Cava684 cienie dwóch przybyszów, sunących spacerem, chcąc nie chcąc przyjmuje na spleśniałą ścianę i zaciapaną nudą swych głazów nadal ocieka.

Żebracze koźlę po nasłoconym czucha685 się zboczu i pobekuje falsetem sierocym.

— Grunt pod nogami nieustannie tracę... — Havemeyera wyniosła sylweta obawą rzępoli.

— Wśród lotnych osypisk pomyśleń niedbałych może bardzo łatwo każde ludzkie życie zwichnąć obie nogi... — spod ceratowej, wzdętej peleryny zachrzęści Yetmeyer.

— Chyba spoczniemy na cegłach wilgotnych i poczekamy, dopóki magistrat wybawczych latarni rozjarzyć nie raczy. I to ma być spacer, co hegemonię żołądka normuje i wszelkie chimery z układów nerwowych zgrabnie wysobacza! Wszak nie bawimy w afrykańskiej puszczy, by karkołomne urządzać wyprawy w wąwozy Atlasu686.

— Zaszliśmy w ustronie po wtajemniczenie i po rozrachunek.

— Gdzie całą uwagę skupiam bez ustanku, by z zakamarków tej siąpawicy687 na nas nie wyskoczył pożeracz portfelów, toledański puma, kocender688 — ladaco, bravo — gonidiabeł689.

— Lubię, gdy przystajesz na życia skrawku, na kruchym gzymsie tympanonu bytu, rozmyślając twardo: czy w tył, czy też naprzód, byle nie runąć w złowieszczą otchłań figlarnej zagadki, przezwanej śmiercią. Wówczas nabrzmiewasz Orgaza świętością.

— Pospolitym strachem. Dla tej mojej maski sposobności szukasz, by za wszelką cenę zgubę na mnie nasłać w sztucznym oświetleniu usłużnych przypadków.

— Nie, Havemeyer! Ja szukam Orgaza, którym ty jedyny możesz być mi właśnie. Stąd najcenniejsze pośród serc bijących to tętno w twej piersi. Widzę, jak z dnia na dzień ten wyraz narasta, który oblubieńca udzieli ci łaski w mojej pantomimie. Bródkę przystrzygłeś, jak twój protoplasta, i ondulujesz loki jedwabiste.

— W Santo Tome bywam i rolę studiuję. Z trenerem El Greco do nieba wstępuję, jak archanielskiej olimpiady szampion. Rycerza Orgaza poufnie namawiam, by bohaterskie maniery swoje przystosować zechciał do mych kupieckich, na wskroś nowoczesnych, a więc pospolitych arcykawałów.

— Hands off690 od cynicznych, aktorskich pomiarów! W mej pantomimie nie role hoduję z efektem mieszczańskim, nie płatne nastroje erudycją wsparte, żywiołem talentu z lekka połechtane i rozbabrane w sosie popularnym. Ja przemienienie człowiecze gotuję, ocucam religie, historię wskrzeszam. Zaczynam Orgazem, a raczej Orgaza myślowym wyrazem. Nie spekuluję, lecz rozkaz szykuję na masce, na twarzy. Narzędziem jesteś naszej myśli wspólnej, Orgaza i mojej. Myśli świętobliwej, która przez śmierć tworzy, w śmierci się odradza. Krwi potrzebuję, która myśl wzbogaca i postaciuje. Napij jej się, napij z El Greca obrazu, aby dusza twoja orną glebą była, na której wiara bujnie się zakłosi691...

— Wiara?

— We własne pomyślenie. Urodzić ją możesz wyłącznie ze strachu przed śmierci skinieniem.

— Panie Dawidzie, ktoś do nas się zbliża...

— Nie, to mignął gacek.

— Mam więc siebie z Orgazem na dobre skamracić692, czyli stać się trupem pozbawionym grozy, a zachwyconym niezbyt pożądaną śmiertelną odmianą? Panie Dawidzie! To same dziwoki. Należę do tych, którzy pańskie sprawki najdokładniej znają. Coś niecoś słyszałem o propagandzie gramofonowej na rzecz bożka Baala693 w żydowskich gettach Pittsburga, Chicago, o kanadyjskim głowy zawracaniu ukraińskim zbirom, o sanatorium międzynarodowym dla wszelkich matołów, czyli o suszarni mózgów nieowocnych na piachach Sahary, o radiostacji okultystycznej na Tybetu zwyżach, o palarni opium i snów wylęgarni na dnie Oceanu Spokojnego prawie, o lunatycznym oswobadzaniu złoczyńców w Gujanie, o fabrykacji — tajnej naturalnie — sztucznego srebra z rojeń obłąkanych malajskich nocy w Batawii na Jawie, o krematorium choćby tylko samym dla rajskich ptaków, niebieskich urracas, dla clarin, tenzotli694 i dla kanarków na Balearach.

— Frijoles, frijoles695, drogi, zacny panie.

— A mnie porównanie niestety mniej smaczne zaczyna wprost trapić, że to szarlatanizim.

— Raczej reconquista696, szanowny panie! — Wyobraź sobie: ja konkwistador, następca Kolumba, Corteza697, Pizarra698, Loyoli699, Cervanta... Podbojów nie wiodę, lądów nie odkrywam, Religie zdobywam. Nie systematy, obrządki, wierzenia, lecz uczuć kosmicznych samum700 zadzierżyste rozpętać