Kariera Nikodema Dyzmy - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (gdzie można czytać książki za darmo txt) 📖
Bezprzykładny prostak i wszechstronny ignorant robi zawrotną karierę polityczną, obiecując w cudowny sposób uzdrowić polskie rolnictwo. Przy tym z niezbadanych przyczyn mimo swego chamstwa działa magnetycznie na najwytworniejsze kobiety. Jak to możliwe?
Surowy krytyk funkcjonowania struktur państwowych za czasów Najjaśniejszej II Rzeczpospolitej, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, barwnie przedstawił możliwy scenariusz takiego zdarzenia — ku przestrodze.
- Autor: Tadeusz Dołęga-Mostowicz
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Kariera Nikodema Dyzmy - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (gdzie można czytać książki za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Tadeusz Dołęga-Mostowicz
Z kolei premier zapewnił przedmówcę, że jego zasługi są wysoko cenione i że wniosek winien być przyjęty.
Powszechne potakiwanie było na to odpowiedzią.
Jednakże przez cały czas wszystkie oczy zwrócone były na Dyzmę, uporczywie milczącego. Oczekiwano od niego czegoś niespodziewanego i nie zawiedziono się. Gdy premier zwrócił się doń z uśmiechem, zapytując o zdanie, Nikodem wstał.
— Proszę panów. Ja tam gadać nie lubię. Powiem krótko. Chodzi nie o nas, a o dobro państwa i na siu bździu czy na inne fintifluszki nie czas. To, co tu gada się, to wszystko do chrzanu. Ja ograniczę się do przeczytania mojej deklaracji.
Rozłożył przed sobą przygotowaną przez Krzepickiego odpowiedź i przeczytał.
Już podczas czytania wśród zebranych dało się zauważyć poruszenie, gdy zaś skończył, minister skarbu zerwał się wzburzony, gestykulując i protestując.
Zapanował ogólny gwar, ostra wymiana zdań, a nawet kłótnia, która stopniowo, na skutek perswazji premiera, przeszła w dyskusję.
Minister Jaszuński w pewnym momencie z irytacją zapytał Dyzmę:
— Dlaczegóż to pan prezes zajmuje dziś takie nieubłagane stanowisko, skoro jeszcze przedwczoraj w rozmowie ze mną zapewniał, że w zasadzie zgadza się na wniosek?
Dyzma poczerwieniał.
— Nigdy tego nie mówiłem!
— Owszem, mówił pan, że może to i dobrze będzie.
— Nieprawda!
— To pan mówi nieprawdę! — krzyknął Jaszuński. — Może nie tymi słowami pan mówił, ale mniej więcej oznaczały one zgodę na projekt.
— Ależ, panie kolego — zjadliwym tonem powiedział minister skarbu — czy pan nie rozumie, że prezes Dyzma użył tego podstępu, by nas zaskoczyć swoją opozycją?
Nikodem wstał.
— Nie mam więcej nic do gadania. Ja powiedziałem, co miałem do powiedzenia. A panowie róbcie, jak chcecie.
Wniosek ministra skarbu został przyjęty.
— Mnie tam gancpomada505 — mówił tegoż wieczora Nikodem do Krzepickiego, gdy razem wracali od pani Przełęskiej — i tak podaję się przecie do dymisji.
— Ale szkoda banku!
Dyzma wzruszył ramionami.
— Pański pomysł! Pańskie dziecko!
— Pal ich diabli!
— Ale jutro będzie huczek!
— Jaki huczek? — zdziwił się Nikodem.
— No w prasie. Przecie oni popełniają szaleństwo. Na pewno znaczna część prasy stanie po pańskiej stronie.
— I co mi z tego.
— No, oczywiście zysk platoniczny506, ale wie pan prezes, że mam pewną myśl!
— No?
— Zdarza się wyśmienita dla pana okazja. Mianowicie zaraz jutro podać się do dymisji.
— Ee... nie warto, chciałem podać się do dymisji przed ślubem. Po co tracić te kilka tysięcy złotych?
— Pan prezes miałby rację, gdyby nie to, że i tak od razu następcy nie będą mieli. Zresztą na pewno nie zechcą takiego człowieka jak pan tak zaraz puścić. I tak przeciągnie się, a profit moralny dla pana duży.
— Jaki profit?
— No, to proste. Zgłosi pan dymisję bez podania powodów. Wówczas stanie się jasne, że wobec uchwalenia przez rząd wniosku, zarzynającego Bank Zbożowy, pan nie chciał ponosić za to żadnej odpowiedzialności.
— Aha — zorientował się Dyzma.
— Widzi pan, panie prezesie, że mam rację, a cała opinia stanie po pańskiej stronie.
Nikodem roześmiał się i klepnął Krzepickiego po ramieniu.
— Cwaniak z pana, panie Krzepicki.
— Do usług pana prezesa.
Przepowiednia Krzepickiego sprawdziła się o tyle, że nazajutrz w większości dzienników ukazały się wzmianki, lecz bardzo mgliste i powściągliwe, oraz komunikat oficjalny o uchwale komitetu ekonomicznego, ostro skomentowany przez prasę opozycyjną.
Tegoż dnia Nikodem wraz z Krzepickim, który towarzyszył szefowi dla podkreślenia powagi chwili, złożył wizytę premierowi i wręczył mu prośbę o dymisję.
Premier, zaskoczony tym i zdezorientowany, długo prosił Dyzmę, by nie zaostrzał sytuacji i dymisję cofnął. Ten jednak z całą stanowczością oświadczył, że postanowienie jego jest nieodwołalne. Zgodził się na pełnienie swych funkcji do czasu nominacji następcy, lecz z naciskiem zapewnił premiera, że absolutnie żadne okoliczności ani namowy nie zmienią tej decyzji.
Gdy wychodził z pałacu Rady Ministrów, Nikodem został kilkakrotnie sfotografowany przez reporterów trzech redakcji, uprzedzonych przez Krzepickiego o zamierzonej dymisji.
Odbyło się to tuż przed godziną pierwszą, a już o drugiej przyjechał do banku minister Jaszuński. Był zupełnie rozstrojony nerwowo, ręce trzęsły mu się jak galareta. Co kilka zdań powtarzał:
— Na miły Bóg, pan tego nie zrobi!
Przedkładał507, tłumaczył, namawiał, dowodził, że to niepatriotycznie, że dymisja ta wywoła popłoch w sferach gospodarczych, że zrodzą się niebezpieczne dla państwa wstrząsy natury politycznej, że może doprowadzić do rozłamów, które zachwieją gabinet. Apelował dalej do Dyzmy, jako do przyjaciela, który nie powinien jemu, Jaszuńskiemu, i innym podstawiać nogi.
Dyzma nie zdążył jeszcze nic powiedzieć, gdy zameldowano ministra skarbu, tuż po nim przybył poseł Lewandowski, pułkownik Wareda, wiceminister Ulanicki; prezes Hirszman i książę Roztocki. Jednocześnie odezwał się telefon: prezesa Dyzmę wzywano do Zamku na godzinę piątą.
Zmobilizowano wszystkich, by odwieść Nikodema od zamiaru ustąpienia. Za tę cenę godzono się nawet na zanulowanie uchwały komitetu ekonomicznego, lecz Dyzma był niewzruszony.
— Nigdy swoich postanowień nie zmieniam.
W poczekalni zebrał się tłum dziennikarzy. Wyszedł do nich chwilę i powiedział:
— Chcecie, panowie, wiedzieć, co jest? Otóż tak, podałem się do dymisji.
— A z jakich powodów, panie prezesie?
— Z powodów osobistych. To wszystko, co mogę panom powiedzieć.
— Czy postanowienie pana prezesa jest nieodwołalne?
— Marmur, żelazo, beton!
Skinął głową i wyszedł.
— To istotnie żelazny człowiek — rzekł jeden z dziennikarzy.
— I mąąąądry polityk! — dorzucił drugi. — Już on wie, co robi!
Poranna prasa aż jarzyła się od sensacyjnych tytułów. W sferach politycznych wrzało. Przewidywano dymisję ministra skarbu, nawet ustąpienie całego gabinetu. Oczywiście, zgodnie z przewidywaniami Krzepickiego, wyciągnięto sprawę komitetu ekonomicznego jako bezpośrednią przyczynę rezygnacji prezesa Dyzmy. Skądś wydostano jego deklarację, która zrobiła kolosalne wrażenie. Za wyjątkiem dzienników oficjalnych wszystkie stanęły po stronie Dyzmy, nie szczędząc superlatywów508 dla oceny jego wiedzy, rozumu i zalet charakteru. Przypomniano jego słówko z cyrku, podawano jego życiorys, no i fotografię z podpisem w rodzaju:
Znakomity ekonomista, prezes Nikodem Dyzma, który uratował kraj od kryzysu gospodarczego, opuszcza w towarzystwie sekretarza osobistego, p. Z. Krzepickiego, pałac Rady Ministrów po wręczeniu swojej dymisji, będącej protestem wybitnego męża stanu przeciw samobójczej polityce gabinetu.
Nawet te dzienniki opozycyjne, które do niedawna chętnie go atakowały, teraz wysoko podnosiły jego zalety, używając nazwiska prezesa Dyzmy do ataków na rząd.
Nina z wypiekami na twarzy przeglądała stosy dzienników. Wzruszenie zatamowało jej oddech. Mój Boże! Przecie to jej Nikodem, jakiż on wielki! Czuła do siebie żal, jakoś nie umiała pojąć jego wielkości. Była dumna.
Sama prosiła go, by porzucił bank. Chciała go mieć przecie tylko dla siebie. Lecz teraz, gdy uświadomiła sobie, jaką olbrzymią stratę ponosi państwo, ukochana ojczyzna, zawstydziła się swoich egoistycznych pragnień, postanowiła prosić narzeczonego, by dymisję cofnął.
Wybiegła do przedpokoju. Oczekiwała Nikodema zasępionego trudem decyzji, przejętego troską o losy państwa, starganego walką prywatnego zakochanego człowieka z mężem stanu, dźwigającym ciężar odpowiedzialności.
Toteż wesoła mina Dyzmy wprowadziła ją w zdumienie, trwające póty, póki nie wytłumaczyła sobie, że Nikodem maskuje smutek uśmiechem, by jej nie martwić.
Powitała go gorącymi pocałunkami i zaprowadziła do swego pokoju. Tu z całym poczuciem wielkości swej ofiary oznajmiła Nikodemowi, że gotowa jest wyrzec się Koborowa i zamieszkać w Warszawie, skoro tego dobro kraju wymaga. Może za rok znajdzie się ktoś, kto będzie mógł zastąpić Nikodema na prezesurze banku i wówczas...
Nie ma o czym mówić — przerwał Nikodem — byłem na Zamku i dymisję przyjęto.
— Ależ oni będą szczęśliwi, gdy pomimo to zostaniesz!
— Wiadomo!
— I kraj na tym zyska.
— Pewno, że zyskałby.
— Więc?
— Nie znasz się, Nineczko, na polityce. Ją zrobiłem tak, jak trzeba. A po drugie, zanadto kocham ciebie i chcę być przy tobie w Koborowie. Masz o to żal do mnie?
Nina zarzuciła mu ręce na szyję.
— Kochany, kochany, jeżeli tylko...
Zapukano do drzwi.
Przyszła pani Przełęska. Nastąpiła cała seria zachwytów nad Dyzmą, zakończonych patetycznym westchnieniem:
— Nawet nie wiesz, droga Ninuś, nawet nie zdajesz sobie sprawy, jak jesteś szczęśliwa, że taki człowiek znalazł się na twej drodze!
Zaczęto omawiać sprawę ślubu.
Nina oświadczyła, że pragnie, by ślub odbył się skromnie i cicho w koborowskim parafialnym kościółku, a później pojadą na całą wiosnę do Algieru czy Egiptu.
Pani Przełęska akceptowała drugą część projektu. Natomiast wystąpiła opozycyjnie przeciw pierwszej.
— Ależ Ninuś, to nonsens chować się z tym ślubem. Więcej niż nonsens, to nietakt!
— Cóż chcesz, ciociu, tatuś zawsze mówił, że siedemdziesiąt pięć procent kobiet nie ma taktu za grosz. Jestem tylko kobietą.
— Sądzę — nie ustępowała pani Przełęska — że pan prezes absolutnie nie zgodzi się na twój zamiar. Jakże można?! Właśnie twój ślub musi odbyć się w Warszawie, z pompą, z licznym orszakiem. Żeby i przyjaciele twoi, i przyjaciele pana prezesa mogli być obecni. Mon Dieu509! Hrabianka Ponimirska wychodzi za znakomitego męża stanu! Co tu jest do ukrywania?! Rozchorowałabym się, gdybyście inaczej postanowili. No, panie prezesie, apeluję do pańskiej decyzji!
Nikodem wysunął dolną wargę i podniósł brwi.
— I ja tak sobie myślę: czemu by nie w Warszawie?
— Brawo, brawo — cieszyła się pani Przełęska — oto mądre słowo. Widzisz, Ninuś, wiedziałam, że pan prezes tak postanowi. Urządzi się później wielkie przyjęcie... Trudno, Ninuś, musisz się liczyć z tym, że twój narzeczony nie jest prywatnym człowiekiem...
— Teraz jest — wtrąciła Nina.
— Ach, teraz, teraz. Co znaczy teraz. Na mieście wszyscy mówią, że tylko patrzeć, a zostanie ministrem!
— Eee... tam — machnął ręką Dyzma — nie trzeba przesadzać. Ale pani ma rację. Przyjęcie zrobi się.
Nina potulnie zgodziła się. Skoro Nik tego sobie życzy, widocznie ma jakieś ukryte powody, których nie chce ujawnić, a ona od dawna zrezygnowała z prób przeniknięcia tej zamkniętej duszy, której zgłębić nie umiała, a tylko swoim instynktem kobiecym czuła, że dusza ta jest niezłomna.
— A co do tej podróży — zaczął Nikodem — to ja myślę, że lepiej nie jechać.
Nikodem zmarszczył czoło i potarł dłonie. Bał się jak ognia samej myśli wyjazdu za granicę, gdzie od razu ujawniłaby się jego nieznajomość obcych języków. Tymi strzępami niemiecczyzny, jakimi od biedy mógł się posługiwać, nie dałby sobie rady.
— Czy pan prezes — słodko spytała pani Przełęska — uważa, że to niepatriotycznie w dzisiejszych czasach wozić pieniądze za granicę? Ależ wszyscy to robią!
— Właśnie! Właśnie źle robią! Każdy grosz wywieziony za granicę to okradanie własnego kraju — zacytował hasło przeczytane niedawno na jakimś plakacie propagandowym. — Źle robią.
— No, ale prezes tak zasłużony dla ojczyzny...
— Tym bardziej! Ja muszę dawać dobry przykład innym. Nie, za granicę nie pojedziemy. Możemy podróżować po kraju.
— Masz rację, Niku, byłam niemądra, gdy tamto mówiłam. Pojedziemy do Zakopanego, Krynicy, w Beskidy...
Na progu stanął służący i zwrócił się do Niny:
— Proszę jaśnie panienki, jakaś pani przyszła do jaśnie panienki.
— Do mnie? Kto?
— Nie chce powiedzieć nazwiska. Jest w salonie.
— Przepraszam — powiedziała Nina — zobaczę, kto to taki.
Przeszła przez jadalnię, buduar510 i otworzyła drzwi do salonu.
Mimo woli krzyknęła.
Przed nią stała Kasia.
W krótkim, popielicowym futerku i w małym futrzanym kołpaczku, z papierosem w ustach — wyglądała jak smukły, młody chłopiec, który na chwilę włożył spódniczkę.
— Dzień dobry, Nino — powiedziała tym tak dobrze znanym metalicznym altem.
Ninie krew uderzyła do głowy. Nie wiedziała, co ma zrobić. Niespodziewany przyjazd Kasi wprawił ją w wielkie zakłopotanie, bo przecie i radość jej sprawił. Mówiła innym i sobie samej, że zapomni, lecz teraz przekonała się, że pamięta. Jakżeby zapomnieć można! Pierwsza wiosna, pierwsze oszałamiające odkrycie rozkosznej tajemnicy, którą natura w niej zamknęła...
— Nie przywitasz się ze mną? — Kasia zrobiła kilka kroków i stanęła tuż przy Ninie. — Może gniewasz się, że przyjechałam?
Nina oprzytomniała.
— Ależ nie, Kasiu, bynajmniej... Bardzo się cieszę.
Kasia ujęła jej dłoń i delikatnie, lecz stanowczo przycisnęła Ninę do siebie.
— Nie, tak oficjalnie witać się z tobą nie potrafię.
Otoczyła ramieniem szyję Niny i przywarła do jej ust.
Stało się to tak nieoczekiwanie, że Nina nie miała czasu na odsunięcie się. Dopiero po chwili uwolniła się od uścisku i szepnęła z wyrzutem:
— Kasiu!...
Kasia patrzyła w jej oczy i odparła:
— Daruj... Masz usta jeszcze świeższe i jeszcze bardziej soczyste niż dawniej... Nie poprosisz, bym usiadła?...
— Ależ, Kasiu! — podsunęła jej fotel, sama zajęła drugi.
Kasia wyjęła z kieszeni futra dużą złotą papierośnicę, zapaliła nowego papierosa i przyglądała się w milczeniu Ninie.
— Dużo palisz — bąknęła Nina.
— Nie pytasz mnie, skąd się tu wzięłam?
— W Koborowie podano ci mój adres?
— Nie, pisał do mnie pan Oskar Hell, któregoś poznała.
— Aha! Biedny człowiek.
— Dlaczego biedny? O ile wiem, jest bogaty i zupełnie z siebie zadowolony — zdziwiła się Kasia.
— Nie wiem, czy słyszałaś — powiedziała Nina — on tu był aresztowany, oskarżony o szpiegostwo.
Kasia wzruszyła ramionami.
— Możliwe. Nic to mnie nie obchodzi. O tyle jestem mu wdzięczna, że dał mi garść wiadomości o tobie... Rozwodzisz się z tym starym łajdakiem?
— Kasiu, jak możesz tak mówić o swoim własnym ojcu!
— Dajmy spokój temu. Więc? Rozwodzisz się?
— Tak, a właściwie już nie. Uzyskałam unieważnienie małżeństwa.
— Bardzo mądrze zrobiłaś. Pisał mi Hell, że mój szanowny ojciec zostawił ci Koborowo. Doprawdy nie mogłam tego pojąć. Skąd to bydlę zdobyło się na tyle szlachetności. Ale mniejsza o to. Przyjechałam tu, by cię zabrać. Musisz pojechać ze mną. To ci świetnie zrobi. Teraz na Sycylii jest wiosna...
Nina uśmiechnęła się blado.
— Nie, Kasiu, nie mogę...
— Tu niebo wisi nad głową jak
Uwagi (0)