Kariera Nikodema Dyzmy - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (gdzie można czytać książki za darmo txt) 📖

niech będzie sześć! Odbijemy to sobie i tak z ładnym procentem, che, che, che. Jeśli się chce szybko jechać, trzeba osie dobrze smarować! Nie żałować smaru! To, panie Nikodemie, najlepsza zasada we wszystkich interesach. Nie bać się wydatków, jeżeli się chce mieć dochody.

Odliczył dwanaście nowiuteńkich banknotów, które Dyzma niedbałym ruchem zgarnął do kieszeni. Oswoił się już do tego stopnia z grubszymi kwotami, że nie sprawiały na nim tak wstrząsającego wrażenia, jak na początku nowego okresu jego życia.

Tym razem pojechał z Kunickim na śniadanie, podczas którego wysłuchał całego wykładu o dostawach w ogóle, a o dostawie progów kolejowych w szczególności.

O trzeciej Dyzma poszedł do ministerstwa. Pilchen był już w palcie i w kapeluszu, lecz na widok Dyzmy natychmiast wyraził gotowość pozostania.

Był już w kursie sprawy i oświadczył, że zasadniczo zgadza się. Kwestię kontyngentu408 i warunków „kochany prezesiunio” musi omówić już z naczelnikiem Czerpakiem, kiedy mu się spodoba.

— Naturalnie — dodał — że załatwimy tę transakcję tylko z tego powodziku, że mamy pełniutkie zaufanie do drogiego prezesiunia i jestem pewniutki, że jego czcigodna osóbka daje gwarancyjkę, iż wszyściusieńko będzie w porządeczku.

— Murowane — zapewnił Dyzma.

Tego wieczora miał przyjęcie u hrabiny Czarskiej, wdowy po Maurycym, ordynacie409 kaszowickim, który pozostawił po sobie nieduży majątek i nieznaczny dorobek literacki pod postacią czternastu powieści, wydanych nakładem autora, i sześciu nigdzie, niestety, nie granych dramatów historycznych.

Pani Czarska z tej racji uważała za swój święty obowiązek otaczać się literatami i nie było w Warszawie żadnego głośniejszego nazwiska literackiego, które by jednocześnie nie figurowało na liście gości jej salonu.

Większość ich bywała tam nawet często, przychodząc z pustymi żołądkami, a wychodząc z dobrze naładowanymi i niosąc pod pachą przynajmniej dwa tomy dzieł nieboszczyka hrabiego Maurycego, by na następnej kolacji w alei Szucha móc podnieść wysoką wartość talentu zmarłego kolegi i wyrazić szczere oburzenie z powodu zapoznania tak świetnego pisarza.

Jedynymi dwiema osobami w tym salonie, które demonstracyjnie ziewały podczas głośnego czytania sześciu dramatów historycznych, były panny Iwona i Marietta, siostrzenice pani domu.

Dla nich bywało tu poza literatami sporo młodzieży z arystokracji.

Gdy Nikodem przestąpił próg salonu, od razu poznał szereg osób, spotykanych czy to u pani Przełęskiej, czy u księstwa Roztockich, a co go bardzo speszyło, ujrzał też niemal wszystkie panie z owej diabelskiej nocy.

Jedyną pociechą w tym względzie był brak panny Stelli, której wręcz bał się.

Powitano go z radością, lecz i z szacunkiem.

Szczególniej panie z Loży Gwiazdy Trzypromiennej z panią Lalą Koniecpolską na czele witały się z nim w ten sposób, że czuł się jeszcze bardziej zdetonowany410.

Było w ich wzroku coś, co zbyt jaskrawo przypominało mu ową piekielną noc. Oczyma szukały jego oczu, zachowując w ruchach jakąś dziwną powściągliwą rozwiązłość.

Nikodem chętnie uciekłby stąd, gdyby nie przeświadczenie, że dzięki bytności u hrabiny Czarskiej rozszerzy swoje stosunki towarzyskie i znajdzie kilka nowych znajomości, które mogą pomóc mu w przyszłości.

Pani Czarska od początku zaatakowała Dyzmę całym pęczkiem pytań, dotyczących wiekopomnych dzieł śp. jej męża.

Nikodem, jak mógł, wywijał się, twierdząc, że zarówno „Kwiaty uczuć”, jak i „Śpiew słowika” czytał wielokrotnie.

Na szczęście przybyły mu na pomoc panny Czarskie i pani Lala Koniecpolska, wobec czego zwolniony został z wysłuchania cytat wiekopomnych dzieł śp. Maurycego Czarskiego.

Natomiast panna Marietta zaproponowała Dyzmie zaznajomienie się z podobno niezwykle ciekawym pisarzem Zenonem Liczkowskim. Liczkowski z miejsca zagadał Nikodema projektem wciągnięcia Nikodema w akcję popierania przygotowań do stworzenia Akademii Literackiej.

— Nie wątpię, panie prezesie, że pan całkowicie uznaje potrzebę powstania instytucji, która by nareszcie przystąpiła do racjonalizacji literatury pod hasłem selekcji nazwisk i udostępnienia wybranym możności studiów rozpoznawczych.

— Owszem — powiedział Nikodem, nie wiedząc, o co chodzi, lecz zdając sobie sprawę z tego, że należy przyznać słuszność Liczkowskiemu.

Chudy jegomość w rogowych okularach bezceremonialnie wziął Dyzmę za guzik i z niezwykłą swadą411 zaczął mu klarować zasady organizacji Akademii Literackiej, przy czym wyraził przekonanie, że pan prezes, w zrozumieniu idei tworzenia osi piśmiennictwa polskiego, zechce poprzeć projekt nie tylko u ministra oświaty, lecz i u prezydenta Rzeczypospolitej. Do towarzystwa przyłączyło się jeszcze kilku panów, którzy, nie szczędząc elokwencji412, namawiali Nikodema do poparcia całej akcji.

Dyzma przyrzekł, że zrobi wszystko, co leży w jego mocy, by poprzeć program literatów spod znaku Liczkowskiego.

Pani Czarska, nieustannie flanująca413 wśród gości, znalazła dość czasu, by przypiłować Nikodema na dwieście złotych dla jakiejś dobroczynnej instytucji.

Toteż gdy Nikodem znalazł możność wyrwania się z rozmowy z paru mocno starzejącymi się paniami, natychmiast skorzystał z okazji i ulotnił się bez śladu.

W domu znalazł nowy list Niny, w którym poza zwykłymi wyznaniami uczuć był długi ustęp, domagający się jego przyjazdu do Koborowa.

Nikodem zadzwonił do Krzepickiego i długo z nim rozmawiał o całej sprawie.

Obaj byli zadowoleni z dotychczasowego jej przebiegu. Krzepicki prosił Dyzmę, by ten postarał się wzbudzić w Kunickim jak największe zaufanie.

— Musi wierzyć panu, panie prezesie, inaczej wszystko diabli wezmą.

— Niechby mi nie wierzył... Nikodem wzruszył ramionami.

— Byle tylko pani Nina w ostatniej chwili nie popsuła wszystkiego.

— Nie bój się pan, damy sobie radę.

Około pierwszej zjawił się Kunicki. Był w doskonałym humorze i pełen najlepszych myśli.

Gdy Dyzma zakomunikował mu oświadczenie ministra i zapowiedź rychłej realizacji dostawy, Kunicki rzucił się mu w objęcia i zaczął go zapewniać, że tak kochanego człowieka, jak najdroższy pan Nikodem, czcigodny prezes, nie znajdzie się na całej kuli ziemskiej.

Zbliżała się czwarta, gdy Nikodem zatelefonował do naczelnika Czerpaka i umówił się z nim na kolację.

Krzepicki tego dnia nie towarzyszył swemu szefowi.

Czerpak był to czterdziestoletni ruchliwy jegomość, nie posiadający żadnych innych aspiracji prócz chęci porzucenia swojej posady i zajęcia się jakimś zyskowniejszym przedsiębiorstwem.

Nikodem od razu to wyczuł.

Toteż bez dłuższych ceregieli zaproponował Czerpakowi stanowisko kierownika tartaków koborowskich.

Teraz dopiero zrozumiał, że dzięki uprzejmości ministra Pilchena może najbardziej silne zastrzeżenia, wynikające z dawnego procesu, usunąć z widowni.

Naczelnik widocznie nie znał sytuacji, z której by nie potrafił wybrnąć za odpowiednią rekompensatą.

Czerpak, nie wnikając w powody intencji prezesa Dyzmy, przyrzekł stosować się ściśle do jego instrukcji, a były one proste.

— Panie Czerpak, za dwa dni wezwie pan do siebie pana Kunickiego.

— Rozkaz.

— Zacznie pan z nim maglować całą sprawę punkt po punkcie, ale tak, żeby ten wiedział, że dostawę otrzyma, tylko trzeba załatwić dużo formalności.

— Rozumiem, panie prezesie, już go wypiłuję.

— Po trzech dniach gadaniny powie mu pan, że w piątek rano będzie przyjęty przez ministra Pilchena, który musi osobiście wypytać go o różne rzeczy, gdyż nazajutrz wyjeżdża wieczorem na miesiąc za granicę. Kapujesz pan?

— Tak jest, panie prezesie.

— Dobrze. To mu pan powiesz w czwartek rano. Pamiętaj pan: w czwartek rano! O godzinie, hm... jedenastej i pożegnasz się pan z nim, a o pierwszej zadzwonisz pan do mnie do banku. Będzie tam u mnie Kunicki. Otóż poprosisz go pan do telefonu i powiesz, że wynikła wielka przeszkoda, że minister dowiedział się o jakimś procesie Kunickiego i powiada, że z wszystkiego będą nici, jeżeli Kunicki nie przedstawi natychmiast dokumentów w tej sprawie.

— A była taka?

— Była. Na to Kunicki powie panu, że ma takie dokumenty, ale w Koborowie, i że zaraz jedzie, a jutro jeszcze przed odjazdem ministra przywiezie je. Tak na pewno powie. No to pan powiesz, że to niemożliwe, bo minister stanowczo chce omówić z nim handlową stronę kwestii osobiście, i to rano. Rozumiesz pan?

— Tak jest panie prezesie.

— Trzeba tak zrobić, żeby Kunicki musiał kogoś posłać po te dokumenty, a żeby sam nie mógł ruszyć się z Warszawy. Już to pan, panie Czerpak, potrafisz.

— Dla pana prezesa, che, che, che, wszystko potrafię.

— Nie pożałujesz pan tego — rzekł Dyzma wstając.

Dwa dni upłynęły Dyzmie w gorączkowym nastroju. Niekończące się rozmowy z sekretarzem, który z zadziwiającą skrupulatnością opracował plan w najmniejszych drobiazgach, później częste widywanie się z pogodnym jak majowy ranek Kunickim, długa wizyta u pani Przełęskiej, jeszcze dłuższa u jej znajomego komisarza Urzędu Śledczego, telefony, listy, konferencje, nie licząc częstego porozumiewania się z Czerpakiem.

Nikodem w duchu pełen był podziwu dla sprytu Krzepickiego. Dobrze się czuł w jego towarzystwie i wiedział, że i Krzepickiemu jest z nim dobrze.

Stopniowo, systematycznie dojrzewał plan. Oczka sieci zaciskały się wciąż, chociaż dla Kunickiego niepostrzeżenie. Po każdej rozmowie z Czerpakiem zjawiał się on w banku i zdawał Dyzmie obszerne sprawozdanie, nie kryjąc radości i uwielbienia dla życzliwych dlań uczuć kochanego pana Nikodema. Ten zresztą kadził mu nie mniej i zapewniał o swojej przyjaźni.

Tak nadszedł decydujący czwartek.

W gabinecie prezesa Banku Zbożowego punktualnie o godzinie pierwszej zadzwonił telefon.

— Psiakrew! — z dobrze udaną irytacją zawołał Nikodem. — Pozwoli pan, panie Kunicki, że dowiem się, kto tam czego chce.

— Ależ proszę, proszę, kochany panie Nikodemie — podskoczył Kunicki.

— Słucham!...

...

— Co?... Kogo?

...

— A, dzień dobry panu, owszem, wypadkiem414 udało się panu. Pan Kunicki jest właśnie u mnie.

Podał słuchawkę Kunickiemu.

— To naczelnik Czerpak. Szukał pana po całym mieście.

Kunicki chwycił słuchawkę,

— Halo!... Moje uszanowanie panu naczelnikowi, moje uszanowanie. Czym mogę służyć panu naczelnikowi?

Dyzma wstał i podszedł do okna. Słuchał. Był tak podniecony, że literalnie wpił się palcami w parapet. Słuchał.

Stopniowo zaczął się uspakajać. Rozmowa potwierdziła jego nadzieje.

Głos Kunickiego z wolna przeszedł w dźwięk niepokoju, przerażenia i zajęczał prośbą, później, gdy odkładał już słuchawkę, zawołał z nieukrywaną rozpaczą:

— Cóż ja pocznę! Cóż ja pocznę!

— Bo co się stało? — zapytał Dyzma ze współczuciem.

Kunicki rzucił się na krzesło i otarł pot z czoła. Szepleniąc jeszcze bardziej niż zwykle zaczął opowiadać Nikodemowi, że żądają koniecznie dokumentów z procesu, że musi je dostarczyć najpóźniej do jutra do ósmej wieczór, a że ruszyć się nie może, bo ma audiencję u ministra o jedenastej rano, a minister przecie wieczornym pociągiem wyjeżdża na cały miesiąc.

— Ratuj pan, kochany panie Nikodemie, radź, co robić? Co począć?

— Hm... prosta rada: depeszuj pan do Koborowa, by panu te dokumenty wysłali.

— Ba! — zawołał Kunicki — żeby to było możliwe! Dokumenty są w kasie ogniotrwałej, a klucze przecie mam ze sobą.

— No, to trzeba zaraz kogoś posłać. Ma pan przecie swój samochód. Może szofera?

— Szofera?! Królu złoty! Jakże ja mogę szoferowi dać klucze od kasy?! Tam są pieniądze i papiery, i biżuteria, i najróżniejsze dokumenty olbrzymiego znaczenia... Boże, Boże, co począć, co począć?!...

Dyzma zamyślił się.

— No dobrze, a nie ma pan w Warszawie nikogo zaufanego?

— Nikogo, nikogo, ani żywej duszy!

— No, to na dostawy trzeba pogwizdać.

— Panie, ależ to miliony, to miliony! — oburzył się Kunicki. — Marzyłem o tym od lat! I teraz nagle... ach, ja idiota, czemuż nie zabrałem!...

— Czego?

— No, tej zielonej teczki, którą pokazywałem panu... Pamięta pan?...

Wtem Kunicki uderzył się w czoło. Chciał coś powiedzieć, lecz przygryzł wargi.

— Owszem, pamiętam. Zielona teczka — rzekł spokojnie Dyzma.

— Byłby jeden sposób — odezwał się po pauzie Kunicki tonem wahania — byłoby jedno wyjście... ale...

Dyzma spuścił oczy, by Kunicki nie mógł w nich dojrzeć wyrazu oczekiwania.

— Jaki sposób?

— Hm... Nie śmiałbym nawet prosić... Ale sam pan wie, jakie to ważne dla mnie... Dla mnie i dla pana też...

— Pewno. Miliony pieszo nie chodzą.

— Drogi panie Nikodemie — wybuchnął Kunicki — pan jest jedynym człowiekiem, który może uratować całą sprawę.

— Ja? — nieszczerze zdziwił się Dyzma.

— Pan, pan, bo tylko panu jednemu mogę zaufać. Panie Nikodemie kochany, królu złoty, niechże mi pan nie odmawia!

— Niby czego?

— Wprawdzie zmęczy się pan trochę, ale co to znaczy w pańskim młodym wieku! Kochany panie Nikodemie, niech pan machnie się do Koborowa!

Wyjął z kieszeni skórzany woreczek, w którym pobrzękiwały klucze.

— Niechże pan mnie ratuje. W panu jedyna nadzieja!

Nikodem wzruszył ramionami.

— Ja tam nie lubię grzebać się po cudzych schowkach.

— Królu złoty! — Kunicki złożył ręce błagalnym ruchem.

Nikodem udawał, że się namyśla.

— I trzeba lecieć jak wariat... Człowiek się nie wyśpi...

— Więc cóż ja pocznę, co ja pocznę?! — rozpaczliwie szeplenił Kunicki.

Dyzma bębnił palcami po biurku, wreszcie machnął ręką.

— No, już dobrze, pal pana licho, pojadę.

Stary zaczął wśród szeplenienia dziękować, ściskając dłonie Nikodema, lecz ten dojrzał wyraźnie błyski obawy i nieufności w jego małych, ruchliwych oczkach.

— Który to klucz?

— O ten, ten, a otwiera się całkiem po prostu, tylko górną rozetę trzeba nastawić na dziewiątkę, a dolną na siódemkę.

Dyzma wziął ołówek i zanotował obie cyfry.

— No to już dobrze, zjem coś i pojadę. Dzwoń pan po samochód.

W godzinę później Nikodem po krótkiej rozmowie z sekretarzem zszedł na dół.

W bramie czekał nań Kunicki. Był zdenerwowany tak dalece, że nie umiał już tego ukryć. Raz po raz podejrzliwie zerkał na Dyzmę, dając mu ostatnie informacje i objaśniając, że teczka z dokumentami leży z prawej strony na samej górze, że w teczce są absolutnie wszystkie dokumenty, dotyczące procesu, że zatem nigdzie więcej szukać ich nie trzeba.

— Dobra, dobra — przerwał Dyzma i otworzył drzwiczki auta.

— A niech pan, kochany panie Nikodemie, nie zapomni dobrze zamknąć kasy. I rozetki przekręcić.

— Zrobione, no do widzenia. Jazda!

Samochód ruszył. W kwadrans już byli za miastem.

Nikodem wydobył z kieszeni długi, wąski, stalowy klucz i obejrzał go z zainteresowaniem.

— Taka mała cholera — mruknął pod nosem — a tyle przez nią da się zrobić.

Auto szło szybko znajomą szosą. Wkrótce zaczął kropić deszcz, pokrywając szyby drobniutkimi kropelkami. Zbliżał się wczesny jesienny zmierzch. Nikodem nastawił kołnierz i, rozmyślając, zdrzemnął się.

Zatrzymali się raz tylko w celu zmiany koła, gdyż najechali na gwóźdź.

Było już zupełnie ciemno, gdy dojrzeli światełka Koborowa.

Wysiadł przed podjazdem i wydał szoferowi dyspozycje. Otworzyły się drzwi, wybiegła służba.

— Pani w domu? — zapytał Dyzma, nie odpowiadając na ukłony.

— Tak jest, proszę jaśnie pana. Pani jest w bibliotece.

— Dobrze.

— Czy mam zameldować?

— Nie potrzeba. Możecie odejść, sam potrafię.

Przeszedł przez ciemny salon i otworzył drzwi.

Przy stole siedziała Nina, pochylona nad książką. Nie podniosła głowy. Nikodem zamknął drzwi za sobą i chrząknął.

Teraz dopiero podniosła nań oczy i stłumiony okrzyk wyrwał jej się z ust. Zerwała się i podbiegła do niego, zarzucając mu ręce na szyję.