Woyciech Zdarzyński, życie i przypadki swoje opisuiący - Michał Dymitr Krajewski (gdzie czytać książki online .txt) 📖

tu: pozostawiono przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]

151. zależy (daw.) — tu: polega. [przypis edytorski]

152. impostor — oszust podszywający się pod inną osobę. [przypis edytorski]

153. logarytmów wstaw stycznych i siecznych — sinus tangentes [i] secantes. [przypis autorski]

154. hidraulika — dziś popr.: hydraulika. [przypis edytorski]

155. oprócz potrzeby czyta z ukontentowaniem — poza tym, że [czyta] z potrzeby, czyta [też] z ukontentowaniem. [przypis edytorski]

156. solecyzm — błąd składniowy. [przypis edytorski]

157. orygentalney — prawdopodobnie: orientalnej. [przypis edytorski]

158. bydź — dziś popr.: być; autor stosuje obie formy zamiennie. [przypis edytorski]

159. zależeć na czym (daw.) — tu: polegać na czym. [przypis edytorski]

160. potym — dziś popr.: potem. [przypis edytorski]

161. iakokolwiek — dziś popr.: jakkolwiek. [przypis edytorski]

162. krytyki [autorstwa] tych, którzy sami nic nie pisali — Ci, który tym końcem czytaią pisma, aby w nich dostrzegali błędów, podobni są (mówi autor O rozumie) do stworzeń nieczystych, które dlatego chodzą po ulicy, aby szukały kloaki, w którey by się nurzały. Nie potrzeba wielkiego na to rozumu, aby zganić słabe mieysca iakiego pisma. Wiemy, iż Molier czytywał komedye swoie kobiecie służącey. [przypis autorski]

163. dowcip (daw.) — inteligencja, zdolność rozumowania. [przypis edytorski]

164. zostawujemy (daw.) — dziś popr.: zostawiamy. [przypis edytorski]

165. ztamtąd — dziś ubezdźwięcznione: stamtąd. [przypis edytorski]

166. nie poczytałżebyś — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie poczytałbyś; poczytać kogoś za coś: wziąć (uznać) kogoś za coś. [przypis edytorski]

167. wyboczyć — tu: wypaczyć a. przekroczyć. [przypis edytorski]

168. polerowny (daw.) — cywilizowany, pełen ogłady. [przypis edytorski]

169. miałbym się był — daw. konstrukcja czasu zaprzeszłego. [przypis edytorski]

170. złota i drogich kamieni, których kray ten miał wiele w sobie — wielu było tego zdania (mówi de la Lande), iż iasne plamy, które widziemy na Xiężycu, są wierzchołki gór drogiemi kamieniami okryte. „Nie ma nic tak dzikiego i niepodobnego do prawdy, czego by który z filozofow nie powiedział”, Cicero. [przypis autorski]

171. potym — dziś popr.: potem. [przypis edytorski]

172. nierównie bardziey (daw.) — o wiele bardziej. [przypis edytorski]

173. ośmieliłem się spytać, iak się ten kray nazywał? a gdy mię nikt nie zrozumiał — dziś popr. pytajnik rozdzielający zdania składowe tego wypowiedzenia powinien zostać zastąpiony przecinkiem; tu: zachowano przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]

174. niewolą (daw.) — dziś popr. forma B.lp r.ż,: niewolę. [przypis edytorski]

175. szturkniony — dziś popr.: szturchnięty. [przypis edytorski]

176. czwał — dziś popr.: cwał; najszybszy chód konia. [przypis edytorski]

177. albo szturkniony byłem od przechodzących, albo uciekać musiałem przed karetami i końmi w czwał idącemi — rzecz okropna patrzyć na tyle koni i karet w ręku szalonych stangretów, którzy się wyścigaią wpośrzód ludzi obciążonych wiekiem, niewiast ciężarnych, dzieci i kalek. Człowiek piechotą przepychaiący się przez tłum ludzi i roztrącaiący ich byłby osądzony za waryata; ten sam, wsiadłszy do karety, ma prawo, aby się przed nim wszyscy umykali. W mieście takim, gdzie policya chodzi piechotą, wszystkie ustawy ściągaią się ku dobru piechotnych. Powozy i ludzie tam idący, trzymaią się prawey strony, powracaiący lewey. Ten sam porządek mogłby być po wszystkich wielkich miastach, nie czekaiąc Roku dwóchtysiącznego czterechsetnego czterdziestego; [Rok dwóchtysiączny czterechsetny czterdziesty: aluzja do noweli fantastycznej Ludwika Sebastiana Merciera z 1771 roku L’An 2440, rêve s’il en fut jamais; red. WL]. [przypis autorski]

178. momenta — dziś D.lm: momenty. [przypis edytorski]

179. potym — dziś popr.: potem. [przypis edytorski]

180. bydź — dziś popr.: być; autor stosuje obie formy zamiennie. [przypis edytorski]

181. powolny (daw.) — kształtowany według (własnej) woli; wolny. [przypis edytorski]

182. iakokolwiek — dziś popr.: jakkolwiek. [przypis edytorski]

183. płonny — jałowy, nieurodzajny. [przypis edytorski]

184. dowcip (daw.) — inteligencja, rozum. [przypis edytorski]

185. półtory — dziś popr.: półtorej. [przypis edytorski]

186. potym — dziś popr.: potem. [przypis edytorski]

187. interesa — dziś popr. forma M.lm: interesy. [przypis edytorski]

188. wiele o sobie rozumiejący (daw.) — zarozumiały. [przypis edytorski]

189. iakokolwiek — dziś popr.: jakkolwiek. [przypis edytorski]

190. ptymetr (z fr. petit maître) — zdrobnienie od: mistrz, nauczyciel; tu: sztukmistrz. [przypis edytorski]

191. intrata — dochód. [przypis edytorski]

192. facjenda (daw.) — spekulacja, interes. [przypis edytorski]

193. przemysł (daw.) — tu: przemyślność, pomysłowość. [przypis edytorski]

194. kieszeń moia była dla pana ostatnią ucieczką w iego potrzebach — nie iest to rzadkim przykładem (mówi ieden autor) widzieć maiętnego, któremu sto tysięcy nie wystarcza do życia i że pożycza u tego, który żyie z tysiąca. Staraiący się o summy na kontraktach lwowskich upatruią pospolicie czterokonnych skarbników, bo sześciokonny ekwipaż częstokroć nie miewa więcey iak pozłacane szory. [przypis autorski]

195. w areście — dziś popr.: w areszcie. [przypis edytorski]

196. konfident (daw., z łac.) — tu: osoba zaufana, której powierza się sekrety; powiernik. [przypis edytorski]

197. facyendować — robić interesy; spekulować. [przypis edytorski]

198. ztamtąd — dziś ubezdźwięcznione: stamtąd. [przypis edytorski]

199. tę suknią — dziś popr. B.lp r.ż.: tę suknię. [przypis edytorski]

200. piędź — daw. jednostka miary długości, równa szerokości dłoni (pięciu palców, stąd nazwa) i wynosząca ok. 20 cm. [przypis edytorski]

201. kędzierawić — dziś: kędzierzawić; por. kędzior: lok. [przypis edytorski]

202. potym — dziś popr.: potem. [przypis edytorski]

203. podchlebnie — dziś popr.: pochlebnie. [przypis edytorski]

204. rozumi — dziś popr. forma 3.os.lp: rozumie. [przypis edytorski]

205. obmyślił (...) wieczerzą — dziś B.lp r.ż.: wieczerzę. [przypis edytorski]

206. na regestr — na kredyt. [przypis edytorski]

207. niż (daw.) — tu: zanim. [przypis edytorski]

208. ptastwo — dziś popr.: ptactwo. [przypis edytorski]

209. sukień — dziś popr.: sukien. [przypis edytorski]

210. siedlarz — dziś: siodlarz. [przypis edytorski]

211. nie dostawać (daw.) — nie starczać; brakować. [przypis edytorski]

212. metr (z fr. maître) — nauczyciel. [przypis edytorski]

213. Spytałem się, co by to było? — dziś popr. zdanie to powinno kończyć się kropką jako twierdzące; tu: zostawiono dla przykładu daw. interpunkcję. [przypis edytorski]

214. lekcyą — dziś popr. B.lp r.ż.: lekcję. [przypis edytorski]

215. O jmieniu — o imieniu, tj. o rzeczowniku. [przypis edytorski]

216. intrata — dochód. [przypis edytorski]

217. wyściełał mu poduszkami łydki — ta moda iest także u nas. Mała noga, a grube łydki maią być pięknością. [przypis autorski]

218. muszka — sztuczny pieprzyk; malutki, zwykle okrągły plasterek z czarnego materiału (jedwabiu, tafty, aksamitu lub skóry), który wedle mody rokokowej w XVIII w. przyklejano na twarzy, szyi lub dekolcie dla ozdoby i kontrastu z jasną cerą, jak również dla maskowania niedoskonałości. [przypis edytorski]

219. Po rozmowie o elementach — osoby, które muszą z sobą gadać, a nie maią o czym, zaczynaią pospolicie rozmowę o deszczu albo o pogodzie. Taki dyskurs pewna osoba nazwała rozmową o elementach. [przypis autorski]

220. tłómacz a. tłomacz — dziś popr.: tłumacz. [przypis edytorski]

221. abym się spytał, dlaczego by tak słabe obicia dawano w tym kraiu? — dziś popr. zdanie to, jako twierdzące, powinno kończyć się kropką, a nie pytajnikiem; tu: zachowano przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]

222. ztąd — dziś popr. ubezdźwięcznione: stąd. [przypis edytorski]

223. tak słabych obicia — dziś popr. B.lm: (...) obić. [przypis edytorski]

224. tłómacz a. tłomacz — dziś popr.: tłumacz. [przypis edytorski]

225. hidrauliczny — dziś popr.: hydrauliczny. [przypis edytorski]

226. wety — deser. [przypis edytorski]

227. kompanią — dziś popr. B.lp r.ż.: kompanię. [przypis edytorski]

228. posępno — dziś: posępnie. [przypis edytorski]

229. ztąd — dziś popr. ubezdźwięcznione: stąd. [przypis edytorski]

230. wpośrzód (daw.) — dziś: wpośród a. pośród. [przypis edytorski]

231. tyleż mężczyzn — dziś popr.: tyluż mężczyzn. [przypis edytorski]

232. tłómaczyć a. tłomaczyć — dziś popr.: tłumaczyć. [przypis edytorski]

233. kompanią — dziś popr. B.lp r.ż.: kompanię. [przypis edytorski]

234. suknią — dziś popr. B.lp r.ż.: suknię. [przypis edytorski]

235. wszystkie trzy bawiły się pieskiem — damy, które mężow swoich nie nazywaią kotkami, iak był zwyczay w Paryżu 1760, sprawiedliwie robią, że kochaią pieski. Te stworzenia (mówi ieden) są osobliwsze. Panowie uskarżaią się na służących, ci na panów, bogaci na rzemieślników, ci na bogatych, mężowie na żony, te na mężów, rodzice na dzieci, te na rodziców, kochanek na kochankę, ta przez dziwactwo na kochanka; a każdy swego psa chwali i daleko prędzey znaleźć można dobrego psa niż dobrego człowieka. W całey Warszawie ledwie iest kilka złych psów; pytam się poczciwych ludzi, ieżeli liczba filutów nie iest daleko większa. [przypis autorski]

236. gradus — stopień. [przypis edytorski]

237. pomyśliłem — dziś popr. pomyślałem. [przypis edytorski]

238. potym — dziś popr.: potem. [przypis edytorski]

239. szmyr — dziś popr.: szmer. [przypis edytorski]

240. żarty po większey części bez dowcipu, fałszywe nowiny, złe sądzenie o rzeczach, trochę politykowania, a wiele obmowy — Candide [Voltaire’a]. [przypis autorski]

241. supa (fr. soupe, ang. soup) — dziś: zupa. [przypis edytorski]

242. śrzodek (daw.) — dziś: środek. [przypis edytorski]

243. iakokolwiek — dziś popr.: jakkolwiek. [przypis edytorski]

244. uskarzać — dziś popr.: uskarżać. [przypis edytorski]

245. zostawuiąc (daw.) — dziś: zostawiając. [przypis edytorski]

246. gorszki (daw.) — dziś popr.: gorzki. [przypis edytorski]

247. ieździeć — dziś popr.: jeździć. [przypis edytorski]

248. ekshalacje — wyziewy. [przypis edytorski]

249. dwie szklanek — dziś popr.: dwie szklanki. [przypis edytorski]

250. indukta — właśc. indukt: wniosek; wniesienie sprawy do sądu. [przypis edytorski]

251. karta — tu: weksel; dokument poświadczający zaciągnięcie pożyczki. [przypis edytorski]

252. sentymenta — dziś popr. forma M.lm: sentymenty. [przypis edytorski]

253. trosków (daw.) — dziś popr. D.lm: trosk. [przypis edytorski]

254. (...) dom, do którego wszedłem, miał na sobie napis: „Tu się otwiera rozum” — powróciwszy do kraiu, czytałem opisanie podróży Guliwera. Czytelnik znaiący to pismo przyzna mi, iż między nim i moim nie ma żadnego podobieństwa oprócz prawdy, którą równie iak tamten historyk starałem się zachować. [przypis autorski]

255. naywiększy nasz nauczyciel, który wynalazł coś wielkiego w naszey umieiętności, a nie mogąc umiarkować w sobie ukontentowania, wybiegł nago z kąpieli — czytelnik wie, iż nasz Archimedes toż samo uczynił. [przypis autorski]

256. ztamtąd — dziś ubezdźwięcznione: stamtąd. [przypis edytorski]

257. ztąd — dziś popr. ubezdźwięcznione: stąd. [przypis edytorski]

258. będąc większą od Xiężyca, mieszkańcy iey muszą być — jest to jeden z przykładów niepoprawności składniowej, częstej u M. D. Krajewskiego, jak również w piśmiennictwie epoki: między zdaniami zachodzi niezgodność podmiotów. [przypis edytorski]

259. płaneta (daw.) — dziś popr.: planeta. [przypis edytorski]

260. wziął w ręce telleskop i przysunąwszy go do oka, gdy obrócił do Ziemi naszey (...) — może mię kto zagadnąć, iak ten astronom mógł dzień czynić obserwacye? A ia się pytam, iak ie można czynić w nocy bez omyłki? Jeżeli w ten czas zamiast karła widziemy olbrzyma, zamiast niziny przepaść, iakież olbrzymy i przepaści widziemy w ciałach niebieskich? Ale doktorowie i astronomowie nigdy się