Dziecko przez ptaka przyniesione - Andrzej Kijowski (nowoczesna biblioteka szkolna TXT) 📖

socjalizmu, współpracownik Carla Marksa, jeden z twórców i przywódców zarówno I, jak i II Międzynarodówki, autor pojęcia materializmu dialektycznego; napisał m.in. traktat Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki (1844; z Marksem), Położenie klasy robotniczej w Anglii (Die Lage der arbeitenden Klasse in England, 1845), Manifest komunistyczny (Manifest der kommunistischen Partei, 1848; z Marksem). [przypis edytorski]

29. Hugo, Victor Marie (1802–1885) — pisarz i polityk, czołowy przedstawiciel romantyzmu fr., członek Akademii Francuskiej; tworzył powieści (m.in. Katedra Marii Panny, Nędznicy), poezję, dramaty (Cromwell, Hernani) oraz pisma polityczne. [przypis edytorski]

30. Lamennais, Félicité Robert de (1782–1854) — pisarz i ideolog fr., początkowo zwolennik ultramontanizmu, później propagator odnowy kościoła; w 1841 r zerwał z kościołem katolickim; autor książki Słowa wieszcze. [przypis edytorski]

31. Hercen, Aleksandr Iwanowicz (1812–1870) — pisarz ros., myśliciel i działacz społeczno-polityczny, którego poglądy miały wpływ na ideologię ros. organizacji „Ziemla i Wola”, stworzył doktrynę socjalizmu rosyjskiego, który miał powstać z pominięciem fazy kapitalizmu; współpracował z Towarzystwem Demokratycznym Polskim na emigracji, gorąco popierał ruch rewolucyjny okresu Wiosny Ludów 1848–1849, a także powstanie styczniowe w Polsce (co spowodowało upadek wydawanego przez niego czasopisma „Kołokoł”, ponieważ członkowie emigracji ros. masowo wycofali się z abonamentu), autor książki autobiograficzno-wspomnieniowej Rzeczy minione i rozmyślania (1852–1868), stanowiącej zarazem zarys życia ideowego Rosji i Europy za jego życia. [przypis edytorski]

32. Mazzini, Giuseppe (1805–1872) — włoski rewolucjonista, przywódca demokratyczno-republikańskiego nurtu risorgimento, walczył o wolność w antyaustriackiej partyzantce razem z Garibaldim, założył organizację Młode Włochy (1831) i Młoda Europa (1834), należał do masonerii. [przypis edytorski]

33. Spengler, Oswald Arnold Gottfried (1880–1936) — niem. filozof kultury i historii; autor publikacji: Zmierzch zachodu (Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, 1922), Państwo. Problem klas społecznych, państwa i historii filozofii politycznej (Der Staat. Das Problem der Stände, Staat und Geschichte Philosophie der Politik, 1924), Człowiek i technika. Filozofia życia (Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebens, 1931) i in. [przypis edytorski]

34. Toynbee, Arnold Joseph (1889–1975) — ang. historiozof, autor Studium historii (A Study of History, 12 tomów, wyd. w l. 1934–1961); klasyk dwudziestowiecznej historiozofii, jeden z najważniejszych teoretyków cywilizacji; profesor historii międzynarodowej. [przypis edytorski]

35. Eliade, Mircea (1907–1986) — rumuński historyk religii, religioznawca, indolog, filozof kultury, eseista, pisarz i dyplomata; autor m.in.: Traktatu o historii religii (Traité d’histoire des religions, 1949), Obrazy i symbole. Szkice o symbolizmie magiczno-religijnym (Images et symboles. Essais sur le symbolisme magico-religieux, 1952), Sacrum i profanum. O istocie religijności (Le Sacré et le Profane, 1956), Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne. Narodziny mistyczne (Initiation, rites, sociétés secrètes, 1959), Historia wierzeń i idei religijnych (Histoire des croyances et des idées religieuses, t. I–III, wyd. 1976–1983) oraz wielu publikacji na temat jogi. [przypis edytorski]

36. Lelewel, Joachim (1786–1861) — historyk i polityk polski; wykładowca Akademii Wileńskiej, założyciel „Tygodnika Wileńskiego” (1815), członek Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie (od 1829), zasiadał w kierowanej przez Adama Czartoryskiego Radzie Administracyjnej w powstaniu listopadowym (1830–1831), członek Rządu Narodowego Królestwa Polskiego, prezes Towarzystwa Patriotycznego, radykalnego odłamu obozu powstańczego; od 1831 r. działacz emigracyjny, numizmatyk. [przypis edytorski]

37. Jasienica, Paweł; właśc. Leon Lech Beynar (1909–1970) — historyk polski, eseista, publicysta „Tygodnika Powszechnego”; autor m.in. Myśli o dawnej Polsce (1960) oraz cyklu esejów historycznych: Polska Piastów (1960), Polska Jagiellonów (1963), Rzeczpospolita Obojga Narodów (1967–1972). [przypis edytorski]

38. tiurma (z ros.) — więzienie. [przypis edytorski]

39. córka Demeter (mit. gr.) — Kora a. Persefona, córka bogini urodzaju, Demeter, podstępem poślubiona przez boga podziemi, Hadesa. [przypis edytorski]

40. Eurydyka (mit. gr.) — ukochana żona Orfeusza, wielkiego poety i śpiewaka, który po śmierci żony poszedł po nią do krainy umarłych. [przypis edytorski]

41. realność — tu: nieruchomość; własność w postaci budynków itp. [przypis edytorski]

42. walory (daw.) — tu: papiery wartościowe emitowane przez banki. [przypis edytorski]

43. auto da fé (z port.: akt wiary) — końcowy etap procesu inkwizycyjnego, polegający na publicznym potwierdzeniu lub odrzuceniu przez oskarżonego religii katolickiej przed wykonaniem wyroku (wyrok był niezależny od treści deklaracji, choć jej wymagano); także: publiczne wykonanie wyroku śmierci na heretyku przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]

44. pacierzem (...) klepał (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: klepałem pacierze. [przypis edytorski]

45. kasarnia (daw.; z niem. Kaserne) — budynek przeznaczony dla żołnierzy; koszary. [przypis edytorski]

46. rozciągniony (daw.) — dziś popr. forma: rozciągnięty. [przypis edytorski]

47. miast (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]

48. wrzasła (gw.) — dziś popr.: wrzasnęła. [przypis edytorski]

49. bliskoś podszedł (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: blisko podszedłeś. [przypis edytorski]

50. tej gorącości (daw.) — dziś popr. forma r.m.: tego gorąca. [przypis edytorski]

51. przez niedziel sześć — przez sześć tygodni. [przypis edytorski]

52. ausgerechnet (niem.) — akurat, właśnie, dokładnie. [przypis edytorski]

53. jeśli (...) się (...) objawi gość niebieski, jak tej dzieweczce w Pirenejach — chodzi o cudowne objawienie Matki Boskiej, jakiego dostąpić miała w 1858 czternastoletnia Bernadeta Soubirous (właśc. Maria Bernada, 1844–1879), w grocie Massabielle w Lourdes, u podnóża Pirenejów. [przypis edytorski]

54. wrzasły (gw.) — dziś popr.: wrzasnęły. [przypis edytorski]

55. cui prodest (łac.) — czyja korzyść; część sentencji łac. „is fecit, cui prodest”: ten uczynił, czyja korzyść. [przypis edytorski]

56. rorate coeli, właśc. rorate cæli desuper (łac.) — spuście rosę niebiosa (fragm. Księgi Izajasza 45:8). [przypis edytorski]

57. humiliate (...) capita vestra [deo] (łac.) — pochylcie głowy (przed bogiem); liturgiczne wezwanie do ukorzenia się, aktu pokory. [przypis edytorski]

58. którem oglądał — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: które oglądałem. [przypis edytorski]

59. Untergang (niem.) — zagłada. [przypis edytorski]

60. co się było stało (daw.) — forma daw. czasu zaprzeszłego; znaczenie: co się stało (dawniej, przedtem). [przypis edytorski]

61. preszpanowy — zrobiony ze sztywnej, gładzonej tektury o dużej wytrzymałości. [przypis edytorski]

62. szasery — ciemne spodnie z lampasami. [przypis edytorski]

63. pono (daw.) — podobno. [przypis edytorski]