Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Ogniem i mieczem to pierwsza część pisanej ku pokrzepieniu serc Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Autor przenosi czytelnika w siedemnasty wiek, w czas powstania Chmielnickiego na Ukrainie, podczas którego Rzeczpospolita mierzyła się z Kozakami zaporoskimi i Tatarami. Na tle tego konfliktu rozgrywa się również dramat miłosny — przeżywają go rozdzieleni Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna, w której ponadto zakochany do szaleństwa jest Bohun. Bohaterowie zostali przedstawieni na zasadzie kontrastu — Polacy, z Onufrym Zagłobą, Longinusem Podbipiętą i Michałem Wołodyjowskim na czele ukazani są jako dzielni, waleczni, honorowi obrońcy Ojczyzny. Przedstawicieli obozu wroga Sienkiewicz przedstawił w znacznie gorszym świetle.
Ogniem i mieczem ukazywało się w odcinkach w dziennikach „Słowo” i „Czas” w latach 1883–1884. W wersji książkowej wydane po raz pierwszy w 1884 roku w Warszawie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Henryk Sienkiewicz
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Sienkiewicz
Na pohybel że wam, czortowy syny! Szczob was Sierpiahowa smert! Jasno wielmożny syny! (ukr.) — Na zgubę wam, czortowe syny! Żeby was Sierpiagowa śmierć! Jaśnie wielmożne syny!; Sierpiaga a. Pidkowa, Iwan (zm. 1578) — watażka kozacki, ogłosił się hospodarem wołoskim, za co Stefan Batory skazał go na ścięcie. [przypis redakcyjny]
888. Lach (daw. ukr.) — Polak; tu D. lm: Lachiw: Polaków. [przypis redakcyjny]
889. budu (ukr.) — będę. [przypis redakcyjny]
890. Zawedem posła, ałe za borodu (ukr.) — zaprowadzimy posła, ale za brodę. [przypis redakcyjny]
891. samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
892. Koli! Koli! (ukr. koły!) — bij, zabij! [przypis redakcyjny]
893. pocztowy — członek pocztu, sługa. [przypis redakcyjny]
894. czajka — wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
895. ałłachować — wydawać dzikie okrzyki bojowe, wzywać Allaha. [przypis redakcyjny]
896. piszczel a. kij — prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]
897. bat’ku (ukr.) — ojcze. [przypis redakcyjny]
898. czajka — wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
899. spisa — rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]
900. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]
901. handżar a. kindżał — nóż, sztylet, używany często do dobijania rannego przeciwnika. [przypis edytorski]
902. ordyniec — członek ordy tatarskiej. [przypis redakcyjny]
903. Proszczaj, bat’ku (ukr.) — żegnaj, ojcze. [przypis redakcyjny]
904. kantarzej — urzędnik wojskowy na Zaporożu, czuwający nad miarami i wagami w kramach na Kramnym Bazarze w Siczy. [przypis autorski]
905. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
906. palanka — wódka, gorzałka. [przypis redakcyjny]
907. Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
908. kurzeń a. kureń — oddział kozacki. [przypis redakcyjny]
909. ataman koszowy — ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny. [przypis redakcyjny]
910. Bazawłuk — wyspa na Dnieprze u ujścia rzek Bazawłuk i Czortomłyk (Czertomelik), siedziba Kozaków, w XX w. zatopiona podczas tworzenia Zalewu Kachowskiego. [przypis redakcyjny]
911. Sochroni Bih (ukr.) — uchowaj Boże. [przypis redakcyjny]
912. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
913. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: młody żołnierz w wojsku kozackim. [przypis edytorski]
914. serdyty (ukr.) — twardy, gniewny, zacięty. [przypis redakcyjny]
915. dziegieć — lepka, gorzka substancja pochodzenia roślinnego, używana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skóry i in. [przypis redakcyjny]
916. kosz — obóz warowny. [przypis redakcyjny]
917. Chortyca — największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża, w XVII w. na Chortycy znajdował się ośrodek Kozaków rejestrowych. [przypis redakcyjny]
918. oczeret (ukr.) — trzcina. [przypis redakcyjny]
919. Wołoch — człowiek pochodzący z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
920. ośm (starop.) — osiem. [przypis redakcyjny]
921. Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
922. lama — tkanina jedwabna, przetykana złotymi nićmi. [przypis redakcyjny]
923. altembas — kosztowna tkanina z wypukłymi wzorami, przetykana złotymi nićmi, rodzaj brokatu aksamitnego. [przypis redakcyjny]
924. złotogłów — tkanina ze złotych nici. [przypis redakcyjny]
925. cyc (z hol. sits) — tani materiał bawełniany, perkal. [przypis redakcyjny]
926. krzyże zdarte z cerkwi — Zaporożcy w czasie swych napadów nie oszczędzali nikogo i niczego. Do czasów Chmielnickiego nie było wcale cerkwi w Siczy. Pierwszą właśnie Chmielnicki wystawił; nie pytano tam również nikogo o wyznanie, i to, co opowiadają o religijnym nastroju Niżowców, jest bajką. [przypis autorski]
927. spisa — rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]
928. miriady — liczba używana w Grecji. Jej wartość to 10 000; pot. uzywa się tej nazwy w znaczeniu:wiele, nieskończenie dużo. [przypis edytorski]
929. Czertomelik — wyspa na Dnieprze u ujścia rzeki o tej samej nazwie, jedna z lokalizacji Siczy. [przypis redakcyjny]
930. ataman koszowy — ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny; kosz — obóz kozacki. [przypis redakcyjny]
931. deputacja — przedstawicielstwo, poselstwo. [przypis redakcyjny]
932. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
933. kurzeń a. kureń — oddział kozacki. [przypis redakcyjny]
934. esauł — oficer kozacki. [przypis redakcyjny]
935. kantarzej — urzędnik wojskowy na Zaporożu, czuwający nad miarami i wagami w kramach na Kramnym Bazarze w Siczy. [przypis redakcyjny]
936. Trastia joho maty mordowała (ukr.) — przekleństwo: żeby cholera jego mać wzięła. [przypis redakcyjny]
937. Kołyb ja kotoroho w łob — gdybym tak którego w łeb [uderzył]. [przypis redakcyjny]
938. murza [wym. mur-za] a. mirza [wym. mir-za] — książę tatarski. [przypis redakcyjny]
939. Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]
940. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
941. buława — broń charakterystyczna dla wojsk Wschodu o kulistej głowicy; W Polsce broń ta była jedynie symbolem władzy, nie używano jej w celach militarnych. [przypis edytorski]
942. Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]
943. pohaniec (starop. z ukr.) — pogard.: innowierca, poganin a. muzułmanin. [przypis redakcyjny]
944. Chmielnicki począł mówić — sposób obradowania na Siczy opisany jest w diariuszu Eryka Lassoty, posła cesarskiego na Zaporoże w r. 1594. [przypis autorski]
945. dyszkrecji — popr.: dyskrecji. [przypis redakcyjny]
946. carza krymskiego — tj. chana, tatarskiego władcy Krymu. [przypis redakcyjny]
947. Władysław IV Waza (1595–1648) — król Polski w latach 1632–1648. [przypis redakcyjny]
948. wyleli — dziś popr. forma 3 os. lm cz.przesz.: wylali. [przypis redakcyjny]
949. niedrug (z ukr. nedruh) — wróg, nieprzyjaciel. [przypis redakcyjny]
950. ataman koszowy — ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny; kosz — obóz kozacki. [przypis redakcyjny]
951. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
952. Chorol — miasto na Połtawszczyźnie, na lewym brzegu środkowego Dniepru. [przypis redakcyjny]
953. Przyłuka (dziś ukr.: Pryłuki) — miasto w płn.-wsch. części Ukrainy, ok. 80 km na płn. od Łubniów. [przypis redakcyjny]
954. Hadziacz — miasto w płn.-wsch. części Ukrainy, ok. 80 km na płn. wschód od Łubniów. [przypis redakcyjny]
955. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
956. Czerkasy — miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa. [przypis redakcyjny]
957. deputacja — przedstawiciele społeczności kozackiej. [przypis redakcyjny]
958. samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
959. piszczel a. kij — prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]
960. Na pohybel (ukr.) — na zgubę, na śmierć. [przypis redakcyjny]
961. Ne bude sobaka miasa isty (ukr.) — nie dla psa kiełbasa. [przypis redakcyjny]
962. pysara (ukr.) — pisarza. [przypis redakcyjny]
963. ni pisaty, ni czytaty ne umiju (ukr.) — ani pisać, ani czytać nie umiem. [przypis redakcyjny]
964. Wołosz a. Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
965. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: Kozak. [przypis redakcyjny]
966. synowiec (starop.) — bratanek. [przypis redakcyjny]
967. kantarzej — urzędnik wojskowy na Zaporożu, czuwający nad miarami i wagami w kramach na Kramnym Bazarze w Siczy. [przypis redakcyjny]
968. mirgorodzkiego — miasto Myrhorod leży na Połtawszczyźnie, we wsch. części Ukrainy, ok. 50 km na wschód od Łubniów. [przypis redakcyjny]
969. kurzeń a. kureń — oddział kozacki. [przypis redakcyjny]
970. osełedec (ukr. śledź) — warkocz, który w walce chronił kark Kozaka. [przypis redakcyjny]
971. Ja toho Lacha znaju — on buw u Krymu (ukr.) — znam tego Polaka, on był na Krymie. [przypis redakcyjny]
972. Chortyca — największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża, w XVII w. na Chortycy znajdował się ośrodek Kozaków rejestrowych. [przypis redakcyjny]
973. obserwowany (z łac.) — tu: zachowywany, szanowany. [przypis redakcyjny]
974. J. O. — skrót od: jaśnie oświecony. [przypis redakcyjny]
975. paroksyzm — nasilenie się negatywnych uczuć w stosunku do kogoś lub czegoś. [przypis edytorski]
976. z pogany — dziś popr. forma N. lm: z poganami. [przypis redakcyjny]
977. Pawluk, Paweł własc. Michnowicz, Pawło (zm. 1638) — przywódca antypolskiego i antyszlacheckiego powstania kozackiego (1637), pokonany przez polskie wojska pod wodzą hetmana Mikołaja Potockiego i ścięty; akt kapitulacji podpisał Bohdan Chmielnicki jako pisarz wojska zaporoskiego. [przypis redakcyjny]
978. Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]
979. patientia (łac.) — cierpliwość. [przypis redakcyjny]
980. lacki (daw. z ukr.) — polski. [przypis redakcyjny]
981. szczob z nym poihraty (ukr.) — żeby się z nim zabawić. [przypis redakcyjny]
982. ataman koszowy — ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny; kosz — obóz kozacki. [przypis redakcyjny]
983. Jarema (ukr.) — Jeremi. [przypis redakcyjny]
984. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: Kozak. [przypis redakcyjny]
985. Swynojady (z ukr.) — świniożercy; Tuhaj-Bej jako dobry muzułmanin nie jadł mięsa świń, które uważał za nieczyste, i gardził tymi, którzy je jedzą. [przypis redakcyjny]
986. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
987. Bazawłuk — wyspa na Dnieprze u ujścia rzek Bazawłyk i Czertomłyk (Czortomelik), siedziba Kozaków, w XX w. zatopiona podczas tworzenia Zalewu Kachowskiego. [przypis redakcyjny]
988. Tomakówka — wyspa na Dnieprze, ok. 60 km na południe od Chortycy, w XVII w. ośrodek kozacki, dziś w granicach miasta Marhanec. [przypis redakcyjny]
989. murza — tytuł przysługujący książetom tatarskim i perskim. [przypis edytorski]
990. każe, rozserdywsia (ukr.) — mówi, że się rozgniewał. [przypis redakcyjny]
991. Rozserdywsia duże (ukr.) — rozgniewał się bardzo. [przypis redakcyjny]
992. Ne serdysia, druże (ukr.) — nie gniewaj się, przyjacielu. [przypis redakcyjny]
993. lira — instrument strunowy; na Ukrainie szczególnie popularna była lira korbowa. [przypis redakcyjny]
994. teorban — lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
995. pyśmo (ukr.) — list. [przypis redakcyjny]
996. czehryńcy — z Czehryna; Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz
Darmowe książki «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)