Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Ogniem i mieczem to pierwsza część pisanej ku pokrzepieniu serc Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Autor przenosi czytelnika w siedemnasty wiek, w czas powstania Chmielnickiego na Ukrainie, podczas którego Rzeczpospolita mierzyła się z Kozakami zaporoskimi i Tatarami. Na tle tego konfliktu rozgrywa się również dramat miłosny — przeżywają go rozdzieleni Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna, w której ponadto zakochany do szaleństwa jest Bohun. Bohaterowie zostali przedstawieni na zasadzie kontrastu — Polacy, z Onufrym Zagłobą, Longinusem Podbipiętą i Michałem Wołodyjowskim na czele ukazani są jako dzielni, waleczni, honorowi obrońcy Ojczyzny. Przedstawicieli obozu wroga Sienkiewicz przedstawił w znacznie gorszym świetle.
Ogniem i mieczem ukazywało się w odcinkach w dziennikach „Słowo” i „Czas” w latach 1883–1884. W wersji książkowej wydane po raz pierwszy w 1884 roku w Warszawie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Henryk Sienkiewicz
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Sienkiewicz
class="annotation" id="annotation-445">445. kiścień — rodzaj broni, złożonej z trzonka i kolczastej kuli na łańcuchu. [przypis redakcyjny]
446. watażka — dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
447. Niż a. Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
448. towarzyszów — dziś popr. forma B. lm: towarzyszy. [przypis redakcyjny]
449. Sicz Zaporoska — Zaporoże, kraina zamieszkana przez Kozaków zaporoskich; także: ich wędrowna stolica, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
450. pałanka a. polanka — obóz kozacki. [przypis redakcyjny]
451. lubo (daw.) — chociaż. [przypis redakcyjny]
452. gruba — palenisko. [przypis redakcyjny]
453. karacena — zbroja z metalowych łusek, naszytych na skórzany kaftan. [przypis redakcyjny]
454. ryngraf — szkaplerz, duży blaszany medalion z wizerunkiem Matki Boskiej lub z herbem. [przypis redakcyjny]
455. misiurka — hełm z osłoną karku, wykonaną z plecionki kolczej (z kółek metalowych). [przypis redakcyjny]
456. dziryt — rodzaj włóczni. [przypis redakcyjny]
457. gindżał a. kindżał — długi nóż, często zakrzywiony. [przypis redakcyjny]
458. jatagan — broń sieczna średniej długości, bez jelca, o podwójnie zakrzywionym ostrzu. [przypis redakcyjny]
459. berkut (ukr.) — orzeł przedni. [przypis redakcyjny]
460. roztruchan — kielich. [przypis redakcyjny]
461. sepet — skrzynka na kosztowności. [przypis redakcyjny]
462. altembas — kosztowna tkanina z wypukłymi wzorami, przetykana złotymi nićmi, rodzaj brokatu aksamitnego. [przypis redakcyjny]
463. bławat — cenna tkanina jedwabna, najczęściej błękitna. [przypis redakcyjny]
464. kwap — puch ptasi, sprężysty i doskonale utrzymujący ciepło. [przypis redakcyjny]
465. Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]
466. czajka — wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
467. bojar — rycerz, szlachcic ruski lub wołoski. [przypis redakcyjny]
468. wołoski — z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
469. maty (ukr.) — matko. [przypis redakcyjny]
470. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
471. czarnobrewa — dziewczyna o czarnych brwiach, ukraiński ideał urody. [przypis redakcyjny]
472. teorban — lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
473. watażka — dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
474. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna; zuch. [przypis redakcyjny]
475. lama — tkanina jedwabna, przetykana złotymi nićmi. [przypis redakcyjny]
476. barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
477. Perejasław — miasto na środkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowań Polaków z Chmielnickim. [przypis redakcyjny]
478. gindżał a. kindżał — długi nóż, często zakrzywiony. [przypis redakcyjny]
479. Bakczysaraj — miasto na Krymie, stolica tatarskiego Chanatu Krymskiego. [przypis redakcyjny]
480. Niż a. Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
481. watażka — dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
482. Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]
483. Konaszewicz-Sahajdaczny, Petro herbu Pobóg (1570–1622) — hetman i wybitny wódz kozacki, walczył po stronie Rzeczypospolitej w wojnie polsko-rosyjskiej 1609–1618, organizował kozackie wyprawy łupieżcze do Stambułu, dowodził Kozakami w bitwie pod Chocimiem. [przypis redakcyjny]
484. czajka — wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
485. Chocim (ukr. Chotyn) — miasto i twierdza nad Dniestrem, wówczas na granicy z podporządkowaną Turkom Mołdawią, dziś w płd.-zach. części Ukrainy; bitwa pod Chocimiem (1621) — taktyczne zwycięstwo wojsk polsko-litewsko-kozackich nad armią turecką. [przypis redakcyjny]
486. Spas (ukr.) — tu: Zbawiciel. [przypis redakcyjny]
487. gorze (ze starop. gorzeć: palić się) — biada, nieszczęście, niebezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]
488. watażka — dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
489. bałabajka a. bałałajka — ukr. i ros. instrument ludowy, o trzech strunach i trójkątnym pudle rezonansowym. [przypis redakcyjny]
490. Sicz Zaporoska — Zaporoże, kraina zamieszkana przez Kozaków zaporoskich; także: ich wędrowna stolica, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
491. kusztyk a. kulawka — kieliszek bez nóżki, z którego trzeba wypić od razu całą zawartość. [przypis redakcyjny]
492. maty (ukr.) — matko. [przypis redakcyjny]
493. Terpy, synku, mohorycz bude (ukr.) — Wytrzymaj, synku, czeka cię nagroda. [przypis redakcyjny]
494. prysiud (ukr.) — przysiad, figura taneczna; pójść w prysiudy — zacząć skocznie tańczyć. [przypis redakcyjny]
495. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
496. dulcis recordatio (łac.) — słodkie wspomnienie. [przypis redakcyjny]
497. oribus (łac.) — ustami. [przypis redakcyjny]
498. afekt (z łac.) — uczucie. [przypis redakcyjny]
499. genus humanum (łac.) — rodzaj ludzki, ludzkość. [przypis redakcyjny]
500. Pandar — jeden z bohaterów Iliady Homera, łucznik trojański; w poemacie Troilus and Criseyde Geoffreya Chaucera (1343–1400); Pandar, wuj tytułowej Kryzeidy, staje się posłańcem między nią a jej kochankiem. [przypis redakcyjny]
501. naści (daw.) — masz, weź. [przypis redakcyjny]
502. musztuluk a. munsztułuk (daw.) — nagroda, podarunek. [przypis redakcyjny]
503. inkaust (daw.) — atrament. [przypis redakcyjny]
504. czerniec (ukr.) — mnich, zakonnik prawosławny. [przypis redakcyjny]
505. wasze — tu: pan; skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
506. jasyr — (z tur.) niewola. [przypis redakcyjny]
507. Łacha ił Ałła — Allah jest jedynym bogiem; Tatar mówi tak dla podkreślenia wagi zobowiązania. [przypis redakcyjny]
508. pięście — dziś popr. forma B. lm: pięści. [przypis redakcyjny]
509. Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
510. tempus fugit (łac.) — czas ucieka. [przypis redakcyjny]
511. kunktatorstwo (z łac.) — zwlekanie. [przypis redakcyjny]
512. rohatyna (z ukr.) — włócznia z grotem zaopatrzonym w hak, aby po wbiciu trudniej ją było wyciągnąć. [przypis redakcyjny]
513. kiścień — rodzaj broni, złożonej z trzonka i kolczastej kuli na łańcuchu. [przypis redakcyjny]
514. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
515. szarak — ubogi szlachcic. [przypis redakcyjny]
516. hołysz (z ukr.) — golec, biedak. [przypis redakcyjny]
517. wejść w paragon (daw.) — mierzyć się, równać się. [przypis redakcyjny]
518. aut pacem, aut bellum (łac.) — albo pokój, albo wojna. [przypis redakcyjny]
519. z sokoły — dziś popr. forma N. lm: z sokołami. [przypis redakcyjny]
520. maty (ukr.) — matko. [przypis redakcyjny]
521. łopnąć (z ukr.) — trzasnąć, pęknąć. [przypis redakcyjny]
522. Perejasław — miasto na środkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowań Polaków z Chmielnickim. [przypis redakcyjny]
523. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
524. prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga. [przypis redakcyjny]
525. półtorasta (daw.) — sto pięćdziesiąt, tu: stu pięćdziesięciu. [przypis redakcyjny]
526. semen (daw.) — Kozak na czyjejś służbie, zbrojny służący. [przypis redakcyjny]
527. żołnierzów — dziś popr. forma D. lm: żołnierzy. [przypis redakcyjny]
528. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
529. zali (starp.) — czy. [przypis redakcyjny]
530. persona (łac.) — osoba. [przypis redakcyjny]
531. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
532. Tużu, tużu, serce bołyt’ (ukr.) — tęsknię, smucę się, serce boli. [przypis redakcyjny]
533. serpentyna (daw.) — szabla szlachecka. [przypis redakcyjny]
534. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
535. fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis edytorski]
536. synowica (daw.) — bratanica. [przypis redakcyjny]
537. dziewosłęb — osoba starająca się o rękę dziewczyny w czyimś imieniu; swat. [przypis edytorski]
538. zżyły — dziś raczej: zżyty. [przypis redakcyjny]
539. ordynek (z niem. Ordnung) — porządek. [przypis redakcyjny]
540. chorągiew wołoska — oddział lekkiej jazdy, sprawdzającej się dobrze w pościgach i zwiadach; w chorągwiach tych służyli często żołnierze z Wołoszczyzny, ale także Polacy i Ukraińcy; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
541. Zadnieprze — Lewobrzeżna Ukraina, tereny na wschód od Dniepru, gdzie położone są np. Połtawa i Łubnie. [przypis redakcyjny]
542. Rzplitej — Rzeczpospolitej; skrót stosowany w XVII w. wyłącznie w piśmie. [przypis redakcyjny]
543. chorągiew tatarska — hist. jednostka polskiego wojska, oddział lekkiej jazdy, liczący ok. 100 żołnierzy; nazwa wiąże się z tatarskim stylem walki, w którym szybkość i zwrotność rekompensowała brak ciężkiej zbroi; wojsko tego typu sprawdzało się doskonale w czasie pościgów za uciekającym nieprzyjacielem. [przypis redakcyjny]
544. polanka — tu: obóz wojskowy. [przypis redakcyjny]
545. od Tatar — dziś popr. forma D. lm: od Tatarów. [przypis redakcyjny]
546. Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
547. prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga. [przypis redakcyjny]
548. poroh (ukr.: próg) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę; kraina poniżej porohów Dniepru nazywała się Niżem albo Zaporożem i była zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
549. Chortyca — największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża, w XVII w. na Chortycy znajdował się ośrodek Kozaków rejestrowych. [przypis redakcyjny]
550. Kuczkasy (ukr. Kiczkas a. Kuczuk-As) — miejsce o dużym znaczeniu strategicznym, położone na lewym brzegu Dniepru poniżej porohów, naprzeciw wyspy Chortycy, kiedyś osada kozacka, dziś w granicach miasta Zaporoża. [przypis redakcyjny]
551. mogiła — tu: kopiec. [przypis redakcyjny]
552. Czasem też, chociaż i spokojnie było od Tatar (...) — są to słowa Maszkiewicza, który mógł nie wiedzieć o bytności Samuela Zborowskiego na Siczy [Samuel Zborowski (zm. 1584), magnat polski, rotmistrz królewski, skazany za morderstwo banita, jako hetman kozacki przebywał na Siczy w latach 70-tych XVI w. Red. WL]. [przypis autorski]
553. Nienasytec — piąty z dziewięciu porohów Dniepru, blisko prawego brzegu znajdował się na nim 7-metrowy wodospad. [przypis redakcyjny]
554. Scylla i Charybda (mit. gr.) — potwory morskie, opisane przez Homera w Odysei, zagrażające żeglarzom w Cieśninie Mesyńskiej. [przypis redakcyjny]
555. od niedogarków (daw.) — z powodu niedopalonych resztek. [przypis redakcyjny]
556. połoz — nazwa licznych gatunków dużych, niejadowitych węży. [przypis redakcyjny]
557. 1 łokieć — ok. 60 cm. [przypis redakcyjny]
558. pro aeterna rei memoria (łac.) — na wieczną rzeczy pamiątkę. [przypis redakcyjny]
559. Ulisses a. Odyseusz — bohater Iliadyi Odysei Homera, przeklęty przez Posejdona, boga mórz, podróżował przez 10 lat po świecie, nie mogąc trafić do domu. [przypis redakcyjny]
560. do Hadu — do Hadesu; Hades (mit. gr.) — podziemna kraina umarłych. [przypis redakcyjny]
561. fines (łac.) — granice, krańce. [przypis redakcyjny]
562.
Darmowe książki «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)