Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Ogniem i mieczem to pierwsza część pisanej ku pokrzepieniu serc Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Autor przenosi czytelnika w siedemnasty wiek, w czas powstania Chmielnickiego na Ukrainie, podczas którego Rzeczpospolita mierzyła się z Kozakami zaporoskimi i Tatarami. Na tle tego konfliktu rozgrywa się również dramat miłosny — przeżywają go rozdzieleni Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna, w której ponadto zakochany do szaleństwa jest Bohun. Bohaterowie zostali przedstawieni na zasadzie kontrastu — Polacy, z Onufrym Zagłobą, Longinusem Podbipiętą i Michałem Wołodyjowskim na czele ukazani są jako dzielni, waleczni, honorowi obrońcy Ojczyzny. Przedstawicieli obozu wroga Sienkiewicz przedstawił w znacznie gorszym świetle.
Ogniem i mieczem ukazywało się w odcinkach w dziennikach „Słowo” i „Czas” w latach 1883–1884. W wersji książkowej wydane po raz pierwszy w 1884 roku w Warszawie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Henryk Sienkiewicz
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Sienkiewicz
href="part5.xhtml#anchor-118">118. eksperiencja (z łac.) — doświadczenie. [przypis redakcyjny]
119. Czapliński, Daniel — podstarości czehryński, rotmistrz wojska polskiego. [przypis redakcyjny]
120. zalewać komuś sadła za skórę — związek frazeologiczny, znaczy: robić komuś na złość. [przypis redakcyjny]
121. Czerkasy — miasto nad Dnieprem, położone ok. 60 km na północ od Czehrynia. [przypis redakcyjny]
122. futor a. chutor — pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis redakcyjny]
123. repeto (łac.) — powtarzam. [przypis redakcyjny]
124. arkan — bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso. [przypis redakcyjny]
125. wać — skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
126. Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
127. Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
128. Ulisses — Odyseusz, bohater Iliady i Odysei Homera, znany ze sprytu. [przypis redakcyjny]
129. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
130. intelligo (łac.) — rozumiem. [przypis redakcyjny]
131. siła (starop.) — dużo, wiele. [przypis redakcyjny]
132. afirmować (z łac.) — potwierdzić. [przypis redakcyjny]
133. in fundo — w lochu. [przypis redakcyjny]
134. Koniecpolski, Aleksander herbu Pobóg (1620–1659) — książę, chorąży wielki koronny, magnat i starosta kresowy, uczestnik wojen kozackich, syn hetmana Stanisława Koniecpolskiego. [przypis redakcyjny]
135. mieć wielkie plecy — związek frazeologiczny, znaczy: mieć poparcie. [przypis redakcyjny]
136. Zaćwilichowski, Mikołaj — komisarz Kozaków zaporoskich pozostających na służbie Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
137. siła (starop.) — dużo, wiele. [przypis redakcyjny]
138. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny. [przypis redakcyjny]
139. didków syn — diabli syn, czarci pomiot; didko (ukr.) — diabeł. [przypis redakcyjny]
140. awersja (z łac.) — niechęć. [przypis redakcyjny]
141. barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
142. Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
143. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
144. barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
145. waci — skrót od: waszej miłości. [przypis redakcyjny]
146. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
147. pan krakowski — Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651. [przypis redakcyjny]
148. waścin a. waściny — należący do waszej miłości; dziś: pana, pański. [przypis redakcyjny]
149. oprymować (z łac.) — napaść. [przypis redakcyjny]
150. Zaporożcy — Kozacy z Zaporoża. [przypis redakcyjny]
151. ekonomia — dobra ziemskie, z których dochód przeznaczony był na osobiste potrzeby króla i dworu; tu: dzierżawiony przez Czaplińskiego majątek. [przypis redakcyjny]
152. raróg — ptak drapieżny z rodziny sokołowatych, ceniony w sokolnictwie, zwany dawniej sokołem polskim a. sokołem podolskim. [przypis redakcyjny]
153. barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
154. wasze — tu: pan; skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
155. hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie, typowy element stroju polskiej szlachty w XVII w.; szarawary. [przypis redakcyjny]
156. cyga a. fryga — wirująca zabawka dziecięca, podobna do bąka. [przypis redakcyjny]
157. rogal (pogard.) — rogacz, zdradzony małżonek. [przypis redakcyjny]
158. Vivant — niech żyją. [przypis redakcyjny]
159. wiśniowiecczyk — żołnierz księcia Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]
160. oblan — dziś: oblany. [przypis redakcyjny]
161. gonić w piętkę — coraz gorzej sobie radzić, tracić zdolność logicznego myślenia i działania. [przypis redakcyjny]
162. ogar — pies gończy, tu pogard. o krewkim Czaplińskim. [przypis redakcyjny]
163. kundys — kundel. [przypis redakcyjny]
164. Galata — dziś dzielnica Stambułu, położona po europejskiej stronie cieśniny Bosfor, dawniej osobne miasto tureckie. [przypis redakcyjny]
165. A taki breszesz i breszesz (ukr.) — No właśnie kłamiesz i kłamiesz a. No właśnie szczekasz i szczekasz; ukr. brechaty — kłamać (o człowieku); szczekać (o psie). [przypis redakcyjny]
166. Szelmą jestem bez uszu — aluzja do zwyczaju obcinania uszu skazańcom. [przypis redakcyjny]
167. słoboda — nowa osada, której mieszkańcy są początkowo zwolnieni od opłat na rzecz właściciela. [przypis redakcyjny]
168. ekonomia — dobra ziemskie, z których dochód przeznaczony był na osobiste potrzeby króla i dworu. [przypis redakcyjny]
169. znosić się z kimś (daw.) — spotykać się z kimś. [przypis redakcyjny]
170. duchowieństwa obydwóch obrządków — tj. księży katolickich i prawosławnych. [przypis redakcyjny]
171. wiśniowiecczyk — żołnierz księcia Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]
172. Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
173. nad hetmany — dziś popr. forma N. lm: nad hetmanami. [przypis redakcyjny]
174. Władysław IV Waza (1595–1648) — król Polski w latach 1632–1648. [przypis redakcyjny]
175. Quatuor articuli judicii castrensis: stuprum, incendium, latrocinium et vis armata alienis aedibus illata (łac.) — Cztery artykuły sądu polowego: gwałt, podpalenie, rozbój i napaść zbrojną siłą na czyjś dom. [przypis redakcyjny]
176. vis armata (łac.) — siła zbrojna. [przypis redakcyjny]
177. głuszec — duży ptak z rodziny kurowatych, przysłowiowy ze względu na swoje obyczaje godowe, kiedy to puszy się i śpiewa pieśń godową, nie zwracając uwagi na żadne niebezpieczeństwo, nawet na zbliżanie się myśliwego. [przypis redakcyjny]
178. wasze — tu: pan; skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
179. kondemnata (z łac.) — wyrok skazujący. [przypis redakcyjny]
180. infamis (z łac.) — człowiek pozbawiony honoru. [przypis redakcyjny]
181. z czupryny a. z głowy się mu kurzy — żartobliwie o pijanym. [przypis redakcyjny]
182. pludry — krótkie, bufiaste spodnie dworskie lub żołnierskie. [przypis redakcyjny]
183. nescio (łac.) — nie wiem. [przypis redakcyjny]
184. to pewna, że — dziś: to pewne, że. [przypis redakcyjny]
185. osiedzieć się — zadomowić się. [przypis redakcyjny]
186. hadko (z białorus.) — przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
187. Świebodzin — miasto w dzisiejszym województwie lubuskim, w XVII w. pod władzą Habsburgów, jeszcze od średniowiecza słynne z wyrobu i eksportu sukna. [przypis redakcyjny]
188. moderunek (daw.) — ekwipunek, wyposażenie. [przypis redakcyjny]
189. A czy by nie można do niego pod znak? — tj. czy można wstąpić do jego wojska, służyć pod jego chorągwią. [przypis redakcyjny]
190. mistrz — tu: kat. [przypis redakcyjny]
191. barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego; tu mowa o suknie na mundury. [przypis redakcyjny]
192. serpens (łac.) — wąż. [przypis redakcyjny]
193. hadko (z białorus.) — przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
194. godność — tu: nazwisko. [przypis redakcyjny]
195. waszeci — skrót od: waszej miłości. [przypis redakcyjny]
196. podrywał — tu: przerywał. [przypis redakcyjny]
197. bitwa pod Chojnicami (1454) — bitwa wojsk polsko-litewskich pod wodzą Kazimierza Jagiellończyka z Krzyżakami w czasie wojny trzynastoletniej; tę samą nazwę nosi bitwa z czasów potopu szwedzkiego (1657). [przypis redakcyjny]
198. wasze — tu: pan; skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
199. waćpan (daw.) — skrót od: wasza miłość pan. [przypis redakcyjny]
200. sekundować (z łac. secundare: wspierać, popierać) — pomagać. [przypis redakcyjny]
201. ze łbów się kurzy — żartobliwie o pijanych. [przypis redakcyjny]
202. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
203. Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
204. spasi Chryste (ukr.) — ratuj, Chryste. [przypis redakcyjny]
205. dokumenta — dziś popr. forma B. lm: dokumenty. [przypis redakcyjny]
206. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
207. bisurmanin (przest. pogard.) — muzułmanin; tu: sułtan turecki i chan tatarski. [przypis redakcyjny]
208. Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]
209. Łoboda, Hryhorij (zm. w 1596) — ataman kozacki, drugi przywódca powstania Nalewajki 1595–1596. [przypis redakcyjny]
210. Zaporoże — tu: kozacy z Zaporoża, nie pozostający stale na niczyim żołdzie. [przypis redakcyjny]
211. regestrowi — Kozacy pozostający na żołdzie Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
212. czerń — tu: tłum, biedota. [przypis redakcyjny]
213. futornicy — mieszkańcy futorów, drobna szlachta. [przypis redakcyjny]
214. Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis redakcyjny]
215. religionis nullius (łac.) — żadnej religii. [przypis redakcyjny]
216. Kisiel, Adam herbu Kisiel (1600–1653) — wojewoda bracławski i kijowski, pan na Brusiłowie i Huszczy, ostatni prawosławny senator Rzeczypospolitej, negocjował z Kozakami podczas powstań Pawluka i Chmielnickiego. [przypis redakcyjny]
217. każden (daw., dial.) — dziś popr.: każdy. [przypis redakcyjny]
218. samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
219. piszczel a. kij — prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]
220. Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]
221. czumak (daw., ukr.) — chłop ukraiński, żyjący z handlu, przewożący swój towar, często na bardzo duże odległości, wozami zaprzężonymi w woły. [przypis redakcyjny]
222. pasiecznik — hodowca pszczół, wytwórca miodu. [przypis redakcyjny]
223. woskoboj a. woskobojnik (daw.) — człowiek zajmujący się obróbką wosku pszczelego, używanego do produkcji świec. [przypis redakcyjny]
224. dziegieć — lepka, gorzka substancja pochodzenia roślinnego, używana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skóry i in. [przypis redakcyjny]
225. podwoda — wóz konny do przewożenia towarów i ludzi. [przypis redakcyjny]
226. Kozacy regestrowi — Kozacy pozostający na żołdzie Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
227. siromacha (daw. ukr.) — włóczęga; wilk-samotnik. [przypis redakcyjny]
228. Sokołe jasnyj... Ty dałeko widajesz. (ukr.) — Sokole jasny,/ Bracie mój rodzony,/ Ty wysoko latasz,/ Daleko sięga twoja wiedza (a. władza). [przypis redakcyjny]
229. dziegieć — lepka, gorzka substancja pochodzenia roślinnego, używana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skóry i in. [przypis redakcyjny]
230. Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
231. Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich; poroh (ukr.: próg) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę. [przypis redakcyjny]
232. bitwa pod Masłowym Stawem (1638) — klęska Kozaków, zakończyła powstanie i pociągnęła za sobą znaczne ograniczenia przywilejów kozackich. [przypis redakcyjny]
233. gryzące... munsztuk — nie całkiem opanowane, zdolne do samowolnych, groźnych działań przy pierwszej okazji; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis redakcyjny]
234.
Darmowe książki «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)