Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Ogniem i mieczem to pierwsza część pisanej ku pokrzepieniu serc Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Autor przenosi czytelnika w siedemnasty wiek, w czas powstania Chmielnickiego na Ukrainie, podczas którego Rzeczpospolita mierzyła się z Kozakami zaporoskimi i Tatarami. Na tle tego konfliktu rozgrywa się również dramat miłosny — przeżywają go rozdzieleni Jan Skrzetuski i Helena Kurcewiczówna, w której ponadto zakochany do szaleństwa jest Bohun. Bohaterowie zostali przedstawieni na zasadzie kontrastu — Polacy, z Onufrym Zagłobą, Longinusem Podbipiętą i Michałem Wołodyjowskim na czele ukazani są jako dzielni, waleczni, honorowi obrońcy Ojczyzny. Przedstawicieli obozu wroga Sienkiewicz przedstawił w znacznie gorszym świetle.
Ogniem i mieczem ukazywało się w odcinkach w dziennikach „Słowo” i „Czas” w latach 1883–1884. W wersji książkowej wydane po raz pierwszy w 1884 roku w Warszawie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Henryk Sienkiewicz
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Sienkiewicz
tu: roślinność, trawy. [przypis redakcyjny]
5. rozłóg — dolina nieckowata o łagodnych zboczach. [przypis redakcyjny]
6. rój — rodzina pszczół. [przypis redakcyjny]
7. Ruś — wschodnia Słowiańszczyzna; tu: Ukraina. [przypis redakcyjny]
8. Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
9. Humań — miasto na środkowej Ukrainie, w XVII w. rezydencja magnatów Kalinowskich, twierdza polska. [przypis redakcyjny]
10. liman — zatoka u ujścia doliny rzecznej do morza. [przypis redakcyjny]
11. Niż a. Zaporoże — kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
12. poroh (ukr.: próg) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę; kraina poniżej porohów Dniepru nazywała się Niżem albo Zaporożem i była zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
13. polanka — obóz kozacki. [przypis redakcyjny]
14. de nomine (łac.) — z nazwy. [przypis edytorski]
15. suhak — ssak krętorogi, spokrewniony z gazelami, dziś żyje tylko w Azji Środkowej, w XVII w. można go było spotkać na terenie całej dzisiejszej Ukrainy. [przypis redakcyjny]
16. wataha — tu: zbieranina uzbrojonych, groźnych ludzi. [przypis redakcyjny]
17. czambuł (z tur. czapuł: zagon) — oddział tatarski, dokonujący najazdów w głębi terytorium przeciwnika, w celu odwrócenia jego uwagi od działań sił głównych. [przypis edytorski]
18. wołoski — z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
19. Buczacki Jazłowiecki, Teodoryk (zm. 1456) — kasztelan halicki i kamieniecki, starosta podolski, obrońca Podola przed Tatarami. [przypis edytorski]
20. klangor — krzyk żurawia. [przypis redakcyjny]
21. bodiak (ukr.) — oset. [przypis redakcyjny]
22. bodiak (ukr.) — oset. [przypis redakcyjny]
23. samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
24. jeźdźce — dziś popr. forma M. lm: jeźdźcy. [przypis redakcyjny]
25. rozegrywała — dziś popr.: rozgrywała. [przypis redakcyjny]
26. oczeret (ukr.) — trzcina. [przypis redakcyjny]
27. Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]
28. barwa — umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyjny]
29. kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka. [przypis redakcyjny]
30. arkan — bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso. [przypis redakcyjny]
31. chan — władca tatarski. [przypis redakcyjny]
32. rozkulbaczyć — rozsiodłać, przygotować do odpoczynku; kulbaka — rodzaj siodła. [przypis redakcyjny]
33. oczeret (ukr.) — trzcina; tu: suche liście na podpałkę. [przypis redakcyjny]
34. zadzierżystość — skłonność do zaczepki, do szukania zwady, zadziorność. [przypis redakcyjny]
35. drop — najcięższy latający ptak na świecie, gatunek ginący, w Polsce objęty ścisłą ochroną. [przypis redakcyjny]
36. pardwa — ptak z rodziny kurowatych, podobny do kuropatwy lub bażanta, obecnie w Polsce właściwie nie występuje. [przypis redakcyjny]
37. suhak — ssak krętorogi, spokrewniony z gazelami, dziś żyje tylko w Azji Środkowej, w XVII w. można go było spotkać na terenie całej dzisiejszej Ukrainy. [przypis redakcyjny]
38. W czyich... ręku — dziś popr.: w czyich rękach; w ręku (starop.) — w dwojgu rąk (forma liczby podwójnej). [przypis redakcyjny]
39. salwować (z łac.) — uratować, wybawić. [przypis redakcyjny]
40. arkan — bicz, sznur, używany przez Tatarów do walki; lasso. [przypis redakcyjny]
41. mosan a. mospan (daw.) — skrót od: miłościwy pan. [przypis redakcyjny]
42. żołnierzów — dziś popr. forma B. lm: żołnierzy. [przypis redakcyjny]
43. wojłok (z tur.) — filc z sierści zwierzęcej. [przypis redakcyjny]
44. kulbaka — rodzaj siodła. [przypis redakcyjny]
45. kulbaka — rodzaj siodła. [przypis redakcyjny]
46. wasze — tu: pan; skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
47. auxilium (łac.) — pomoc. [przypis redakcyjny]
48. podzięków — dziś: podziękowań. [przypis redakcyjny]
49. Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
50. Skrzetuski, Jan — postać literacka, stworzona na wzór Mikołaja Skrzetuskiego herbu Jastrzębiec (1610–1673), szlachcica z Wielkopolski, który wsławił się w czasie obrony Zbaraża w 1649 r. [przypis redakcyjny]
51. J. O. księcia — jaśnie oświeconego księcia. [przypis redakcyjny]
52. Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
53. towarzysz pancerny — rycerz ciężkozbrojny, husarz. [przypis redakcyjny]
54. buzdygan (z tur.) — rodzaj broni, ozdobna pałka; w XVII w. symbol władzy oficera. [przypis redakcyjny]
55. buława (z tur.) — rodzaj broni, mała maczuga, często ozdobna; w XVII w. symbol władzy wojskowej. [przypis redakcyjny]
56. zażywać — tu: używać. [przypis redakcyjny]
57. chan — władca tatarski. [przypis redakcyjny]
58. Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
59. laty — dziś popr. forma N. lm: latami. [przypis redakcyjny]
60. eksperiencja (z łac.) — doświadczenie. [przypis redakcyjny]
61. Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
62. prezydium (z łac. praesidium) — straż, zbrojna załoga. [przypis redakcyjny]
63. hetman wielki — Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651). [przypis redakcyjny]
64. bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa. [przypis redakcyjny]
65. ordynans (z łac., daw.) — rozkaz. [przypis redakcyjny]
66. ciężkie terminy — poważne kłopoty. [przypis redakcyjny]
67. invidia (łac.) — zazdrość, zawiść. [przypis redakcyjny]
68. substancja (z łac.) — rzecz, przedmiot, obiekt materialny; tu: majątek. [przypis redakcyjny]
69. rekurs (z łac.) — odwołanie, ucieczka; tu: sposób rozwiązania problemu. [przypis redakcyjny]
70. Taśmina, ukr. Tiasmyn — rzeka na środkowej Ukrainie, prawy dopływ Dniepru. [przypis redakcyjny]
71. rab — niewolnik, sługa; raby boże — ludzie bogobojni, cywilizowani. [przypis redakcyjny]
72. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]
73. bat’ko (ukr.) — ojciec; tu: szef, dowódca. [przypis redakcyjny]
74. Szczo z toboju (ukr.) — co z tobą. [przypis redakcyjny]
75. spasi Bih (ukr.) — uchowaj Boże. [przypis redakcyjny]
76. Laszek — z ukr. Lach: Polak; tu w pogardliwym zdrobnieniu. [przypis redakcyjny]
77. towarzyszów — dziś popr. forma B. lm: towarzyszy. [przypis redakcyjny]
78. całym i żyw —jestem cały i żywy. [przypis redakcyjny]
79. Kozacy regestrowi — Kozacy pozostający na żołdzie Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
80. Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
81. Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
82. Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
83. deliberować (z łac.) — rozmyślać, rozważać coś, zastanawiać się. [przypis redakcyjny]
84. banita (z łac.) — człowiek skazany na wygnanie. [przypis redakcyjny]
85. Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]
86. watażka — przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
87. wataha — tu: zbieranina uzbrojonych, groźnych ludzi. [przypis redakcyjny]
88. modestia (łac.) — skromność. [przypis redakcyjny]
89. bisurmański (przest. pogard.) — muzułmański, tu: tatarski lub turecki. [przypis redakcyjny]
90. adolescencja (z łac.) — młodość, wiek młodzieńczy. [przypis redakcyjny]
91. Dzikie Pola — stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]
92. oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary. [przypis redakcyjny]
93. zadywytsia wsij swit bożyj (ukr.) — zadziwi się cały boży świat; zadywytysia — zapatrzeć się, patrzeć z fascynacją. [przypis redakcyjny]
94. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny. [przypis redakcyjny]
95. klejnot — herb szlachecki. [przypis redakcyjny]
96. Chmielnicki, Bohdan Zenobi (1595–1657) — ukraiński bohater narodowy, hetman Kozaków zaporoskich, organizator powstania przeciwko polskiej władzy w latach 1648–1654. [przypis redakcyjny]
97. mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny. [przypis redakcyjny]
98. Oj wyzwoły, Boże (...) bidnych newilnykiw (ukr.) — Oj wyzwól, Boże, nas wszystkich, biednych niewolników, Z ciężkiej niewoli, Z wiary bisurmańskiej, Na jasne gwiazdy, Na ciche wody, Do radosnej krainy, Do świata chrześcijańskiego, Wysłuchaj, Boże, w prośbach naszych, W nieszczęśliwych modlitwach, Nas, biednych niewolników; bisurmanin — muzułmanin. [przypis redakcyjny]
99. Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
100. Wiśniowiecki, Jeremi Michał herbu Korybut (1612–1651) — książę, dowódca wojsk polskich w walkach z kozakami; ojciec późniejszego króla polskiego, Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640–1673). [przypis redakcyjny]
101. bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa. [przypis redakcyjny]
102. płynąć pod wodę — płynąc pod prąd, w górę rzeki. [przypis redakcyjny]
103. Zaćwilichowski, Mikołaj — komisarz Kozaków zaporoskich pozostających na służbie Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
104. Rzplitej — Rzeczpospolitej; skrót stosowany w XVII w. wyłącznie w piśmie. [przypis redakcyjny]
105. Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
106. chan — władca tatarski. [przypis redakcyjny]
107. murza [wym. mur-za] a. mirza [wym. mir-za] — książę tatarski. [przypis redakcyjny]
108. zagon — szybki wypad oddziału konnego daleko na tereny wroga, zorganizowany w celu zdobycia łupów, wzięcia ludzi w jasyr (tj. w niewolę) i osłabienia obrony przeciwnika; także: oddział konny, przeznaczony do takich walk. [przypis redakcyjny]
109. szłyk — czapka futrzana, zwężana ku górze. [przypis redakcyjny]
110. soboli — z futra sobolowego; soból — nieduży ssak drapieżny z rodziny łasicowatych o cennym futrze. [przypis redakcyjny]
111. Wołoch — człowiek z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
112. Koniecpolscy herbu Pobóg — ród magnacki, wywodzący się spod Częstochowy i posiadający ogromne dobra na Ukrainie. [przypis redakcyjny]
113. ekonomia — dobra ziemskie, z których dochód przeznaczony był na osobiste potrzeby króla i dworu. [przypis redakcyjny]
114. futor a. chutor — pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis redakcyjny]
115. feniks (mit.) — ptak ognisty, odradzający się z popiołów; tu: nagłe a spektakularne zjawisko. [przypis redakcyjny]
116. wać — skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
117. bitwa pod Cecorą (1620) — zakończona zwycięstwem wojsk turecko-tatarskich nad Polakami podczas odwrotu, spowodowanego przez niezgodę i niesubordynację polskich magnatów; do niewoli dostał się wówczas m.in. Bohdan Chmielnicki; Cecora — miejscowość w pn.-wsch. Rumunii. [przypis redakcyjny]
Darmowe książki «Ogniem i mieczem - Henryk Sienkiewicz (jak czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)