Darmowe ebooki » Powieść » Krysia bezimienna - Antonina Domańska (dostęp do książek online .txt) 📖

Czytasz książkę online - «Krysia bezimienna - Antonina Domańska (dostęp do książek online .txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Antonina Domańska



1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 18
Idź do strony:
jasno, że nic nie rozumiem.

— W każdym razie — odezwał się Kumelski z rubasznym śmiechem — postąpili sobie według przysłowia, które powiada, że rannego wstania i wczesnego ożenienia jeszcze nikt nieśmiechem — postąpili sobie według przysłowia, które powiada, że rannego wstania i wczesnego ożenienia jeszcze nikt nie żałował. Jakbym tak złożył na kupę lata onego zacnego stadła, chyba trzydziestu nie doliczę.

Krysia postąpiła dwa kroki, Jędruś trzy kroki... popatrzyli sobie w oczy... Jędruś miał czapkę w rękach... usta poruszyły się nieznacznie... szmer przeleciał powietrzem:

— Będziesz na mnie czekała?

— Będę.

Chłopiec pokłonił się w pas, dziewczyna stała chwilkę z otwartą buzią, z opuszczonymi ku ziemi rękoma. Nagle zakręciła się jak fruczka135 i nim się kto opatrzył, wyleciała z komnaty.

— Święte słowa miłościwej pani — rzekł Kumelski — jeszczeć to nie panna Krystyna, ino sprawiedliwa koza. Cha, cha, cha... jak mi Bóg miły, koza!

— Teraz zasię, gdy dziecka nie ma między nami, rozważmy jeszcze sprawę, o której mówiliśmy poprzednio — rzekła Anna Jagiellonka. — Pan krajczy umyślił już pono sposób na schwytanie najemnika zbójeckiego?

— Za łaską waszej królewskiej miłości zda mi się, że tak trzeba uczynić: do późnego wieczora brama stać będzie otworem, latarni nie każę świecić w sieni, rzekomo dla oszczędności; Kaspra wasza królewska miłość przywoła na górę... łacno się najdzie jakie zlecenie; inszym znów razem ja go wyślę z karteluszkiem do któregoś z moich znajomych, słowem, co dzień swobodne niestrzeżone wnijście do dworca będzie, tuszę, zachęcało onego łotra do spełnienia swej bezecnej służby. Ino, że w najciemniejszym kącie będę czyhał ja, moje oczy wypatrzą, moje ręce przyłapią mordercę. Śpijcie, miłościwa pani, spokojnie!

Minął dzień jeden, drugi, ale wieczorem nikt podejrzany nie ukazał się w pobliżu dworca królewny, pomimo że Kumelski zarządził wszystko jak najzręczniej ku zachęcie tajemniczego zbrodniarza.

Stary Kasper, dobroduszny i ograniczony, niczemu się nie dziwił, o niczym nie rezonował, owszem, zakaz świecenia latarki pochwalił: „Bo to Bogiem a prawdą mało kto do nas zajrzy, po co drogi grosz w błoto rzucać?” Drzemał po ciemku w swej izdebce, nie troszcząc się, że brama otwarta: „Jej miłość tak chce, ano to dobrze”.

I trzeci, i czwarty dzień upłynął zwykłym trybem; Krysia, nieświadoma niebezpieczeństwa, chodziła z miłościwą panią na nieszpory. Tylko królewnę rozbolała jakoś noga, utykała mocno i musiała się opierać na ramieniu swej wychowanki, idąc do kościoła, a Marysia Krupska i najstarszy z paziów szli tuż obok. Z powodu tej chorej nogi zapewne, powracano wcześniej do domu, zawsze za białego dnia.

— No i cóż, panie krajczy? — spytała Anna piątego wieczora, spotkawszy Kumelskiego w korytarzu.

— Ha, siedzę na warcie, upatruję i czekam — odrzekł stary. — Gdybym nie znał Chwaliboga od dziecka, posądziłbym go, że mu się to wszystko śniło albo przysłyszało. Ale chłopak roztropny, nie gadałby na wiatr, jeszcze i przed miłościwą panią. Za łaską waszej królewskiej miłości idę na czaty, bo już zmierzch zapada.

— A jeśli ów człek mocniejszy od was... niech Bóg zachowa...

— Mam kij dębowy, niczego się nie boję. Coby mi się jednak z rąk nie wypsnął, postaram się o pomoc.

— Pamiętajcie, o wasze zdrowie bardziej mi nawet chodzi niż o co.

Kumelski zeszedł po cichu ze schodów i schował się w najciemniejszym kącie za jednym z filarów wspierających sklepienie przedsionka. Wytężył wzrok w kierunku otwartej bramy i czekał z niezmąconą cierpliwością.

Może tak siedział godzinę, może i dłużej; z kuchni położonej w głębi podwórza dolatywały głosy i śmiechy służby, czasem dziewka przebiegła z jakimś poleceniem od Marcinowej do izby pani Wronowskiej, i znowu uciszało się na chwilę.

Krajczy patrzył i nadsłuchiwał. Coś zaszemrało od strony rynku... cień jakiś ukazał się w otworze bramy, postał kilka sekund i cofnął się... Było już tak ciemno, że tylko bardzo bystry wzrok zdołał rozróżniać poruszanie się czegoś nieokreślonego przy wejściu do sieni.

I znowu szmer... jakby ostrożne stąpanie bosych nóg...

Kumelski odczuł raczej, niż dojrzał, zbliżanie się człowieka... Coś przystanęło... za chwilę wyraźne stuknięcie...

„Aha, uderzył nogą o słupek... — pomyślał Kumelski — teraz maca rękoma, żeby znów o co nie zawadzić...”

Deski na schodach zachrzęściły. Kumelski liczył każdy trzask...

„Dwa, trzy... pięć... osiem... dziewięć... aha, przystanął na zakręcie... czeka... Poczekam i ja chwilę, cobym go nie spłoszył...”

Wysunął się po cichu zza filara, a potem szedł już swobodnie ku podwórzu. Na kamiennej ławie przed wozownią siedziało dwóch stajennych i kuchta.

— Chłopcy... — rzekł do nich półgłosem — pójdziemy na łowy.

— Cóż to za krotochwile? — zaśmiał się Szymon, chłop jak tur.

— Śmiechu tu nijakiego nie ma: zbój się zakradł na schody. Kije do rąk, postronki mocne za pazuchę, łapać i wiązać. Ty, Kuba — zwrócił się do kuchty — idź ku bramie, ino powoluśku, coby ten psi syn nie zmiarkował, że wiemy o nim. A śpiewaj se jakiego krakowiaka, pamiętaj. Skoro dojdziesz, w te pędy bramę zawieraj, drągiem zasuń i biegnij do nas na schody, może się przydasz. Szymon, masz latarkę?

— Nie miałbym? Toli136 wisi na murze w stajni.

— Zaświeć i schowaj pod kubrak; dopiero przy samych schodach ją odsłoń, cobyśmy gościa w jasności powitali. Jeślim dobrze zmiarkował, a nie zmylił, to go najdziemy na pierwszym zakręcie. No, gotowiście?

— Jużci.

— Kuba, naprzód!

Płynie Wisła, płynie, do morza, do morza, 
A moja Kondusia rumiana jak zorza! 
 

— zahuczał sobie kuchta, aż mury odpowiedziały.

Krajczy z parobkami doszli do schodów... Szymon zaświecił znienacka... skulony przy ścianie siedział człek niemłody, bosy, w łachmanach.

— A ty tu czego szukasz na schodach, zbójeckie nasienie! — wrzasnął Jacek wyrywając się naprzód.

— Miłosierne ludzie... — pokornie odparł dziad — wybaczcie biedakowi! Położyłem się spać na pańskich schodach, bom nędzny żebrak, ani denara na nocleg nie mam... jutro skoro świt byłbym poszedł dalej. Czy ja wiedział, że to nie wolno?

— O, ty Judasie! Zbóju płatny... pięć dni na cię wyczekuję! — zawołał Kumelski. — Ani mi się rusz, bo łeb na dwoje rozwalę. No, chłopcy, wiązać go, a mocno!

— Zaraz, zaraz, dy nie uciekam... po co wiązać.

Zerwał się nagle, buchnął Szymona głową w piersi, pięścią Jacka między oczy, sięgnął w zanadrze, ale równocześnie uderzony pałką krajczego zachwiał się i upadł z jękiem na ziemię.

Z dołu nadbiegł Kuba, z antykamery na górze błysnęło światło, ktoś drzwi otworzył.

— Co tam za hałas? — dał się słyszeć głos pani Świdnickiej.

— Raczcie wasza miłość powiedzieć najjaśniejszej królewnie, żeśmy chwycili ptaszka! Już ona się dorozumie, o czym mowa. Jakby on skowronek nie chciał śpiewać, to się ta najdzie sposób... dowiemy się, kto go tu nasłał.

Skrępowano dziadowi ręce i nogi i wrzucono go do podziemnej komory. W zanadrzu miał krótki nóż obosieczny, ostry jak brzytwa.

*

W dniu 14 stycznia 1576 r. odbył się zjazd w Jędrzejowie. Przybyło senatorów mnogo, przeważnie stronnictwo Batorego. Z duchowieństwa nikt się nie stawił prócz Stanisława Karnkowskiego, biskupa kujawskiego. Rozdwojenie wprawdzie zmniejszało się z każdym dniem, ale cesarz Maksymilian miał jeszcze wiernych stronników i w senacie, i w rycerstwie.

Na tym zjeździe wysłannik siedmiogrodzkiego księcia, Hieronim Filipowski, przedstawił listy, w których Batory dziękował Polakom za ich dobrą wolę ku swej elekcji okazaną i nawzajem przyrzekał solennie wszystkie swe starania obrócić dla dobra Rzeczypospolitej.

Tedy nie tracąc czasu, wyruszono do Krakowa; tam wojewoda Piotr Zborowski przeciągnął mnóstwo wahających się na stronę Stefana Batorego. Bracia jego krzątali się pilnie, Tęczyński nie szczędził zabiegów, a przekonywające mądrością słowa Zamoyskiego łamały opór stronników Maksymiliana. Burmistrz i rada miasta Krakowa oświadczyli, że stoją do śmierci przy królowej Annie i królu Stefanie.137 Widząc, że się szala zwycięstwa stanowczo przechyla na stronę ich kandydata, przywódcy partii uznali, że teraz wszystko zawisło138 od pośpiechu. Kto pierwszy na ziemi polskiej stanie, kto pierwszy w katedrze wawelskiej ukoronowany na tronie Piastów i Jagiellonów zasiędzie, temu hołd złożą wierni poddani, ku temu się skłonią wprędce i przeciwnicy.

Gdy takie postanowienie zgodnie powzięto, czym prędzej wyjechało poselstwo polskie do Siedmiogrodu. Zawiadomiono ich w drodze, by się kierowali do miasta Megeszu, gdyż tam obecnie księcia znajdą.

Zajechawszy, prosili o posłuchanie.

Gdy weszli do sali audiencjalnej, pokłonili się nisko tuż przy drzwiach. Na trzystopniowym wzniesieniu, zasłanym perskim kobiercem, stało krzesło bogato rzeźbione i wyzłacane, zakończone u góry herbem Batorych: Wilcze Zęby. Ponad tarczą mitra książęca.

Stefan Batory siedział swobodnie rozparty, z rękoma na poręczach krzesła. Długie, poważne spojrzenie powitało przybyłych, zanim przemówił. Wyciągnął ku nim prawicę, dając znak, by się przybliżyli.

Wtedy wystąpił z grona posłów Ostroróg139, mówca nad mówce, i w łacińskim języku przedstawił prośbę narodu polskiego, by wojewoda siedmiogrodzki książę Stefan Batory przyjąć raczył koronę, a w zamian oddał swe serce Rzeczypospolitej. Ostroróg zakończył tymi słowy:

— Racz, miłościwy panie, wejrzeć na ciężkie sieroctwo ojczyzny naszej, cztery już lata tron bez króla... berło bez pana... my, synowie tej umiłowanej matki, bez ojca i opiekuna. Karności nie ma ni porządku, swawola krajem włada! Gdy moc boska nie zdejmie z Rzeczypospolitej tego brzemienia, w gruzy rozpadnie się ten gmach wspaniały, przez wieki i przez wielkich królów zbudowany. Ale właśnie miłosierdzie boże nad nieszczęśliwą ojczyzną wskazało nam w tobie ratunek i jedyne zbawienie. Wołamy na cię pokornym i gorącym sercem: przyjmij koronę!

Przenikliwy wzrok przyszłego króla przesunął się zwolna po twarzach posłów. Powstał i wyprostował się. Szczupły był, lecz dobrego wzrostu: głowę trzymał nieco w tył odrzuconą, co nadawało pięknemu obliczu jego wyraz rozkazujący, a całą postać czyniło wyższą.

— Witam was, panowie! — rzekł. — Witam życzliwie i wdzięcznie. Nie ino uszy słuchały waszej mowy; słuchało jej serce, rozum i wola. Serce użala się ciężkiej niedoli królestwa bez pana, rozum pojmuje, że złemu pilno zaradzić trzeba, wola raźno bieży z pomocą. Powiadomiliście mnie już dawniej o waszych zamiarach, dziś przychodzicie po odpowiedź. Krótka jest i jasna: przyjmuję koronę, będę waszym królem. Całą duszą, wszystkimi siłami pracować chcę dla dobra ojczyzny waszej, którą od dzisiejszego dnia za macierz rodzoną obieram i jako macierz miłować będę, tak mi Panie Boże dopomóż.

Rozdział VI

Z przyjazdem Stefana Batorego do Polski uspokajały się i cichły zatargi stronnictw, a po jego ślubie z Anną Jagiellonką i koronacji obojga królestwa wszystkie stany i wszystkie ziemie Rzeczypospolitej złożyły hołd nowemu królowi i przysięgały na wierność. Miasto Gdańsk jedynie, z dawna skłonne do samowoli i żądne wyswobodzenia się spod zwierzchnictwa królów polskich, uparcie sprzeciwiało się wyborowi Batorego. Gdy łagodność i wyrozumiałość do najdalszych granic posunięta nie pomagała, owszem, zuchwali mieszczanie coraz bezczelniej się stawiali, król zmuszony był poskromić buntowników z bronią w ręku. Ta wojna domowa, ciężka dla braku pieniędzy w skarbie i małej ilości wojska, trwała przeszło rok.

Ledwie król skończył z Gdańskiem, aliści doniesiono mu, że wielki kniaź moskiewski Iwan wtargnął do ziemi inflanckiej, dopuszcza się gwałtów i strasznych okrucieństw; zamki i miasta zagarnia pod swe panowanie.

Batory postanowił rozprawić się zbrojnie z najeźdźcą, wypędzić go z Inflant, a jeżeli się powiedzie orężowi polskiemu, przesunąć dalej ku wschodowi i północy granice Rzeczypospolitej. Z pociechą dowiedział się równocześnie, że dowódcy wojsk litewskich nie zasypiają sprawy, wypierają nieprzyjaciela i szarpią go, jak mogą.

Dnia 3 lutego 1579 wybrał się król z Warszawy do Grodna celem porozumienia się z Litwą co do wojny przeciw Moskwie. Zajechał do Mikołaja Radziwiłła, wojewody wileńskiego. Nazajutrz panowie litewscy i znamienitsza szlachta, oczekujący króla od kilku tygodni, zbiegli się tłumnie do dworca Radziwiłłów.

Stefan Batory przywitał wszystkich łaskawie i rzekł:

— Rad widzę, żeście waszmościowie tak jednomyślni ze mną. Żołnierzem jestem, pilno mi do mego rzemiosła.

— I nam!

— I nam!

— Pójdziemy w ogień za wami, najmiłościwszy panie!

Król, który w całym swym życiu skromny był, nienawidził niepotrzebnych ceremonii, gardził wystawnością tak w sprzętach, jak w ubiorze, a w obejściu z każdym, czy niskiego, czy wysokiego stanu człowiekiem, odznaczał się uprzejmą prostotą, dziś także nie chciał zasiadać na wzniesionym krześle. Chodził swobodnie po komnacie, zapoznawał się to z tym, to z owym, przemawiał do szlachty przyjaźnie i jednał sobie szczere i proste serca Litwinów.

Gospodarz domu zbliżył się do najjaśniejszego pana i rzekł:

— Raczcie zezwolić, miłościwy królu, bym was uweselił dobrymi nowinami.

— Jakież to nowiny? — spytał Batory ciekawie.

— Zechciejcie postąpić dwa kroki i wyjrzeć oknem. Co tam stoi wzdłuż murów? Sześć armat, zdobyłem je pod Kiesią. Będzie czym twierdze szturmować, choć ta i swoich nie zbraknie.

— Dajże wam, Boże, zdrowie! Prawdęście rzekli, wesoły to widok.

— Nie na tym koniec, miłościwy panie; syn mój Krzysztof (dziś właśnie pismo otrzymałem) wjechał dobrze głęboko w zajęte przez Moskwę Inflanty, zamek Kerepet zdobywszy zburzył, liczne jeńce140 pobrał, a co najważniejsze, bydła sztuk kilkanaście tysięcy prowadzi. Przyda się dla naszego żołnierza.

— Mości wojewodo, już mi teraz co złego zwiastujcie: starzy ludzie powiadają: „Siejba ze śmiechem, żniwo z płaczem”. Niechże się aby krzynę posmucę.

— Oj, nie, miłościwy panie; co najucieszniejsze — schowałem na sam ostatek. Ino mi dziwno, gdzie się podział autor onego arcygrzecznego pomysłu, którego opowieścią chcę was uradować... Hej... panie bracie... mości starosto! Pilno was wzywamy! — zawołał do stojącego nie opodal olbrzymiej postaci szlachcica z opadającymi aż na piersi rudymi wąsami.

— Taj coże znów takiego! — huknął tamten tubalnym głosem; lecz spostrzegłszy pod oknem króla, którego mu tłumnie zgromadzone rycerstwo na sali zasłoniło, uderzył się ręką po ustach, utorował sobie drogę dwoma rzutami ramion, stanął przed królem i pokłonił się czapką do ziemi.

— Pozwólcie, miłościwy panie — rzekł Radziwiłł — bym zlecił waszej łasce przyjaciela mego: Fedor Puciata, starosta mitański.

— Lepszej waszmość nie możesz mieć rekomendacji jako ta, żeś przyjacielem wojewody wileńskiego — rzekł Batory z serdeczną uprzejmością.

— No, po cóżem was tu wołał, panie bracie? Opowiedzcie miłościwemu królowi wasze sprawki.

— Oj, Bożeż ty mój... tak co gadać? Nie warto ani gęby strzępić: szkoda królewskiej osobie czas zabierać na takie błazeństwa.

— Nie chcecie, to ja opowiem; ale jakbym co zmylił...

— Nie dajcie się prosić, panie starosto — dodał król — ciekaw jestem okrutnie.

— Ha, skaczy, wraże, jak pan każe!141 — mruknął Puciata po rusku, a głośno rzekł: — Ta coże? Niedługo nudząc najmiłościwszego pana, zwięźle powiem:

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 18
Idź do strony:

Darmowe książki «Krysia bezimienna - Antonina Domańska (dostęp do książek online .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz