Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki (czytaj książki za darmo txt) 📖
Transakcja wojny chocimskiej lub krócej: Wojna chocimska to wierszowany epos opowiadający o zwycięstwie Polski nad Turkami pod Chocimiem w 1621 roku.
Treść utworu została oparta o kroniki Jakuba Sobieskiego oraz inne manuskrypty. W dziele występują postaci historyczne (np. Karol Chodkiewicz, Stanisław Lubomirski), jednak autor wprowadza elementy fikcji literackiej, wplata również własne komentarze, dygresje, uzupełnia o mowy wodzów. Opisana historia opowiada o przygotowaniach do bitwy oraz o jej przebiegu (tj. w barokowej polszczyźnie pełnej łacińskich zapożyczeń: „transakcji”). Autor podkreśla wielkość narodu polskiego, który pomimo śmierci wodza podczas bitwy stawił czoła kilkukrotnie większemu wojsku najeźdzcy. Wyraża jednak krytykę wobec współczesnej mu Polski i chce obudzić w Polakach dawnego ducha.
Wacław Potocki to jeden z najważniejszych polskich autorów okresu baroku. Znany przede wszystkim jako autor Wojny chocimskiej oraz wierszy o charakterze patriotycznym i moralizatorskim.
- Autor: Wacław Potocki
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki (czytaj książki za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wacław Potocki
Ale do przedsięwziętej powracając rzeczy, sub Sigismundo, Vladislao, Casimiro unius familiae quasi haereditas fuimus, loco libertatis erit, quando eligere coepimns2863. A tuć wszytkim historiografom przestrone2864 otwiera się pole, quo numine laeso2865 do tak żałosnej szarpaniny przyszła Ojczyzna nasza. Suum cuique decus postenrits rependat2866, bo to jest praecipuum annalium munus, ne virtutes sileantur, utque pravis dictis factisqne ex posteritate, ex infamia metus sit2867. Wróciła się do nas w lat ośmdziesiąt rzadka ona szczęśliwość czasów, ubi sentire, quam velis, et quae sentios, exprimere licet2868, a o piętnastu lat przed półtora tysięcy napisano: grande mortalis aevi spatium, pauci non modo aliorum, sed nostri etiam superstites sumus, exemptis e medio vitae tot annis, quibus jnuvenes ad senectutem, senes ad limina mortis per silentium venimus2869. Wróciła, mówię, do nas, tanto postliminio2870 ona staropolska swoboda, non extraneis vitiata fucis2871, i szerokie otworzyła wrota sarmackiej Mnemozyny córom: z swoją się rachować przygodą i tot dispendiorum ojczyzny swojej naufragas legere tabulas. Quod fuit durum pati, meminisse dulce est2872.
Aczkolwiek i pamiątka zamorskich zginęła królów, że rzekę bezpiecznie, jedne wyjąwszy chocimską ekspedycją: bo inglorios actus2873 zamilczeć raczej, kiedy insuavis est poenitendae rei recordatio2874, nie masz nic godnego wiadomości czy przez niedbalstwo wieku naszego, subit inertiae dulcedo animos, et invisa primo desidia, postremo amator2875; czyli vergentibus patriae nostrae fatis2876. Dosyć niewiele rzeczy pamiątki godnych opisał był wierszem Samuel ze Skrzypny Twardowski: Żywot Władysława czwartego2877, Moskiewską i tę Chocimską (ale succincte2878 barzo, jakoby in alio proposito occurrentem materiam2879) ekspedycyą. Alić ją zaraz summo cum dedecore2880 narodu naszego, na sejmie warszawskim publico decreto2881 na ofiarę Moskwicinowi spalono, i przewiódł to Kazimierz, choć jemu dedykowana była, na sobie, jakoby sam co gloriosius2882 sprawił. Nie jednemu tu zaprawdę pióro wyleci z ręki, kiedy miasto nagrody i podziękowania ad rogum monumenta nostra damnantur. Ridere libet stultitiam eorum, qui praesenti potentia credunt extingui posse etiam sequentis aevi memoriam2883, bo i ta księga na świecie; ale choćby jej nie było, żyje jeszcze na poły między nami ludzi tych, którzy Władysława i moskiewskie pamiętają tryumfy, owo zgoła memoriam ipsam cum voce perdidissemus, si tam in nostra potestate esset oblivisci, quam tacere2884.
Transakcyi tedy wojny chocimskiej jedno przez lat ośmdziesiąt ab excessu divi Stephani2885, jakośmy z za morza przywieźli króla, memorandum facinus2886 do rąk ludzkich podaję, które Bogu naprzód, a potem sprawnym hetmanom, na ostatek rycerstwu swemu winna przyznać Korona nasza i cokolwiek tam gloriae partum2887; królowi to, co omissum2888, kiedy ze stem tysięcy inkludując pospolite ruszenie siedział deses2889 we Lwowie, choć mu pod nos Tatarowie na Podolu kurzyli; quantum praestitisset2890, gdyby był na przemorzone, zniewczasone i już zwątpiałe pogaństwo przybył do swoich, historia nauczy. Władysław jako wszedł w obóz, tak z łóżka nie wstał i razu, podobien owemu królowi, co go Węgrzy z sobą na wojnę w kolebce wozili. Domowych z Kozaki i z Tatary hałasów wspominać szkoda, za szwedzkie się wstydzić potrzeba. Węgrowie i Moskwa trochę nas ozdobią i to, kto uważy smoleńskie trzyletnie oblężenie, jako wiele okazyj rerum bene gerendarum2891 zgubiło, nie masz się z czego chlubić, nie masz dla Boga, bo tandem succubuimus2892 i nie tylko Smoleńsk nazad, ale Kijów, Pereasław i inszych niemało powiatów z całym nam odebrali Zadnieprzem, za to, żeśmy palili księgi owe Twardowskiego, o ich ekspedycjach napisane.
Nie wspomnię tu poborów dwuset, podymnych, łanowych, rogowych, pogłównych podatków, którymiśmy do żywego prawie ubóstwo złupili, które summo cum opprobrio gentis nostrae2893 pastwiąc się nad nami, po dworach i wsiach szlacheckich jeżdżący, wolności polskiej urągający Niemcy extorquebant2894. Nie wspomnię pospolitych ruszenia, które tak już były spowszedniały, że nam jako na pańskie za leda huczkiem tatarskim w Ukrainie rozkazowano, i mogliśmy tak quaerulari2895, jako niegdy Macedoni przed swoim Aleksandrem:
Nie wspomnię konwokacyj, sejmów, związków, konfederacyj, po kilkakroć na każdy rok, sejmików co miesiąc, rozbieżenia się stanów koronnych po świecie, jakie było niekiedy za Tamerlana pod czas Pudyka, domowych zaś krzywd, przesądzania, uciskania jednych drugich, zdrad, perduellium2897, którzy z posłów naszych stawali się nam nieprzyjacioły, i inszych cudów, które wyliczając osobne by potrzeba napisać księgi; będą jednak tacy, których hic labor juvabit2898. Teraz kiedy male cohaerens corpori suo caput2899, król Kazimierz (któremu nunquam respondebat fortuna, semper opinio, quamvis poenituisset, audere libebat2900), obieżawszy wszytkie stopnie żywota ludzkiego, a nikędy nie zagrzawszy miejsca, renunciavit2901 i koronie naszej i tandem viso funere suo intelliget se mortuum esse, quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio, quae populi confusio, quis regni metus, in quam ardo saliitis et exitii fuerimus confmio, neque mihi scribere vacat, neque si vacaret, possem2902; świadczą związki, konfederacje, przysięgi, którymiśmy się na wszytkie przeciwności uzbroili, żebyśmy commune periculum Concordia propulsare2903 mogli, a jako żółw nie dba na muchy, w swojej zawarły skorupie, takąśmy się i my byli wzajemną zasklepili zgodą, żeśmy się ab extra2904 od wszelakich impetycyj spodziewali immunitatem2905; aż vallus vitem decepit2906, aż oniż sami, którzy hunc nexum, hanc copulam2907 kleili, widząc, że tarda sunt quae in commune consuluntur; privatam gratiam statim mereare, statim recipias2908, wypadli nam z tego sklepienia, pejerarunt2909 i Bogu, i ludziom nie strzymali wiary. Zabrawszy od różnych konkurentów na swoje i nasze kreski, nundinabantur libertatem nostram2910, jedni Niemcom, drudzy Francuzom, winem zaswojone obiecując afekty szlacheckie: czego się cum irrisu2911 napatrzyli cudzoziemcy, i przyznali, że nie u nich tylko panuje w sercach łakomstwo. O regnum venale, et si emptorem invenerit, brevi periturum2912, jako niekiedy o Rzymie mówił Jugurta! Napatrzyliśmy się i my a longe, cum irreparabili stanu szlacheckiego labe2913, kiedy jako złodzieje w targ uwijali się oni dopiero zelanci, którzy tak barzo promovebant2914 jurament konfederacji dominum cum auro accipere parati, prostituendo venalem eloquentiam, in alto libertatis Polonae piraticam exercentes. Auri sacra fames, quo non mortalia pectora cogis2915! Ale chociażci sero molunt deorum molae2916, doczekamy się przecie, że tych akcypitrów2917, którzy dla pieniędzy wszytko susque deque2918 poczytają, dogoni sprawiedliwa pomsta boża, nasycą się tak barzo pragnionego złota, i jużby się była bez pochyby ta compages frustatim2919 roztrzęsła, kiedy by nowy Atlas non suffecisset oneri brachia tanto2920, że kiedyśmy jam jam labentis cum libertate Regni Poloni2921 bali się ruiny, ani się zachwiało oboje.
Bo nieskończonej dobroci Bóg, którego to dzieło ustawające rady i zmysły ludzkie swoją sekundować siłą, któremu nie nowina nie z książęcego jako u nas domu, ale z pasterskiego królów wysadzać szałaszu: takim się Izrael w Saulu i w Dawidzie, z których tamten osły, ten owce u ojca swojego pasał; takim Cyncynnatem Rzymianie, o którym historyk: adeste qui omnia humana prae diuitiis spernitis, neque honori magno locum, neque virtuti putatis, nisi ut effuse affluant opes: spes unica populi Romani Cincinnatus, trans Tiberim quatuor jugerum colebat agellum, ibi a legatis seu fossam fodiens, seu cum araret, salute data redditaque invicem, rogatus, ut togatus senatus mandata audiret; admiratus, togam proferre e tugurio uxorem Raciliam iubet, qua simul absterso pulvere et sudore, togatus, dictator a gratulantibus consalutatur et in urbem vacatur2922; takim i naszy przodkowie w Przemysławie, w Leszku wtórym i w Piaście się szczycili. Saepe paupertas virtus fuit, in hac majores nostros apud aratra ipsa, mirantes decora sua, circumstetere lictores2923
Bóg, mówię, suffecit tanto oneri caput2924, Króla pana naszego, pod którego ramiony post tot tantasque procellas2925 weselszej wyglądamy konstelacji, zwłaszcza kiedy już zaszedł niepogodny sierpień, który swoje pognoił snopy2926, a wrzesień nam szczęśliwej novae spes sementis, jugo scandit roseo medii fastigia coeli2927, niosąc znak, w obróconych na zachodnie antypody rogach praesentissimi solis2928. Jużci doma primores suorum consultare jubet: Annis, bellisque verendi, crinigeri sedere patres2929. Już w polu Mavortia signa rubescunt, Floribus et subitis animantur frondibus hastae2930.
Król tylko nad królmi i wieczny wszytkich rzeczy Sator protegat hunc statum, hanc pacem custodiat, a principi nostro, longissima statione mortali fundo (cum parente et conjuge carissima una, quas ut aeterna sociavit prudentia thoro, non separabit Olympo: quarum potentiam sentiet nemo, nisi aut periculo leuatus, aut honore elatus), destinet successores quam serissimos2931 Takowym votum2932 moje zamknąwszy sygnetem, znowu do WMMPana, od którego mnie occurrens calamo2933 dotąd odwodzi materia, z moim powracam prezentem:
Uwagi (0)