Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki (czytaj książki za darmo txt) 📖
Krótki opis książki:
Transakcja wojny chocimskiej lub krócej: Wojna chocimska to wierszowany epos opowiadający o zwycięstwie Polski nad Turkami pod Chocimiem w 1621 roku.
Treść utworu została oparta o kroniki Jakuba Sobieskiego oraz inne manuskrypty. W dziele występują postaci historyczne (np. Karol Chodkiewicz, Stanisław Lubomirski), jednak autor wprowadza elementy fikcji literackiej, wplata również własne komentarze, dygresje, uzupełnia o mowy wodzów. Opisana historia opowiada o przygotowaniach do bitwy oraz o jej przebiegu (tj. w barokowej polszczyźnie pełnej łacińskich zapożyczeń: „transakcji”). Autor podkreśla wielkość narodu polskiego, który pomimo śmierci wodza podczas bitwy stawił czoła kilkukrotnie większemu wojsku najeźdzcy. Wyraża jednak krytykę wobec współczesnej mu Polski i chce obudzić w Polakach dawnego ducha.
Wacław Potocki to jeden z najważniejszych polskich autorów okresu baroku. Znany przede wszystkim jako autor Wojny chocimskiej oraz wierszy o charakterze patriotycznym i moralizatorskim.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Wacław Potocki
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki (czytaj książki za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wacław Potocki
class="annotation" id="annotation-29">29. podle (daw.) — obok. [przypis edytorski]
30. naumachia (z gr.) — bitwa morska (sic!). [przypis edytorski]
31. Te Deum (łac.) — początek psalmu „Ciebie, Boże, wysławiamy”, zwyczajowo śpiewanego w podzięce za zwycięstwo. [przypis edytorski]
32. Żadnego związku nie ma również kronika Wacława Potockiego z Osmanem Jana Gundulicia — Najsłynniejszemu utworowi najznakomitszego pieśniarza dubrownickiego (raguzyjskiego) należy się krótka wzmianka. Jan Gundulić (a. Gondola, 1589–1638) zamierzał jeszcze w r. 1620 przełożyć Jerozolimę Tassa i poświęcić ją Zygmuntowi III; porzucił jednak zamiar zupełnie, może gdy się dowiedział o polskim jej przekładzie z r. 1618, i pierwsze dwie pieśni przekładu Jerozolimy, powtórzone w świeżym wydaniu dzieł Gunduliciowych Kórblera (Zagrzeb 1919 w dodatku), nie są wcale jego pióra. Zamiast przekładu stworzył Osmana w dwudziestu pieśniach (14 i 15 nie napisał, przeszkodziła mu śmierć). Na Osmana złożyły się dwa dzieła: jedno (pieśń pierwsza i druga oraz od szesnastej do końca) opowiadało wiernie wedle historii, niemal bez wymysłów poetyckich, zamiar Osmana zniesienia janczarów, ich rokosz i śmierć Osmana. Drugie, pieśni od trzeciej do piętnastej, jest romansową bajędą o Koreckim, Władysławie, Osmanie, o ich żonach i kochankach, o amazonkach i pasterkach, z najzupełniejszą pogardą wszelkiego prawdopodobieństwa: chocimskie walki widzimy na obrazach, rozwieszonych w królewskiej galerii obrazów warszawskiej, gdy je poseł turecki Ali pasza ogląda; pomysł równie niedorzeczny jak owe posągi królów polskich służące do powieści o dawnych dziejach polskich. Gundulić nie był epikiem — był lirykiem; Osman wypadł też jako epopeja wcale słabo (obie jego części nie są stopione jednolicie), ale odznacza się pysznym językiem i najszerszym ujęciem przedmiotu oraz licznymi pięknymi, acz zupełnie zmyślonymi epizodami w stylu Tassa i Włochów. [przypis edytorski]
33. żeśmy palili księgi owe Twardowskiego o ich ekspedycjach napisane — Kronika wierszowana S. Twardowskiego Władysław Czwarty (1649), na skargę posłów moskiewskich, że obrażała honor Moskwy i carski, uległa częściowemu zniszczeniu; pro forma spalono z niej coś niecoś dla zaspokojenia niesłusznych żądań poselskich. Wraca jednak nieraz Potocki do tego ataku i ubolewa nad losem, co w tak poniżający sposób nagrodził trudy Twardowskiego. [przypis edytorski]
34. interregnum (łac.) — bezkrólewie. [przypis edytorski]
35. romansze — Drukujemy romansze, na podstawie rękopisu z XVIII wieku, niewykluczone jednakże, iż w oryginale (w autografie odpowiednie karty sa wydarte) Potocki pisał: romanie, słowa bowiem romans wiek XVIII nie znał; dopiero w drugiej połowie XVIII w. się zjawiło. I Lubomirski mówi o romaniach, nie o romansach, jak Linde mylnie przepisał. [przypis edytorski]
36. znachodzić — dziś: znajdować. [przypis edytorski]
37. najobskurniejszy — tu: najmniej znany. [przypis edytorski]
38. giaur — niewierny, nie-muzułmanin. [przypis edytorski]
39. najbardziej katolickie dzieło Potockiego — poeta pierwotnie wyznawał arianizm, którego się wyrzekł, by nie być zmuszonym do emigracji. [przypis edytorski]
40. Maro — przydomek rzymskiego poety Wergiliusza. [przypis edytorski]
41. transakcja (daw.) — przebieg. [przypis edytorski]
42. impreza (daw., z wł.) — przedsięwzięcie. [przypis edytorski]
43. inglorius (łac.) — niesławny. [przypis edytorski]
44. diariusz (daw.) — dziennik. [przypis edytorski]
45. durny — tu: szalony. [przypis redakcyjny]
46. propozyt (daw.) — zamiar. [przypis redakcyjny]
47. szkarady — szkaradny. [przypis redakcyjny]
48. mir — pokój. [przypis redakcyjny]
49. haracz — danina. [przypis redakcyjny]
50. mdły (daw.) — słaby. [przypis edytorski]
51. Co się mścisz nad ostatnim tego domu węgłem,/ Gdzie kto usty przysięga sercem nieprzysięgłem — — podobnie niżej, X 516. [przypis edytorski]
52. wdzięka (daw.) — ozdoba, chwała. [przypis redakcyjny]
53. na nice (daw.) — na podszewkę, na opak. [przypis edytorski]
54. impreza — przedsięwzięcie. [przypis redakcyjny]
55. gadzina (daw.) — robactwo a. małe zwierzęta. [przypis redakcyjny]
56. Sennacheryb (bibl.) — wojsko Sennacheryba pobił anioł Pański (185, padło w nocy, król uszedł, wedle Ks. Król. IV, 19). [przypis edytorski]
57. Nabuchodonozor — Nabuchodonozor żarł jak wół trawę (kara za bluźnierstwo, wedle Daniela rozdz. 7). [przypis edytorski]
58. Jahel (bibl.) — zabiła wodza Sisarę, wbiwszy mu gwóźdź w skronie (Ks. Sędz. 4). [przypis edytorski]
59. żgać (daw.) — kłuć. [przypis edytorski]
60. zażąć (daw.) — zgnieść. [przypis redakcyjny]
61. poty — póty, do tego czasu. [przypis edytorski]
62. wyposażyć — opłacić. [przypis redakcyjny]
63. zmyć bez ługu — daw. przysłowie: oszukać. [przypis redakcyjny]
64. basarunek (z niem. Besserung) — kara sądowa za okaleczenie. [przypis redakcyjny]
65. obierz (daw.) — powróz, łyka, więzy. [przypis redakcyjny]
66. siąga (daw.) — sąg (miara objętości drewna). [przypis redakcyjny]
67. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]
68. przyrodzony (daw.) — tu: naturalny (i dlatego należny). [przypis edytorski]
69. ostręga (daw. a. reg.) — jeżyna. [przypis redakcyjny]
70. śnieć — choroba roślin spowodowana przez grzyba. [przypis edytorski]
71. kostrzewa — rodzaj trawy. [przypis edytorski]
72. znać — tu: wiedzieć. [przypis edytorski]
73. Lacyum — Lacjum, Rzym; tu ze względu na rytm czytamy na trzy sylaby. [przypis edytorski]
74. Saturn — w mitologii rzymskiej bóg rolnictwa, pokonany przez Jowisza. [przypis edytorski]
75. raci — dziś: racice. [przypis edytorski]
76. nos — tu: dziób. [przypis edytorski]
77. u smoku — dziś popr. forma D.lp: u smoka. [przypis edytorski]
78. wżdy (daw.) — przecież. [przypis redakcyjny]
79. stosować — używać. [przypis redakcyjny]
80. impet (daw.) — tu: podnieta. [przypis redakcyjny]
81. bisurmański (daw.) — muzułmański. [przypis edytorski]
82. pojźry (daw. forma trybu rozkazującego) — spójrz. [przypis edytorski]
83. popręg — rzemień podtrzymujący siodło. [przypis edytorski]
84. wiecznieś malowaną zawiązał obręczą — mowa o tęczy. [przypis edytorski]
85. zamkni — tryb rozkazujący, dziś popr.: zamknij. [przypis redakcyjny]
86. cysterny — studnie. [przypis redakcyjny]
87. nowoprzymierny — dotyczący nowego przymierza z Bogiem. [przypis edytorski]
88. poruczyć (daw.) — powierzyć. [przypis edytorski]
89. buje (daw.) — skrzydła. [przypis redakcyjny]
90. bobki — dziś popr. forma N.lp „bobkami”, tj. laurem, wawrzynem. [przypis redakcyjny]
91. Mieczysław — właśc. Mieszko I. [przypis edytorski]
92. mitra — tu: korona. [przypis edytorski]
93. Pogoń — herb Wielkiego Księstwa Litewskiego. [przypis edytorski]
94. Korybut — herb Wiśniowieckich. [przypis edytorski]
95. rodny (daw.) — rodzony. [przypis edytorski]
96. braciej — dziś popr.: braciom. [przypis edytorski]
97. Olgierd (zm. 1377) — wielki książę litewski, syn Giedymina. [przypis edytorski]
98. najjarszy (daw.) — najjaśniejszy. [przypis redakcyjny]
99. wojenny Pegaz — konceptystyczne określenie Pogoni, czyli herbu Litwy. [przypis edytorski]
100. Bellerofon (mit. gr.) — pogromca Pegaza. [przypis edytorski]
101. kopce — granice często dawniej oznaczano usypanymi z ziemi kopcami. [przypis edytorski]
102. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]
103. zrzuta (daw.) — ruina. [przypis redakcyjny]
104. w bałtyckich porciech — dziś popr. forma Msc.lm: portach. [przypis edytorski]
105. szkuty — łodzie. [przypis redakcyjny]
106. podkomorzy — wysoki urzędnik dworski, zarządzający dobrami publicznymi. [przypis edytorski]
107. kontentować (daw.) — zadowalać. [przypis edytorski]
108. okół (daw.) — obora, stajnia. [przypis redakcyjny]
109. Azyą — wyraz czytamy na trzy sylaby; dziś popr. forma D.lp: Azję. [przypis edytorski]
110. Łowi ryby, jak stara przypowieść, w odmącie — przysłowie: łowić ryby w mętnej wodzie. [przypis edytorski]
111. włok (daw.) — niewód, sieć na ryby. [przypis redakcyjny]
112. Kandia — dziś Heraklion, największe miasto na Krecie. [przypis edytorski]
113. Tracja — region geograficzny na pograniczu dzisiejszej Bułgarii, Grecji i Turcji. [przypis edytorski]
114. siano wlec przez kogoś — przysłowiowe, o przestrachu. [przypis redakcyjny]
115. liga — związek, sojusz. [przypis redakcyjny]
116. pojedynkiem — w pojedynkę. [przypis edytorski]
117. hustem (z czes.) — gęsto; przez Potockiego pisane mylnie przez ch. [przypis redakcyjny]
118. prowincją — zadanie, obowiązek. [przypis redakcyjny]
119. o wodzie — bo nie pije wina. [przypis redakcyjny]
120. klawa (daw.) — buława. [przypis redakcyjny]
121. lwi łupież — skóra złupiona z lwa. [przypis edytorski]
122. Lerna — błoto, moczary, siedziba Hydry. [przypis redakcyjny]
123. Hannibal Barkas (247 p.n.e.–183 p.n.e) — kartagiński dowódca wojskowy, wsławiony serią ostatecznie przegranych wojen z Rzymem. [przypis edytorski]
124. osiedle — tu: siedlisko. [przypis redakcyjny]
125. stos — tu: niebezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]
126. imo — mimo, obok. [przypis redakcyjny]
127. Kampania — region w południowych Włoszech. [przypis edytorski]
128. frymarczyć — tu: odmieniać (zazwyczaj słowo to oznaczało: handlować, kupczyć). [przypis redakcyjny]
129. rochmanny (daw.) — łaskawy. [przypis redakcyjny]
130. propozyt (daw.) — przedsięwzięcie, zadanie. [przypis redakcyjny]
131. sobić (daw.) — sposobić się; por. zasoby. [przypis redakcyjny]
132. wrzeciądze — wrota. [przypis edytorski]
133. gach (daw.) — kochanek. [przypis edytorski]
134. milionami — ze względu na rytm czytamy na pięć sylab: milijonami. [przypis edytorski]
135. rozsuć (daw.) — rozsypać. [przypis redakcyjny]
136. Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny, siostra a. żona Marsa. [przypis edytorski]
137. jesny (daw.) — jedzący, pożerający. [przypis redakcyjny]
138. zagrześć (daw.) — zagrzebać, pochować. [przypis redakcyjny]
139. niż — tu: zanim. [przypis edytorski]
140. miasto (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]
141. swada — tu: umiejętności mówcy a. pisarza. [przypis redakcyjny]
142. za pierwszymi będzie zbierała podkowy — będzie podążać w ślad za innymi. [przypis edytorski]
143. Samuel ze Skrzypny Twardowski (zm. 1661) — poeta barokowy, autor sielanek, poematów mitologicznych (Nadobna Paskwalina) i historycznych. [przypis edytorski]
144. Prace swojej przed grubym spalonej Moskalem./ I na to-żeś zarobił Władysławie Czwarty?! — Na żądanie moskiewskie spalono w Warszawie r. 1649 epopeję Twardowskiego Władysław IV, król polski i szwedzki, jako ubliżającą Moskwie. [przypis redakcyjny]
145. Maro — właśc. Publius Vergilius Maro, zwykle spolszczany jako Wergiliusz (70 p.n.e.–19 p.n.e.), poeta rzymski, autor m. in. eposu heroicznego Eneida, poematu dydaktycznego o rolnictwie Georgiki i zbioru sielanek Bukoliki. [przypis edytorski]
146. Pierre de Ronsard (1524–1585) — poeta francuskiego renesansu. [przypis edytorski]
147. Momus (mit. gr. i rz.) — bóg kpin, drwin i niezasłużonej krytyki, wg niektórych przekazów wygnany z Olimpu. [przypis edytorski]
148. łony — dziś popr. forma N.lm: łunami. [przypis edytorski]
149. kons (skrócone z łac. consilium) — rada. [przypis redakcyjny]
150. hustem (daw., z czes.) — gęsto. [przypis redakcyjny]
151. Lecz pisze urażony na marmorze rany — przysłowiowe: ryje głęboko w pamięci. [przypis redakcyjny]
152. strefy (daw.) — paski. [przypis redakcyjny]
153. źrały (daw.) — dojrzały. [przypis edytorski]
154. źreć (daw.) — dojrzewać. [przypis edytorski]
155. Doczekawszy Miesiąca, w którym źreją Wiśnie (...) — aluzje do herbów Sobieskiego (Janina) i Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
156. ciągni — dziś popr. forma 1.os trybu rozkazującego: ciągnij. [przypis edytorski]
157. musat (z tur.) — stal do ostrzenia szabel. [przypis edytorski]
158. łyka — więzy. [przypis edytorski]
159. Paleologowie — dynastia cesarzy bizantyjskich. [przypis edytorski]
160. składać (daw.) — ustępować. [przypis redakcyjny]
Darmowe książki «Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki (czytaj książki za darmo txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)