Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki (czytaj książki za darmo txt) 📖
Transakcja wojny chocimskiej lub krócej: Wojna chocimska to wierszowany epos opowiadający o zwycięstwie Polski nad Turkami pod Chocimiem w 1621 roku.
Treść utworu została oparta o kroniki Jakuba Sobieskiego oraz inne manuskrypty. W dziele występują postaci historyczne (np. Karol Chodkiewicz, Stanisław Lubomirski), jednak autor wprowadza elementy fikcji literackiej, wplata również własne komentarze, dygresje, uzupełnia o mowy wodzów. Opisana historia opowiada o przygotowaniach do bitwy oraz o jej przebiegu (tj. w barokowej polszczyźnie pełnej łacińskich zapożyczeń: „transakcji”). Autor podkreśla wielkość narodu polskiego, który pomimo śmierci wodza podczas bitwy stawił czoła kilkukrotnie większemu wojsku najeźdzcy. Wyraża jednak krytykę wobec współczesnej mu Polski i chce obudzić w Polakach dawnego ducha.
Wacław Potocki to jeden z najważniejszych polskich autorów okresu baroku. Znany przede wszystkim jako autor Wojny chocimskiej oraz wierszy o charakterze patriotycznym i moralizatorskim.
- Autor: Wacław Potocki
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Transakcja wojny chocimskiej - Wacław Potocki (czytaj książki za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wacław Potocki
Czego przykładów wyliczać nie mój propozyt, bo i to, co piszę, wszytko extra sphaeram2783; namienić tylko chciałem w mojej WMMPanu dedykacji, jako injuriamus2784 ojczyznę naszą, zaniedbywając i godnych i potrzebnych spraw wieków naszych porrigere posteritati2785, a mianowicie quanti constitit2786 Polakom, i mową, co tłumacza zawsze do Warszawy wozić potrzeba, i strojem i całą naturą, afektem na ostatek nie wrodzonym ale przyniewolonym ku ojczyźnie swojej, alienigenam2787 po świecie szukać i obierać pana. Ta, ta sama chocimska ekspedycja może nam otworzyć oczy. Utrata Wołoch, Inflant, Estonii, juris regii in ducali Prussia2788, Zadnieprza, jużci była i Ukraina nasmarowała, niechaj będzie zwierciadłem i hieroglifikiem2789 kaczki onej, która kurczęta, Niemców, którzy Polaków wodzili.
Quod mens augurat et opto2790, że za teraźniejszą, jako Piastową i Jagiełłową divinitus2791 ordynowaną i odprawioną szczęśliwą Króla IMCi Pana naszego miłościwego elekcją, kość z kości, krew ze krwie polskiej, (a fortes creantur fortibus, nec imbellem feroces progener ant aquilae columbam2792) orzeł orłom rozkazować będzie, szczęśliwa rzeczynaszych nastąpi rewolucja, kiedy miserias nostri maximas orbis parens2793 niemieckie żołny, francuskie papugi, węgierskie kruki, szwedzkie rozegnawszy sępy in proprio posuit sua sidera coelo2794, kiedy wielkiego onego zelatora gloriae et libertatis Polonae2795, Jana Zamojskiego nepos2796, nieporównanego Hektora i obrońcę całości ojczyzny swojej Jeremiego Wiśniowieckiego, książęcia z książąt (a w Polszcze tytuły acta heroica seqiiiintiir2797), który jako z nieprzyjacielem koronnym ręką i szablą, tak virtute et constantia cum invidia domi certabat, in castris genitus, patriis nutritus in armis filius, armipotenti dextera patrios avitosque consummabit honores2798 i co dotąd na tysiąc zacnej jego parentele dzieliło się domów, dziś na wieczną narodu polskiego sławę, w jeden jakoby kościół, osobę Króla pana naszego zebrane assurget2799.
Jużci nam tanti spes affulsit voti2801 w mądrości, w dobrotliwości Pańskiej, które są in principis virtutes regnatrices corde2802, kiedy to turbidum2803 w ojczyźnie naszej chaos, tę fatalem dissidiorum, diffidentiae, discordiae civilis procellam sedare in pectoribus hominum sua mansuetudine2804 umiał. Zwyczajnyć to jest noviluniorum2805 paroksyzm, zwyczajna nastawających na sferę swoje księżyców afekcja: wichry, grzmoty, niepogody, psoty i różne na powietrzu burze; każdy miesiąc schodzącego antecessora swego upijać musi relikwij. Co jeśli przyrodzonym biegiem na niebie się dzieje, czemuż się na ziemi dziwować, jeśli po wszytkich i pogańskich, i chrześcijańskich świata tego nacjach, czemuż i nie w Polszcze, która imo praxim2806 wszytkich narodów pana sobie obiera, gdzie się nie rodzą, ale stawają królowie, ani zaraz król z koroną, ani spiritualis cum saeculari, ani equestris cum senatorio ordo2807, ani sibi cohaerent2808 wszytkie trzy. Licentiata libertas, impunis licentia, non in foro fides, non in pectoribus confidentia, seditio campo, curia discordia, non magistratui autoritas, non senatui majestas, non judiciis gravitas, malefaciendi omnibus aut data potestas, aut imposita necessitas, nec honorantur virtutes, nec puniuntur flagitia, timet humilis potentem, non suspicit, contemnit, non antecedit humillorem potentior2809, ani pokoju, a dopieroż, jako to u nas było, ani pieniędzy, ani kredytu, non ducibus potestas, non militi obsequium, qui quamvis alacer sed tamen imperia ducum interpretari quam exequi mavult, non agris securitas, non aris reverentia, non diis cultus2810. Summa summarum pełno zawsze nienawiści, niezgody, tradukcyj, paskwilów, plotek, które jako vulgantur callide tak creduntur temere2811, a jako u Rzymianów bywało: quibus deerat inimicus, per amicos opprimebature2812. Teć są owoce interregnorum2813, te nowe, które po nich następują, witają specjały berła.
Takać i na Ojczyznę nasze padła była tempestas2814, kiedy nam powtóre fatalis królom polskim Francja (bo i Henryk tam nożem zakłóty i Kazimierz tot vicissitudinibus lassatam podobno vitam, cum fortuna deseret), viduavit koronę, orbauit2815 Ojczyznę naszę; kiedy Król JMC pan nasz coelitus centum miltium w okamgnieniu prawie adunatis hominum sensibus zawołany królem et jam jam vincentibus naufraganti patriae subuenit undis2816, kiedy już nie Węgrzyn, nie Francuz, nie Szwed, ale Polak, którego imię sonat anagrammatice2817: Jam Lech, którym fundował polskie w przestronej Sarmacji imię, ja spustoszone osiadłości, dziedzictwa białego orła, odarte i obnażone z dawnej sławy, tytuły jego zdeptane, provoluta tanto sanguine przez dwanaście wieków jego parta decora i praemia virtuti restituam, cultores agris, altaria templis et pristinum koronie mojej reponam nitorem2818
Tegoć-to, tego króla na tron polski inwestyturę przed siedmnastą wieków w Klaudyuszu prorokował Tacitus: Quanto plura recentium sive veterum revolvo, tanto magis ludibrio rerum mortalium cunctis in negotiis obversantur, quippe fama, spe, veneratione, largitione multi destinabantur imperio, futurum principem fortuna in occulto tenebat2821 Którego jako prędko dominationis primitias furibundi odważyli się civilibus discordiis incessere Eoli2822, tak on je wszytkie clementiae, prudentiae, majestatis2823, jakoby Neptunowego trójzębu jednym uspokoił zamachem, optimo genere veniae z Juliuszem Cesarzem nescire, quae quisque peccasset2824. Któremu2825 kiedy po ostatnim onym z Pompejuszem tryumfie przyniesiono okrutnie wielki pakiet z jego obozu do Rzymu pisanych listów, z których mógł wszytkich żołnierzów swoich, a nawet i przyjaciół przeciwko sobie snadno dociec afektu — nie jednemu tam pod kolany zadrżało i już się conscii2826, jedni w nogi, drudzy wymawiać i wykręcać, inszy się przeć, inszy przepraszać gotowali — kiedy je w nałożony ogień wrzucić i spalić rozkazał.
A Król pan nasz miłościwy wszytko, cokolwiek jego pańskich dochodziło uszu, w jedno generalnej amnistyjej zawinąwszy brzemię, pogrążył w oceanie łaskawości swojej, na wieczny przykład (że nihil gloriosius principe impune laeso2827) klemencji2828, na wieczny excelsi animi2829, którego proprium est non sentire (sic immanis fera ad latratum canum lenta respexit2830), pamiętając na to, że in delationibus aures praebeas, non etiam fidem, nam quis innocens erit, si accusasse sufficiet2831? Nadzieja tedy w Bogu et in aequanimitate principis2832, któremu praecipua rerum ad famam dirigenda2833; któremu, chociażby miał na szparze fortunę, prospera sui memoria insatiabiliter paranda2834, że chociażby znowu ta hydra lernejska, ta regnorum lues2835, ci nieszczęśliwi Eoli wichrzyć chcieli, rychlej się im zazdrościwą ambicją nadęte spukają miechy, niżeli pomieszają spokojne ojczyzny naszej klima.
Ci-to, ci, którzy non sua, sed principis meliuntur fortuna2836; ci, którzy animo perfido et subdolo avaritiam et libidinem occultant, ex ancipiti temporum mutatione pendentes, tamquam cum fortuna fidem stare oporteat2837, albo się nie wyznaczyli w przeszłych ojczyzny naszej rewolucjach? Ci to, którzy desperatos in quieta Republica honores in turbido posse assequi arbitrantur2838; ci, których profligata in pace fides, rebus turbidis alacres, per incerta tutissimi2839 (bo viro esurienti necesse est furari2840); ci, którzy aliud stantes, aliud sedentes, utroque pede claudi, quibus nec ara nec virtus, religio ad ostentationem, oratio magnifica sed fide careas, hos ama tanquam osurus2841; ci, którzy odio praesentium suis quoque periculis laetantur2842, którym neque boni intellectus neque cura mali, sed mercede aluntur ministri sceleribus, privatimque degeneres, in publicum exitiosi2843; kiedy cnotliwi in acie, oni in culina2844; którym nulla ex honesto spes, etiam publica mala singulis in occasionem gratiae trahuntur2845; ci to, z których alii sacerdotia et consulatus ut spolia adepti, procurationes et interiorem potentiam alii, odio et terrore omnia agunt2846; którzy proximam quamquam poenam, antequam poeniteret, ultum properant2847; ci, co recentem aliorum felicitatem aegris introspiciunt oculis2848; którzy largiuntur privatim, ut avidius de publico consumant2849; którym invidia in occulto, adulatio in aperto est2850; którzy ubi primi esse possent, soli volunt; qui nunquam recte fecerunt, ut facere viderentur, sed quia aliter facere non potuerunt2851; którycheśmy się świeżo na szczęśliwej Króla pana naszego napatrzyli elekcji, kiedy wziąwszy na kreskę swoje od księcia JMci Lotaryńskiego, kiedy ją musieli (przemówiwszy z oślicą Balaamową) dać księciu P. Michałowi Wiśniowieckiemu, nie mogą się teraz swojej przeciwko niemu wychwalić propensji, ci bilingues, haec illave, prout invaluissent, defensuri Prothei!2852
Kiedy Augustus cesarz po szczęśliwej ad Actiacum wiktorii fugatis aemulis2853 z tryumfem wjeżdżał na państwo rzymskie, co żywo, jako pospolicie bywa in nova felicitate2854, z Rzymu przeciwko niemu cum applausu2855 wychodziło: ci z upominkami, drudzy z panegirykami; ubique adulatorum uberrima messis2856. Szwiec jeden, nim się ta burza między Augustem i Antonim, jego emulem2857, skończyła, nauczył dwu kruków mówić, jednego: Salve Auguste victor et imperator!2858 a drugiego: Salve Antoni victor et imperator!2859, nie
Uwagi (0)