Eugeniusz Oniegin - Aleksander Puszkin (gdzie w internecie można czytać książki za darmo .TXT) 📖

Izmajłowa w latach 1816–1826. [przypis edytorski]

184. akademik w czepku pstrym — ironicznie o wykształconej kobiecie, zajmującej się nauką. [przypis edytorski]

185. galicyzm — wyraz, zwrot a. konstrukcja zapożyczone z języka francuskiego. [przypis edytorski]

186. Bogdanowicz, Hipolit Fiodorowicz (1743–1803) — ros. poeta, twórca poematu heroikomicznego Duszeńka, wzorowanego na utworze La Fontaine’a Miłość Psyche i Kupidyna. [przypis edytorski]

187. Parni, popr.: Parny, Évariste de (1753–1814) — fr. poeta epoki oświecenia, autor elegii i erotyków. [przypis edytorski]

188. O „Uczt” śpiewaku [...] Gdybyś tu teraz ze mną był — poeta z kręgu Puszkina, Eugeniusz Abramowicz Baratyński (1800–1844), autor poematu Uczty, w tym czasie jako podoficer służył w pułku stacjonującym w Finlandii. [przypis edytorski]

189. Strzelec — popularna wówczas opera romantyczna Wolny Strzelec (1821) Carla von Webera. [przypis edytorski]

190. opłatek — tu: z ros. облатка, krążek papieru z klejem, do zaklejania listu. [przypis edytorski]

191. kieby (gw.) — jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

192. srom (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]

193. usty (daw.) — dziś popr. forma N. lm.: ustami. [przypis edytorski]

194. Rozdział IV — Czwarty i piąty rozdziały Oniegina poświęcone zostały Pletniewowi. W odnośnym wierszu prosi Puszkin kolegę po piórze o przyjęcie »zbioru barwnych rozdziałów, na pół śmiesznych, na pół tęsknych, prostych i podniosłych — niedbałego owocu igraszek, nocy bezsennych, lekkich natchnień, niedojrzałych i zwiędłych lat, zimnych notat rozumu i gorzkich uwag serca«. [przypis tłumacza]

195. La morale est dans la nature des choses (fr.) — Moralność jest z natury rzeczy (słowa Neckera w rozmowie z Mirabeau, z książki Madame de Staël Considérations sur les principaux événements de la Révolution française, 1818). [przypis edytorski]

196. Necker, Jacques (1732–1804) — genewski finansista i polityk, pierwszy minister króla francuskiego Ludwika XVI, ojciec pisarki i publicystki znanej jako Madame de Staël. [przypis edytorski]

197. tête-à-tête (fr.) — sam na sam; spotkanie tylko we dwoje, schadzka. [przypis edytorski]

198. wist — daw. gra w karty podobna do brydża, popularna w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

199. raniej (daw., reg.) — wcześniej. [przypis edytorski]

200. rendez-vous (fr.) — spotkanie. [przypis edytorski]

201. madrygał — gatunek krótkiego poematu miłosnego na cześć damy serca. [przypis edytorski]

202. Hymen (mit. gr.) — bóg zaślubin i małżeństwa. [przypis edytorski]

203. epigramat (lit.) — krótki, przeważnie dwuwierszowy utwór poetycki z dobitną puentą; gatunek pochodzący z poezji staroż. [przypis edytorski]

204. Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej; rozgłos przyniosły mu opowiadania z życia Indian: Atala i René, z nastrojowymi opisami piękna dzikiej przyrody. [przypis edytorski]

205. Cypryda (mit. gr.) — przydomek Afrodyty, bogini miłości, urodzonej z piany morskiej w pobliżu Cypru. [przypis edytorski]

206. Qu’ecrirez vous sur ces tablettes? (fr.) — Co napiszecie na tych kartkach? [przypis edytorski]

207. t. à v. Annette (fr.) — oddana wam Aneta; t. à v.: skrót używany w korespondencji, od: tout à vous (dosł.: cały Wasz, cały Pański itp.). [przypis edytorski]

208. bisów — tu: biesów, diabłów. [przypis edytorski]

209. Tołstoj — tu: Fiodor Pietrowicz Tołstoj (1783–1873), ros. medalier, rzeźbiarz i malarz klasycystyczny. [przypis edytorski]

210. in quarto (łac.) — format książki wielkości 1/4 arkusza, odpowiadający mniej więcej rozmiarom dzisiejszego A4. [przypis edytorski]

211. spodeń — połączenie przyimka z -ń, skróconą formą zaimka osobowego „on”; znaczenie: spod niego. [przypis edytorski]

212. Jazykow, Mikołaj Michajłowicz (1803–1847) — ros. poeta z kręgu literackiego Puszkina. [przypis edytorski]

213. „Cudzego zdania” chytry liryk — Iwan Iwanowicz Dmitrijew (1760–1837), ros. poeta, autor satyrycznego poematu pt. Cudze zdanie (1795), wyśmiewającego mierne, napuszone ody. [przypis edytorski]

214. mali (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy ma, czyż ma. [przypis edytorski]

215. Pegaz (mit. gr.) — skrzydlaty koń, symbol natchnienia poetyckiego i malarskiego. [przypis edytorski]

216. Gulnara — bohaterka poematu Korsarz Byrona. [przypis edytorski]

217. Przepływał wpław Hellespont — w 1810 roku Byron przepłynął wpław cieśninę Hellespont (ob. Dardanele), o szer. ok. 1,2 km, by udowodnić, że wyczyn mitycznego Leandra był całkowicie wykonalny. [przypis edytorski]

218. Pradt, Dominique Georges Frédéric Dufour de (1759–1837) — fr. dyplomata i historyk stosunków międzynarodowych. [przypis edytorski]

219. Walter Scott (1771–1832) — szkocki autor powieści historycznych (m.in. Ivanhoe, Rob Roy) i poeta, bardzo popularny w swojej epoce. [przypis edytorski]

220. wdowa Cliquot, Moët — gatunki francuskiego szampana. [przypis edytorski]

221. canzonetta (wł. dosł.: pioseneczka) — gatunek krótkich, popularnych utworów wokalnych o lekkim charakterze, powstały w poł. XVI w. we Włoszech. [przypis edytorski]

222. bordeaux — rodzaj czerwonego wytrawnego wina z okolic fr. miasta o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

223. Ai — szampan z okolic miejscowości Aÿ w płn.-zach. Francji. [przypis edytorski]

224. Pora pomiędzy psa i wilka — kalka francuskiego wyrażenia entre chien en loup, oznaczającego zmierzch. [przypis edytorski]

225. August Lafontaine [1758–1831] — autor romansów z rodzinnego życia. [przypis autorski]

226. O, Świetlano moja,/ Bogdajbyś nie znała/ Onych strasznych snów — fragm. ostatniej zwrotki ballady Żukowskiego Swietlana (1813). [przypis edytorski]

227. Żukowski, Wasilij Andriejewicz (1783–1852) — czołowy ros. poeta i tłumacz; odegrał wielką rolę w rozwoju literatury ros., inspirując wielu autorów swoimi parafrazami poezji zachodnioeuropejskiej. [przypis edytorski]

228. kibitka — wóz na kołach lub płozach, używany w Rosji w gospodarstwie, a także do przewozu więźniów. [przypis edytorski]

229. kraśny a. krasny (daw.) — czerwony; piękny. [przypis edytorski]

230. inny wieszcz [...] Wam odmalował pierwszy śnieg — Wiaziemski, autor utworu Pierwszy śnieg. [przypis autorski]

231. Śpiewak Edy z fińskich skał — Baratyński w Edzie [poemat z 1825 o młodej Fince; red. WL] opisał zimę finlandzką. [przypis autorski]

232. Świątki (ros. Святки) — w Kościele prawosławnym okres 12 dni świątecznych pomiędzy Bożym Narodzeniem (25 grudnia) a świętem Chrztu Pańskiego (6 stycznia). [przypis edytorski]

233. Przecie stratę/ Wróży ten motyw... [...] O kotku z kotką milszy śpiew — piosenka o kocie, nawołującym kotkę do snu na przypiecku, wróży wesele. Tymczasem motyw pierwszej pieśni, pomimo zwodniczej treści, według wiary ludowej wróży śmierć. [przypis autorski]

234. Lusterkiem w drżącej ręce błyśnie [...] — tak dowiadują się dziewice, jakiem będzie imię ich przyszłego. [przypis autorski]

235. Spojrzy i mruknie: „A-ga-fon!” — Agaton (ros. Agafon) to imię używane niegdyś wśród prostego ludu, rażące pospolitością w nastrojowej scenie wróżby. [przypis edytorski]

236. bania (daw., ros.) — łaźnia parowa. [przypis edytorski]

237. Lel — zgodnie z tradycją literacką słowiańskie bóstwo miłości, którego imię pojawiało się w pieśniach ludowych. [przypis edytorski]

238. rzęd — dziś popr.: rząd. [przypis edytorski]

239. prysiudy — przykucnięcia z podskokami w rosyjskich i ukraińskich tańcach ludowych. [przypis edytorski]

240. Aurora (mit. rzym.) — bogini zorzy porannej, Jutrzenka, odpowiednik Eos w mit. gr. [przypis edytorski]

241. Wirgili, zwykle: Wergiliusz, właśc. Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) — poeta, twórca rzym. eposu narodowego, Eneidy. [przypis edytorski]

242. Rasyn — Racine, Jean-Baptiste (1639–1699) fr. dramaturg, autor m. in. Fedry. [przypis edytorski]

243. Seneka — Lucjusz Anneusz Seneka Młodszy (ok. 4 p.n.e.–65 n.e.), rzym. filozof stoicki i dramaturg. [przypis edytorski]

244. „Żurnal Damskich Mód” — zapewne „Дамский журнал” (Damskij Żurnał), wyd. 1823–1833 przez Piotra Iwanowicza Szalikowa, lub fr. czasopismo „Journal des dames et des modes”, wyd. 1801–1839. [przypis edytorski]

245. Zadeka,/ Co wiódł chaldejskich mędrców huf,/ Kabały twórca [...] — był tylko wydawcą senników, autor tylko żartem nadał mu szumne tytuły. [przypis tłumacza]

246. chaldejscy mędrcy — kapłani chaldejscy (babilońscy) słynęli w starożytności ze znajomości astronomii i astrologii. [przypis edytorski]

247. plika (daw.) — dziś popr.: plik. [przypis edytorski]

248. Malwina — romans autorstwa Sophie Cottin z 1800 roku. [przypis edytorski]

249. Petryjada — epicki poemat o Piotrze I Wielkim; takie utwory powstawały w XVIII i na pocz. XIX w. [przypis edytorski]

250. Marmontel, Jean-François (1723–1799) — fr. pisarz, dramaturg, współpracownik Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. [przypis edytorski]

251. bliski kuzyn mój, Bujanow — żart autora: Bujanow to bohater poematu satyrycznego Niebezpieczny sąsiad (1811), napisanego przez stryja poety, Wasilija Lwowicza Puszkina. [przypis edytorski]

252. otstawnoj sowietnik (ros.) — emerytowany radca. [przypis edytorski]

253. Reveillez-vous belle endormie... (fr.) — Obudź się, śpiąca ślicznotko (popularna piosenka francuska ze sztuki Charlesa Dufresny’ego La Belle Dormeuse, ok. 1710). [przypis edytorski]

254. belle (fr.) — piękna. [przypis edytorski]

255. łań — dziś popr.: łania. [przypis edytorski]

256. pieróg (ros. пирог) — potrawa kuchni rosyjskiej i ukraińskiej: pieczony placek z nadzieniem przygotowany na słodko (z białym serem lub jabłkami) lub na słono (z ziemniakami, ziemniakami z serem, kaszą, mięsem, rybą lub kapustą). [przypis edytorski]

257. cymlańskie — wino musujące z okolic stanicy Cymla nad Donem (ob. miasto Cymlańsk). [przypis edytorski]

258. Zizi — zdrobniałe imię Eupraksii Nikołajewny Wulf (1810–1883), znajomej Puszkina z czasu pobytu w Michajłowskiem. [przypis edytorski]

259. boston, wist — gry karciane. [przypis edytorski]

260. Parys (mit. gr.) — zwany też Aleksandrem, syn króla Troi; poproszony o rozstrzygnięcie sporu bogiń jako najpiękniejszą wskazał Afrodytę, za co ta obiecała mu Helenę, żonę Menelaosa. Parys rozkochał w sobie i porwał Helenę, wywołując w ten sposób wojnę trojańską. [przypis edytorski]

261. Albani, Francesco (1578–1660) — wł. malarz barokowy, twórca sielskich obrazów mitologicznych i alegorycznych. [przypis edytorski]

262. wietrznica (daw.) — kobieta zmienna w uczuciach. [przypis edytorski]

263. La, sotto giorni nubilosi e brevi... (wł.) — Tam, gdzie dni pochmurne i krótkie, rodzi się plemię, które umiera bez bólu (z kancony A Giacomo Colonna... Petrarki). [przypis edytorski]

264. wiorsta — daw. ros. jednostka długości, nieco ponad kilometr. [przypis edytorski]

265. sążeń — daw. jednostka długości, równa szerokości rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, tj. ok. 1,8–2 m. [przypis edytorski]

266. Regulus, właśc. Marcus Atilius Regulus (III w. p.n.e.) — rzym. konsul i dowódca w czasach I wojny punickiej, wzór patriotyzmu i wierności danemu słowu; wzięty do niewoli przez Kartagińczyków został zwolniony na dane przez siebie słowo, że w Rzymie wynegocjuje dla nich pokój albo powróci do niewoli; dotarłszy do Rzymu, odradzał zawarcie traktatu, przekonując rodaków, że korzystniejsze będzie kontynuowanie wojny ze słabnącym przeciwnikiem; zgodnie z danym słowem powrócił do Kartaginy, gdzie zginął zamęczony. [przypis edytorski]

267. Verie — paryski restaurator. [przypis autorski]

268. Sed alia tempora (łac.) — Lecz czasy inne. [przypis edytorski]

269. nienawidzieć (daw.) — dziś popr.: nienawidzić. [przypis edytorski]

270. Delwig, Anton Antonowicz (1798–1831) — ros. poeta i redaktor, przyjaciel Puszkina z jednej klasy szkolnej. [przypis edytorski]

271. dank (daw., z niem.) — podziękowanie; nagroda. [przypis edytorski]

272. Lepage — słynny fabrykant broni. [przypis autorski]

273. znawczy — przymiotnik od: znawca. [przypis edytorski]

274. kiep (daw.) — człowiek nierozgarnięty, dureń. [przypis edytorski]

275. Harpie (mit. gr.) — demony w formie ptaków z kobiecymi głowami; porywały dusze zmarłych. [przypis edytorski]

276. podagra — dna moczanowa, rodzaj zapalenia stawu, zazwyczaj u palucha u stopy. [przypis edytorski]

277. z laty — dziś N. lm: z latami (tu domyślnie: życia). [przypis edytorski]

278. wołżski — dziś popr.: wołżański (przym. od nazwy rzeki Wołgi). [przypis edytorski]

279. stalka (daw. pot.) — stalówka, element pióra do pisania. [przypis edytorski]

280. Jakże tu nie lubić rodzimej Moskwy? — cytat z poematu Eugeniusza Baratyńskiego Uczty. [przypis edytorski]

281. Epikur (341–270 p.n.e) — filozof gr., uznający szczęście za najwyższą wartość, zwolennik hedonizmu. [przypis edytorski]

282. Priam (mit. gr.) — król Troi podczas wojny trojańskiej; miał wiele