Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖
Krótki opis książki:
Dzieło Jędrzeja Kitowicza cenione jest przede wszystkim za realistyczne i szczegółowe oddanie życia epoki polskiego baroku. Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III to prawdziwe „zwierciadło na gościńcu”, ustawione tak, by odbijać codzienność zdarzeń na ulicach miast, wiejskich drożynach — ale także w budynkach prywatnych i publicznych.
Jędrzej Kitowicz przez zaczarowane drzwi swej opowieści wprowadza w samo sedno dawnej Polski — będącej w punkcie jednocześnie bujnego rozkwitu i w przededniu nieuniknionego upadku. Jak słusznie zauważono o autorze we wstępie do Opisu obyczajów: „Nie osądza on ludzi i obyczajów, ale po prostu wchodzi w sam środek społeczeństwa, towarzyszy mu na każdym kroku: uczy się w szkole, ćwiczy się w palestrze, rozgląda się po dworach i pałacach, biesiaduje, politykuje, podpatruje garnki i sypialnie, ubiera się z księżmi, panami, wojskowymi i kobietami, zachodzi do kościołów i klasztorów, bywa na kapitułach, jeździ po odpustach, zdradza zabawy i zachcianki, gra w karty, prawi o dygnitarzach, przypatruje się mieszczanom i chłopom — słowem nic nie uchodzi jego bystrej a życzliwej ciekawości; wszystko zaś odtwarza z taką prawdziwością i jasnością, że pozwala nam ciągle patrzeć na przedziwnie wierne, a zawsze bardzo ciekawe obrazy i obrazki. Pośrednio potwierdza on szczegóły, przez innych podawane, ale inaczej je naświetla i znacznie więcej widzi, a widzi tak, że my z nim patrząc mamy przed sobą nie tyle opis rzeczy i ich osąd, ale niejako rzeczy same”.
Tekst niestety nie zachował się w całości: „brak początku rozdziału pierwszego i końca rozdziału dziewiętnastego, prawdopodobnie ostatniego, w którym pisze o chłopach. Według zapowiedzi podanej na końcu rozdz. III, pozostali jeszcze Żydzi i Cyganie”.
Opracowanie redaktorskie pomyślane zostało tak, aby nie mnożyć niepotrzebnie objaśnień, uwspółcześnić tekst poboczny (wstęp i przypisy źródła), natomiast zachować melodię i koloryt barokowego języka tekstu głównego, tj. dzieła Jędrzeja Kitowicza. Przystosowane jedynie w niezbędnym zakresie do przyjętych standardów WL erudycyjne, obszerne przypisy autorstwa dr. UJ Michała Janika stanowią podstawę tego opracowania.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jędrzej Kitowicz
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jędrzej Kitowicz
szamerluk (z fr.) — suknia, okrycie damskie za Augusta III. [przypis redakcyjny]
1784. manta-szust — dawny ubiór kobiecy. [przypis redakcyjny]
1785. szlombra — rodzaj sukni kobiecej. [przypis redakcyjny]
1786. robron (z fr. robe ronde) — suknia kobieca kolista u dołu. [przypis redakcyjny]
1787. palatynki — kołnierze futrzane. [przypis redakcyjny]
1788. manele — tu: ozdoby na rękę, bransolety. [przypis redakcyjny]
1789. brzusiec — miękka, dolna część ucha. [przypis redakcyjny]
1790. kwefów — zasłon, woalek. [przypis redakcyjny]
1791. krepowych — z lekkiej tkaniny przeźroczystej. [przypis redakcyjny]
1792. modestii — skromności. [przypis redakcyjny]
1793. ogorzelizna — opalenia. [przypis redakcyjny]
1794. agitacją (forma N.lp r.ż.) — ruchem, czynnością. [przypis redakcyjny]
1795. giczały — nogi niezgrabne. [przypis redakcyjny]
1796. stępory (niem. Stampfer) — tłok, ubijak do tłuczenia w stępie. [przypis redakcyjny]
1797. amory — miłostki, miłość. [przypis redakcyjny]
1798. na nezabudesz (ukr.) — na nie zapomnisz, dla pamięci. [przypis redakcyjny]
1799. zamszowy — z cienkiej skórki rękawiczkowej. [przypis redakcyjny]
1800. szurgota — popychadła, wycierucha. [przypis redakcyjny]
1801. przydeptanym i ziewającym — zagiętym i dziurawym. [przypis redakcyjny]
1802. profitowali — zarabiali. [przypis redakcyjny]
1803. salopa (z niem.) — długa, obszerna odzież wierzchnia kobieca. [przypis redakcyjny]
1804. mere (łac.) — zupełnie, czysto, ściśle. [przypis redakcyjny]
1805. afront (z fr.) — niegrzeczność. [przypis redakcyjny]
1806. dla czego (daw.) — i z tego powodu. [przypis edytorski]
1807. subiekcją — niewygodę, kłopot. [przypis redakcyjny]
1808. robach — sukniach galowych. [przypis redakcyjny]
1809. adamaszek — gruba, wzorzysta tkanina jedwabna. [przypis redakcyjny]
1810. płotek — zasłona u łóżka. [przypis redakcyjny]
1811. tapczanów — ław do spania. [przypis redakcyjny]
1812. beciki — piernaciki, pierzynki. [przypis redakcyjny]
1813. stolec — tu: sedes. [przypis edytorski]
1814. klauzury — klamry. [przypis redakcyjny]
1815. alkierzyki — pokoiki boczne, bokówki. [przypis redakcyjny]
1816. szpalerowe — tapetowe, z opony. [przypis redakcyjny]
1817. krosnowej roboty — robione na krosnach tkackich. [przypis redakcyjny]
1818. sołtys (z niem. Schultheiss) — naczelnik gminy. [przypis redakcyjny]
1819. holendrzy — osadnicy sprowadzeni z Holandii. [przypis redakcyjny]
1820. poloru — ogłady towarzyskiej. [przypis redakcyjny]
1821. struktur — budowli. [przypis redakcyjny]
1822. brukatelowych a. brokatelowych — naśladujących brokat. [przypis redakcyjny]
1823. sztukaterią — ozdoby z gipsu. [przypis redakcyjny]
1824. lamperia (z fr. lambris) — wyłożenie dolnej części ściany deskami malowanymi, marmurem itd. [przypis redakcyjny]
1825. luster — świeczników. [przypis redakcyjny]
1826. zafolują — zabrudzą. [przypis redakcyjny]
1827. nie były, tylko w pałacach wielkich panów (daw. konstrukcja) — dziś: były tylko w pałacach (...) lub: nie było nigdzie, tylko w pałacach (...). [przypis edytorski]
1828. floresy — wzory kwiatowe, zawiłe desenie. [przypis redakcyjny]
1829. kantorki — biurka, stoliki na papiery. [przypis redakcyjny]
1830. korpus — część główną. [przypis redakcyjny]
1831. sejdwaserem — może niem. Scheidewasser: kwas saletrzany. [przypis redakcyjny]
1832. skrzyp — roślina (equisetum arvense [tj. skrzyp polny]), [która] służyła do polerowania drzewa. [przypis redakcyjny]
1833. antaba a. hantaba (z niem. Handhabe: rękojeść) — stały lub ruchomy uchwyt z metalu umieszczany na skrzyni, kufrze, drzwiach lub bramie. [przypis edytorski]
1834. horyzontalnie — poziomo. [przypis redakcyjny]
1835. trypowe — z trypy, tkaniny wełnianej postrzyganej. [przypis redakcyjny]
1836. sycowy a. cycowy (z niem.) — z tkaniny bawełnianej. [przypis redakcyjny]
1837. oranżerii — cieplarni, szklarni na rośliny. [przypis redakcyjny]
1838. inspekt — grzęda, osłonięta ramami oszklonemi i matami. [przypis redakcyjny]
1839. kredytorom — wierzycielom. [przypis redakcyjny]
1840. zatradowanej — zajętej na rzecz wierzyciela. [przypis redakcyjny]
1841. landszaft (niem.) — krajobraz, obraz z widokiem przyrody. [przypis redakcyjny]
1842. faeton (z gr.) — powóz lekki bez drzwiczek. [przypis redakcyjny]
1843. kariolka (wł. carriuola) — lekki powozik na dwu kołach. [przypis redakcyjny]
1844. skarbnik — staroświecki pakowny wóz podróżny. [przypis redakcyjny]
1845. karabon — wóz kryty z siedzeniami. [przypis redakcyjny]
1846. rydwan (niem. Reitwagen) — prosty wóz kryty. [przypis redakcyjny]
1847. bieda — Kitowicz mylnie objaśnia; wyraz pochodzi od łac. biga [tzn. dwukółka]. [przypis redakcyjny]
1848. oraz (daw.) — także. [przypis edytorski]
1849. stelmasi (daw. forma) — dziś M.lm: stelmachowie. [przypis edytorski]
1850. odbyt (daw.) — zbyt. [przypis edytorski]
1851. erygował — zakładał. [przypis redakcyjny]
1852. by też najlepsze (daw.) — choćby i najlepsze. [przypis edytorski]
1853. na szkutach — na statkach rzecznych. [przypis redakcyjny]
1854. juchtową — ze skóry cielęcej albo baraniej. [przypis redakcyjny]
1855. strychował — górował. [przypis redakcyjny]
1856. prezerwatywę — zabezpieczenie. [przypis redakcyjny]
1857. na czas (daw.) — czasami. [przypis edytorski]
1858. najdychtowniej — najmocniej, najszczelniej. [przypis redakcyjny]
1859. obluzowane — nieszczelne. [przypis redakcyjny]
1860. perpendykuł — wahadło. [przypis redakcyjny]
1861. mody — we wszystkich wydaniach dotychczasowych mylnie: wody. [przypis redakcyjny]
1862. trepy — schodki. [przypis redakcyjny]
1863. antecesorowie — poprzednicy, przodkowie. [przypis redakcyjny]
1864. szynkiel — koniec osi koła, szyjka. [przypis redakcyjny]
1865. munimentów — przyborów. [przypis redakcyjny]
1866. vis à vis (fr.) — dosłownie: naprzeciw. [przypis redakcyjny]
1867. afekcją (forma B.lp r.ż.) — wrażliwość. [przypis redakcyjny]
1868. konsyliarze — radcy, dostojnicy. [przypis redakcyjny]
1869. stare matadory — tu w znaczeniu: wielkie panie. [przypis redakcyjny]
1870. tynkturą — roztworem, płynem. [przypis redakcyjny]
1871. kamelorowy a. kamelarowy (niem. Kameelhaar) — z wełny wielbłądziej. [przypis redakcyjny]
1872. fiakami — w wyd. lwowskim [z] fiokami. [przypis redakcyjny]
1873. kłębie — kość przy karku zwierząt. [przypis redakcyjny]
1874. kontrakty — zjazdy doroczne jakiejś prowincji dla załatwiania spraw handlowych i majątkowych. [przypis redakcyjny]
1875. karwanierowie — strażnicy przy karetach dworskich. [przypis redakcyjny]
1876. magierka (z węg.) — czapka węgierska, okrągła, wysoka. [przypis redakcyjny]
1877. Sołtyk, Kajetan (1715–1788) — znany z dziwactw biskup krakowski. [przypis redakcyjny]
1878. izabelowaty — koloru brunatno-żółtego albo masłowatego. [przypis redakcyjny]
1879. caban (ukr.) — wielki wół podolski; tutaj: wielki koń. [przypis redakcyjny]
1880. spektatora — widza, widzów. [przypis redakcyjny]
1881. buletin a. biuletyn (z fr.) — ogłoszenie, zawiadomienie. [przypis redakcyjny]
1882. zastanowić się (daw.) — zatrzymać się. [przypis edytorski]
1883. kanalii — tłuszczy, pospólstwa. [przypis redakcyjny]
1884. na dycht — gęsto. [przypis redakcyjny]
1885. salwe — pozdrowienie. [przypis redakcyjny]
1886. rum (z niem. Raum) — miejsce. [przypis redakcyjny]
1887. laufer (z niem.) — goniec, biegnący przed orszakiem wielkopańskim. [przypis redakcyjny]
1888. precedencją — pierwszeństwo, pierwsze miejsce. [przypis redakcyjny]
1889. niegodziasz — żartobliwy nowotwór: niegodziwiec. [przypis redakcyjny]
1890. kuligi — zabawy zapustne, połączone z gromadnym objeżdżaniem sąsiedztwa. [przypis redakcyjny]
1891. wstępnej środy — [do] Środy Popielcowej. [przypis redakcyjny]
1892. obserwie — [w] zachowaniu, uważaniu. [przypis redakcyjny]
1893. fantazji — nie chciał psuć ochoty, zabawy. [przypis redakcyjny]
1894. dissimulując tę wiolencją postu — patrząc przez palce na to pogwałcenie postu. [przypis redakcyjny]
1895. przemyślski — dziś: przemyski. [przypis edytorski]
1896. dudy w miech — instrumenty muzyczne do worka. [przypis redakcyjny]
1897. zakon tercjarski — świecki zakon, zwyczajnie reguły św. Franciszka trzeciego rzędu. [przypis redakcyjny]
1898. na egzekucji — na wykonaniu wyroku, tutaj: na ściągnięciu podatków. [przypis redakcyjny]
1899. garłacze koronni — opoje sławni na całą Koronę. [przypis redakcyjny]
1900. podkurek — śniadanie nad ranem, kiedy kur pieje. [przypis redakcyjny]
1901. dusznie — całą duszą, gorąco. [przypis redakcyjny]
1902. materklasy — odpadki, rupiecie. [przypis redakcyjny]
1903. comber a. cąber (z niem. zampern) — zabawa w tłusty czwartek. [przypis redakcyjny]
1904. libertyńskim — wolnomyślnym. [przypis redakcyjny]
1905. afrontować — znieważać, obrażać. [przypis redakcyjny]
1906. prawa inkolatu — prawa pobytu, zamieszkania. [przypis redakcyjny]
1907. gdy bilety nastały — w Warszawie za pobyt w mieście Żydzi płacili, wykupując bilety u stosownych władz stolicy. [przypis edytorski]
1908. jutrznia — nabożeństwo zaranne. [przypis redakcyjny]
1909. gandżarami — batogami. [przypis redakcyjny]
1910. salwować się — schronić się, ocalić się. [przypis redakcyjny]
1911. klekotów — kołatek, grzechotek. [przypis redakcyjny]
1912. frant — chytrek, filut. [przypis redakcyjny]
1913. dyngus (z niem.) — śmigus, oblewanie wodą w poniedziałek wielkanocny. [przypis redakcyjny]
1914. uzurpując — przywłaszczając. [przypis redakcyjny]
1915. amanci — kochankowie. [przypis redakcyjny]
1916. dyskrecją — oględność, wzgląd. [przypis redakcyjny]
1917. statkami — naczyniami. [przypis redakcyjny]
1918. gargas (z lit.) — chłopiec. [przypis redakcyjny]
1919. genealogii — rodowodu, pochodzenia. [przypis redakcyjny]
1920. kaduk — bies, licho. [przypis redakcyjny]
1921. moszna — worek jądrowy. [przypis redakcyjny]
1922. pektoraliki — małe zegarki, noszone na piersiach. [przypis redakcyjny]
1923. konsyderowany — poważany. [przypis redakcyjny]
1924. buksy — spodnie. [przypis redakcyjny]
1925. kamelizować a. kameryzować — wysadzać drogimi kamieniami. [przypis redakcyjny]
1926. orientalne — wschodnie. [przypis redakcyjny]
1927. potentaci — możni panowie. [przypis redakcyjny]
1928. regalizować — obdarzać. [przypis redakcyjny]
1929. niąchacze a. niuchacze — wąchacze, zażywający tabakę. [przypis redakcyjny]
1930. ropa a. rapa (z fr. rapé) — tytoń tarty, tabaka francuska. [przypis redakcyjny]
1931. St. Omer — miejscowość we Francji. [przypis redakcyjny]
1932. z miasta Sirakuzów — z Syrakuz na Sycylii. [przypis redakcyjny]
1933. lewanda — lawenda; roślina o silnej woni. [przypis redakcyjny]
1934. koperwas (niem. Kupferwasser) — siarczan miedzi. [przypis redakcyjny]
1935. granizownia — proszkowania się. [przypis redakcyjny]
1936. substancyj — majątków. [przypis redakcyjny]
1937. atestata — poświadczenia. [przypis redakcyjny]
1938. bobki końskie — łajno końskie. [przypis redakcyjny]
1939. limonie końskie — końskie „owoce cytrynowe”; tu żartobliwie zamiast: łajna końskie. [przypis redakcyjny]
1940. kafel (niem. Kachel) — tu: miska do mielenia tabaki. [przypis redakcyjny]
1941. rulach — [w] zwojach. [przypis redakcyjny]
1942. pulwerizowaną — proszkową. [przypis redakcyjny]
1943. jaszczyk — naczynie drewniane okrągłe, niskie. [przypis redakcyjny]
1944. gomółka — bryłka twarogu. [przypis redakcyjny]
1945. sklep norymberski — od miasta Norymberga: sklep z drobnymi wyrobami do użytku domowego. [przypis redakcyjny]
1946. szylkretowe — szyldkretowe, ze skorupy żółwia. [przypis redakcyjny]
1947. emilianowane — emaliowane. [przypis redakcyjny]
1948. poma agrestia (łac.)
Darmowe książki «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)