Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖
Krótki opis książki:
Dzieło Jędrzeja Kitowicza cenione jest przede wszystkim za realistyczne i szczegółowe oddanie życia epoki polskiego baroku. Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III to prawdziwe „zwierciadło na gościńcu”, ustawione tak, by odbijać codzienność zdarzeń na ulicach miast, wiejskich drożynach — ale także w budynkach prywatnych i publicznych.
Jędrzej Kitowicz przez zaczarowane drzwi swej opowieści wprowadza w samo sedno dawnej Polski — będącej w punkcie jednocześnie bujnego rozkwitu i w przededniu nieuniknionego upadku. Jak słusznie zauważono o autorze we wstępie do Opisu obyczajów: „Nie osądza on ludzi i obyczajów, ale po prostu wchodzi w sam środek społeczeństwa, towarzyszy mu na każdym kroku: uczy się w szkole, ćwiczy się w palestrze, rozgląda się po dworach i pałacach, biesiaduje, politykuje, podpatruje garnki i sypialnie, ubiera się z księżmi, panami, wojskowymi i kobietami, zachodzi do kościołów i klasztorów, bywa na kapitułach, jeździ po odpustach, zdradza zabawy i zachcianki, gra w karty, prawi o dygnitarzach, przypatruje się mieszczanom i chłopom — słowem nic nie uchodzi jego bystrej a życzliwej ciekawości; wszystko zaś odtwarza z taką prawdziwością i jasnością, że pozwala nam ciągle patrzeć na przedziwnie wierne, a zawsze bardzo ciekawe obrazy i obrazki. Pośrednio potwierdza on szczegóły, przez innych podawane, ale inaczej je naświetla i znacznie więcej widzi, a widzi tak, że my z nim patrząc mamy przed sobą nie tyle opis rzeczy i ich osąd, ale niejako rzeczy same”.
Tekst niestety nie zachował się w całości: „brak początku rozdziału pierwszego i końca rozdziału dziewiętnastego, prawdopodobnie ostatniego, w którym pisze o chłopach. Według zapowiedzi podanej na końcu rozdz. III, pozostali jeszcze Żydzi i Cyganie”.
Opracowanie redaktorskie pomyślane zostało tak, aby nie mnożyć niepotrzebnie objaśnień, uwspółcześnić tekst poboczny (wstęp i przypisy źródła), natomiast zachować melodię i koloryt barokowego języka tekstu głównego, tj. dzieła Jędrzeja Kitowicza. Przystosowane jedynie w niezbędnym zakresie do przyjętych standardów WL erudycyjne, obszerne przypisy autorstwa dr. UJ Michała Janika stanowią podstawę tego opracowania.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jędrzej Kitowicz
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jędrzej Kitowicz
— stałego miejsca. [przypis redakcyjny]
480. kadencyj — [daw. D.lm:] czasu urzędowania. [przypis redakcyjny]
481. duchownemi i ziemskiemi — wyd. lwów, ma: duchownemi a ziemskiemi. [przypis redakcyjny]
482. sukcesorami — spadkobiercami. [przypis redakcyjny]
483. kondescensje — urzędników grodzkich. [przypis redakcyjny]
484. subdelegatów — pełnomocników niższego stopnia. [przypis redakcyjny]
485. nominowały — mianowały. [przypis redakcyjny]
486. polubowym — wyd. lwów, ma: polubownym. [przypis redakcyjny]
487. przyzwoity czemu — tu: należący (przynależący) do czego. [przypis edytorski]
488. superarbiter — przewodniczący sądu polubownego. [przypis redakcyjny]
489. mediatora — pośrednika. [przypis redakcyjny]
490. arbitrami — sędziowie w sądzie polubownym, przedstawiciele stron. [przypis redakcyjny]
491. dla czego (daw.) — tu: i z tego powodu. [przypis edytorski]
492. rozpisku — odwołania. [przypis redakcyjny]
493. pękały się — upadały. [przypis redakcyjny]
494. kredytorami — wierzycielami; wyd. lwów, ma: opiekunami a kredytorami. [przypis redakcyjny]
495. substancją — [daw. B.lp r.ż.] majątek. [przypis redakcyjny]
496. gród — tutaj: sąd grodzki albo starościński w dawnej Polsce. [przypis redakcyjny]
497. ziemstwo — tutaj: staropolski sąd szlachecki. [przypis redakcyjny]
498. trybunał — staropolski sąd szlachecki najwyższej instancji. [przypis redakcyjny]
499. sentencji — zdania. [przypis redakcyjny]
500. dystyngwujący się — odróżniający się. [przypis edytorski]
501. deputatom — posłom z wyboru na trybunał. [przypis redakcyjny]
502. mecenasów — obrońców. [przypis redakcyjny]
503. marszałek — tutaj: przewodniczący w trybunale. [przypis redakcyjny]
504. deprekacją — [daw. B.lp r.ż.] przeproszenie. [przypis redakcyjny]
505. rewanż — odwet. [przypis redakcyjny]
506. sedenterii — życia siedzącego, spokojnego. [przypis redakcyjny]
507. instygatorowie skrzynkowi — woźni do ściągania grzywien w trybunale. [przypis redakcyjny]
508. rejestr a. regestr — spis, wykaz. [przypis redakcyjny]
509. przez rezon — dla fantazji. [przypis redakcyjny]
510. securitatis — bezpieczeństwa. [przypis redakcyjny]
511. serwis (z fr.) — tutaj: przybór. [przypis redakcyjny]
512. ekstraordynaryjne — nadzwyczajne. [przypis redakcyjny]
513. publikacją — ogłoszeniem. [przypis redakcyjny]
514. z rejestru poenalium — z wykazu grzywien. [przypis redakcyjny]
515. wygrawającej stronie — wyd. lwów, ma: wygrywającej. [przypis redakcyjny]
516. insipnia (łac.) — odznaki. [przypis redakcyjny]
517. gifrejter (z niem.) — starszy żołnierz. [przypis redakcyjny]
518. ront (z fr.) — straż, warta. [przypis redakcyjny]
519. do kordygardy — do strażnicy, na odwach. [przypis redakcyjny]
520. kord (z tur.) — miecz, szabla. [przypis redakcyjny]
521. salwowali się — ratowali się. [przypis redakcyjny]
522. amnestia — zapomnienie; ułaskawienie. [przypis redakcyjny]
523. kondemnaty — zaoczne wyroki. [przypis redakcyjny]
524. obrywczą — obrywką, łapówką. [przypis redakcyjny]
525. alias (łac.) — inaczej, czyli. [przypis redakcyjny]
526. szafunek — szafowanie; powszechne dostarczanie, udostępnianie. [przypis edytorski]
527. obwencyj — dochodów przypadkowych, obrywek. [przypis redakcyjny]
528. wokanda (z łac.) — książeczka z wykazem spraw, u sądu wywoływanych. [przypis redakcyjny]
529. społeczeństwo — [w]spólnictwo. [przypis redakcyjny]
530. repetycja (z łąc.) — powtórzenie. [przypis redakcyjny]
531. akcesoria (z łac.) — tutaj: wstępne rozprawy w sądzie. [przypis redakcyjny]
532. sesje — posiedzenia. [przypis redakcyjny]
533. rok — termin rozprawy sądowej; pozew słowny (ob. niżej). [przypis redakcyjny]
534. kontradykcja — przeciwieństwo. [przypis redakcyjny]
535. charakteryzowany (z gr.) — znamionowany, jakiś dygnitarz. [przypis redakcyjny]
536. po komplemencie — po grzecznym słowie. [przypis redakcyjny]
537. tactorum (z łac.) — dotkniętych. [przypis redakcyjny]
538. subselia (z łac.) — urzędy, kancelarie. [przypis redakcyjny]
539. pacjent (z łac.) — tutaj: osoba prawująca się, klient. [przypis redakcyjny]
540. świdwa — dereń (krzew). [przypis redakcyjny]
541. kosztur — kostur, duży kij. [przypis redakcyjny]
542. hałastra — pospólstwo, gawiedź, pierwotnie nazwa „allahujących” Tatarów. [przypis redakcyjny]
543. czereda (z ukr.) — trzoda, tłum. [przypis redakcyjny]
544. krymka — tutaj: jarmułka (czapeczka) żydowska. [przypis redakcyjny]
545. kukiełka — kołacz, chleb z pszennej mąki. [przypis redakcyjny]
546. słuszniejszych — poważniejszych. [przypis redakcyjny]
547. agitującego się — odbywającego się, odprawiającego się. [przypis redakcyjny]
548. kiełbasa — siniec podłużny, pręga. [przypis redakcyjny]
549. konfraterni — pobratymstwa. [przypis redakcyjny]
550. weksa (z łac.) — dokuczanie, chłosta. [przypis redakcyjny]
551. fryc — początkujący, niedoświadczony. [przypis redakcyjny]
552. per gradus (łac.) — przez stopnie, kolejno. [przypis redakcyjny]
553. aplauz — poklask, uznanie. [przypis redakcyjny]
554. reputacji — uznania. [przypis redakcyjny]
555. łepskość — od łeb; łebskość, dzielność. [przypis redakcyjny]
556. a oraz (daw.) — a także. [przypis edytorski]
557. kozubalec (może od: kozub: koszyk) — okup, opłata. [przypis redakcyjny]
558. bańkę — na pijatykę. [przypis redakcyjny]
559. eksperymentowali — doświadczali. [przypis redakcyjny]
560. rado — rade; chętne, skore. [przypis edytorski]
561. sekundować — towarzyszyć, opiekować się. [przypis redakcyjny]
562. nie wybaczała — nie szła na bok, nie wykraczała. [przypis redakcyjny]
563. prerogatywa — przywilej. [przypis redakcyjny]
564. dysymulowana — cierpiana, znoszona. [przypis redakcyjny]
565. manierę — obyczaj. [przypis redakcyjny]
566. limita — przerwa, odroczenie. [przypis redakcyjny]
567. Kwietnią Niedzielą — Niedzielą Palmową, poprzedzającą Wielkanocną. [przypis redakcyjny]
568. tygodniem prędzej (daw. składnia) — o tydzień wcześniej. [przypis edytorski]
569. zadosyć (daw.) — dziś: zadość (czynić komu a. czemu). [przypis edytorski]
570. reasumpcją — [daw. forma B.lp r.ż.] ponowne otwarcie. [przypis redakcyjny]
571. kabały (z hebr.) — tu: knowania, trudności. [przypis redakcyjny]
572. marszałek nadworny koronny — urząd ministerialny w dawnej Polsce; początkowo sprawca i kierownik wszystkich ceremonii i zajęć dworskich. [przypis redakcyjny]
573. partyzanci — zwolennicy stronnictwa. [przypis redakcyjny]
574. prezydent — przewodniczący trybunału. [przypis redakcyjny]
575. nieprzytomny — nieobecny. [przypis redakcyjny]
576. przytomni — obecni. [przypis redakcyjny]
577. rzędy — ubiory na konie. [przypis redakcyjny]
578. dragonia — konna straż przyboczna. [przypis redakcyjny]
579. pocztarskie — pocztowe. [przypis redakcyjny]
580. forsy — wysiłku, zabiegów. [przypis redakcyjny]
581. konfidenci — powiernicy, zausznicy. [przypis redakcyjny]
582. instrumenta elekcji — dowody wyboru. [przypis redakcyjny]
583. dostatnim — donośnym. [przypis redakcyjny]
584. laudum — uchwałę sejmiku. [przypis redakcyjny]
585. lukty (z łac.) — walki, spory. [przypis redakcyjny]
586. certowali między sobą — spierali się. [przypis redakcyjny]
587. solenny — uroczysty. [przypis redakcyjny]
588. patyna — talerzyk metalowy, używany przy odprawianiu mszy. [przypis redakcyjny]
589. induktami — wywodami, wnioskami. [przypis redakcyjny]
590. terminem — nazwą. [przypis redakcyjny]
591. kredencjonalnemi — uwierzytelniającymi. [przypis redakcyjny]
592. komparycji — jawienia się osobistego, zapisania sprawy sądowej. [przypis redakcyjny]
593. administracji — [w] wymierzaniu. [przypis redakcyjny]
594. anniwersarzami — rocznicami. [przypis redakcyjny]
595. frymarczono — handlowano, kupowano. [przypis redakcyjny]
596. pięknego fartuszka — pięknej kobiety. [przypis redakcyjny]
597. by też była (starop.) — choćby nawet była. [przypis edytorski]
598. komplet — pełną liczbę, przepisaną ilość, potrzebną do prawomocnej uchwały. [przypis redakcyjny]
599. per non sunt (łac.) — dosłownie: „przez nie są”. [przypis redakcyjny]
600. plenipotentów — pełnomocników. [przypis redakcyjny]
601. zastanawiać się (daw.) — zatrzymywać się; stawać. [przypis edytorski]
602. non sunt, non sunt — nie ma ich, tj. nieobecni. [przypis redakcyjny]
603. in gratiam (łac.) — gwoli [tj. dla, z powodu]. [przypis redakcyjny]
604. importunów — natrętów. [przypis redakcyjny]
605. dependentów — pomocników obrońcy. [przypis redakcyjny]
606. directi mandati (z. łac.) — wyrażenie sądowe, dosłownie: bezpośredniego polecenia; rzecz bliżej wyjaśniona w tekście. [przypis redakcyjny]
607. ekspulsją — [o] wyrzucenie. [przypis redakcyjny]
608. wiolencją — przemoc, gwałt. [przypis redakcyjny]
609. taktowy — por. obj. na str. 18. [przypis redakcyjny]
610. ilacją — [forma B.lp r.ż. od ilacja;] wniosek ustny do sądu; w dzisiejszym prawie: żądanie jednostronne. [przypis redakcyjny]
611. cedułę — kartkę, pismo. [przypis redakcyjny]
612. pospiech (daw.) — dziś forma zmiękczona: pośpiech. [przypis edytorski]
613. konfesaty — zeznania. [przypis redakcyjny]
614. kryminału — zbrodni. [przypis redakcyjny]
615. inkwizycje — badanie sądowe, dochodzenie. [przypis redakcyjny]
616. wióry — drobne odpadki przy ciosaniu i rąbaniu drzewa; z pierwszego wióra: z pierwszych szczególów. [przypis redakcyjny]
617. przedrabować — przetrząsnąć, rozpatrzyć. [przypis redakcyjny]
618. gdy te więźnia nie oskarżały — wyd. lwow. ma: oskarżyły. [przypis redakcyjny]
619. salvam actionem (łac.) — wolne działanie. [przypis redakcyjny]
620. debosz (z fr.) — rozpusta, hulatyka. [przypis redakcyjny]
621. koneksje — złączenie, związek. [przypis redakcyjny]
622. quondam (z łac.) — niegdyś. [przypis redakcyjny]
623. ściągać się do czego (daw.) — sprowadzać się do czego; tu: nawiązywać do czego. [przypis edytorski]
624. rejestr arianismi — spis spraw o należenie do sekty arian, występujących przeciw wierzeniu w Trójcę św. [przypis redakcyjny]
625. kacerz (z gr. za pośred. niem.) — zwolennik nauki chrześcijańskiej odmiennej od katolicyzmu. [przypis redakcyjny]
626. reparowanie — naprawa. [przypis redakcyjny]
627. forum (łac.) — sąd właściwy. [przypis redakcyjny]
628. wieżą — więzieniem. [przypis redakcyjny]
629. czarodziejstwa — w wyd. pozn. i lwow. cudzoziemstwa (może zam. cudodziejstwa?); tu poprawiamy na: czarodziejstwa. [przypis redakcyjny]
630. konsystorz (z łac.) — rada biskupia. [przypis redakcyjny]
631. konfiskacją — zabraniem majątku przez urząd. [przypis redakcyjny]
632. po sobie — na swoją korzyść. [przypis redakcyjny]
633. kontrowersji — sprzeciwu, sporu, w dawnej Polsce: opis sprawy, składany przez strony po wyroku pisarzowi sądu. [przypis redakcyjny]
634. obudwóch (daw. forma) — dziś: obydwu. [przypis edytorski]
635. ex juris controversiis (łac.) — z rozpraw. [przypis redakcyjny]
636. jednostajnie (daw.) — jednakowo. [przypis edytorski]
637. motyw (z łac.) — powód, uzasadnienie. [przypis redakcyjny]
638. kategoria (z gr.) — tutaj: skwalifikowanie sprawy. [przypis redakcyjny]
639. wiekować (daw.) — długo gdzieś pozostawać. [przypis edytorski]
640. sukcesja (daw.) — spadek. [przypis edytorski]
641. in stuba judicii (łac.) — w izbie sądowej. [przypis redakcyjny]
642. na ustęp — na bok, na zewnątrz (sali); tu: na przerwę. [przypis edytorski]
643. Sub tuum praesidium (łac.) — Pod Twoją obronę... (początek pieśni do N. Panny). [przypis redakcyjny]
644. Ave maris stella (łac.) — Witaj gwiazdo morza (początek pieśni do N. Panny). [przypis redakcyjny]
645. incognito (łac.) — tajemnie, bezimiennie. [przypis redakcyjny]
646. adwent
Darmowe książki «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)