Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖
Krótki opis książki:
Dzieło Jędrzeja Kitowicza cenione jest przede wszystkim za realistyczne i szczegółowe oddanie życia epoki polskiego baroku. Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III to prawdziwe „zwierciadło na gościńcu”, ustawione tak, by odbijać codzienność zdarzeń na ulicach miast, wiejskich drożynach — ale także w budynkach prywatnych i publicznych.
Jędrzej Kitowicz przez zaczarowane drzwi swej opowieści wprowadza w samo sedno dawnej Polski — będącej w punkcie jednocześnie bujnego rozkwitu i w przededniu nieuniknionego upadku. Jak słusznie zauważono o autorze we wstępie do Opisu obyczajów: „Nie osądza on ludzi i obyczajów, ale po prostu wchodzi w sam środek społeczeństwa, towarzyszy mu na każdym kroku: uczy się w szkole, ćwiczy się w palestrze, rozgląda się po dworach i pałacach, biesiaduje, politykuje, podpatruje garnki i sypialnie, ubiera się z księżmi, panami, wojskowymi i kobietami, zachodzi do kościołów i klasztorów, bywa na kapitułach, jeździ po odpustach, zdradza zabawy i zachcianki, gra w karty, prawi o dygnitarzach, przypatruje się mieszczanom i chłopom — słowem nic nie uchodzi jego bystrej a życzliwej ciekawości; wszystko zaś odtwarza z taką prawdziwością i jasnością, że pozwala nam ciągle patrzeć na przedziwnie wierne, a zawsze bardzo ciekawe obrazy i obrazki. Pośrednio potwierdza on szczegóły, przez innych podawane, ale inaczej je naświetla i znacznie więcej widzi, a widzi tak, że my z nim patrząc mamy przed sobą nie tyle opis rzeczy i ich osąd, ale niejako rzeczy same”.
Tekst niestety nie zachował się w całości: „brak początku rozdziału pierwszego i końca rozdziału dziewiętnastego, prawdopodobnie ostatniego, w którym pisze o chłopach. Według zapowiedzi podanej na końcu rozdz. III, pozostali jeszcze Żydzi i Cyganie”.
Opracowanie redaktorskie pomyślane zostało tak, aby nie mnożyć niepotrzebnie objaśnień, uwspółcześnić tekst poboczny (wstęp i przypisy źródła), natomiast zachować melodię i koloryt barokowego języka tekstu głównego, tj. dzieła Jędrzeja Kitowicza. Przystosowane jedynie w niezbędnym zakresie do przyjętych standardów WL erudycyjne, obszerne przypisy autorstwa dr. UJ Michała Janika stanowią podstawę tego opracowania.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jędrzej Kitowicz
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jędrzej Kitowicz
id="annotation-193">193. wybiegać się od czego (daw.) — uchronić się od czego; uniknąć czego. [przypis edytorski]
194. szamrajstwo — zbiegowisko. [przypis redakcyjny]
195. pryncypałów — tutaj: przewódców młodzieży. [przypis redakcyjny]
196. respektu — względów, uważania, [szacunku]. [przypis redakcyjny]
197. in gratiam (łac.) — na zadośćuczynienie. [przypis redakcyjny]
198. traktamencie — poczęstunku. [przypis redakcyjny]
199. prasy — ucisku, niebezpieczeństwa. [przypis redakcyjny]
200. absolutność — zuchwała bezwzględność. [przypis redakcyjny]
201. dyrektor (daw.) — korepetytor. [przypis edytorski]
202. inkwizycja — wybadywanie, śledztwo. [przypis redakcyjny]
203. dał znać do sędziego marszałkowskiego — Marszałek miał prawo sądu w okolicy, gdzie przebywał król. [przypis redakcyjny]
204. ujeżdżać — tu: uciekać; odjeżdżać uciekając. [przypis edytorski]
205. Te Deum laudamus (łac.) — Ciebie Boże chwalimy. [przypis redakcyjny]
206. szlafmyca (z niem.) — czapka nocna bez daszka, duchenka. [przypis redakcyjny]
207. kordygarda (z fr.) — izba w strażnicy żołnierskiej (na odwachu). [przypis redakcyjny]
208. lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]
209. bęben — daw. rubaszno-żartobliwe określenie dziecka, podrostka. [przypis edytorski]
210. zaparli się być studentami (daw.) — składnia łac., inaczej: zaparli się, że są studentami. [przypis edytorski]
211. wcale (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]
212. od (daw.) — tu: przez; zasłoniony od kościoła: zasłonięty przez Kościół, wzięty w obronę przez Kościół. [przypis edytorski]
213. jednego będąc rozumienia z dominikanami — będąc tego samego zdania, co dominikanie; tak samo myśląc, jak dominikanie. [przypis edytorski]
214. mieszać się w rezolucji (daw.) — wahać się co do rozstrzygnięcia jakiejś kwestii. [przypis edytorski]
215. kanonów — przepisów. [przypis redakcyjny]
216. aprobował — zatwierdził. [przypis redakcyjny]
217. antypatia (z gr.) — niechęć, nieprzyjaźń. [przypis redakcyjny]
218. dysymulowała — udawała, ukrywała. [przypis redakcyjny]
219. kurta — pies z obciętym ogonem (aluzja do płaszczyka uczniów szkól pijarskich). [przypis redakcyjny]
220. szpic — gatunek psa. [przypis redakcyjny]
221. lelita — jelita. [przypis redakcyjny]
222. dyrektor (daw.) — tu: korepetytor. [przypis edytorski]
223. na czas — niekiedy. [przypis redakcyjny]
224. batalij — [daw. forma D.lm;] bitew. [przypis redakcyjny]
225. peregrynacji — podróży, pielgrzymki. [przypis redakcyjny]
226. frantostwo — przebiegłość. [przypis redakcyjny]
227. dawszy komu kreskę — skaleczywszy kogo. [przypis redakcyjny]
228. persona promota (łac.) — osoba odznaczona. [przypis redakcyjny]
229. bullatus (łac.) — na podstawie bulli, papierowy. [przypis redakcyjny]
230. prelatury — pierwsze godności w kapitule. [przypis redakcyjny]
231. kondyktową — [B.lp r.ż.] umowną, polubowną. [przypis redakcyjny]
232. rite et legitime (łac.) — należycie i prawnie. [przypis redakcyjny]
233. odstępnie napisałem — tu: odchodząc od tematu. [przypis edytorski]
234. doctor bullatus, asinus coronatus (łac.) — doktor według bulli, osioł koronny. [przypis redakcyjny]
235. królowa, żona Augusta III — Maria Józefa Habsburżanka (1699–1757) królowa Polski, żona króla polskiego i elektora saskiego Augusta III Sasa, siostra cesarzowej Marii Amalii Habsburg; była katoliczką i porzucenie luteranizmu na rzecz katolicyzmu było warunkiem jej ślubu z synem Augusta II Mocnego, Fryderykiem Augustem; do małżeństwa doszło w 1719 r., Józefa została koronowana wraz z mężem w styczniu 1734 r.; była żarliwą popleczniczką jezuitów w Polsce. [przypis edytorski]
236. asesoria — sąd asesorski czyli kanclerski w dawnej Polsce. [przypis redakcyjny]
237. z umysłu (daw.) — umyślnie, celowo. [przypis edytorski]
238. Król, wyjechawszy do Saksonii, tam wkrótce umarł — August III (1696–1763), w l. 1733–1763 król Polski, zmarł 5 października 1763 w Dreźnie. [przypis edytorski]
239. oraz (daw.) — także. [przypis edytorski]
240. ochędóstwo (daw.) — czystość, schludność. [przypis edytorski]
241. rządzca (daw.) — rządca; tu ogólnie: mający władzę nad czym. [przypis edytorski]
242. socjusza — towarzysza. [przypis redakcyjny]
243. na czas (daw.) — niekiedy. [przypis edytorski]
244. wybredzał — był wybredny, wybierał. [przypis redakcyjny]
245. przyrodzona jest ludziom (...) poważać (daw.) — jest rzeczą ludziom przyrodzoną (wrodzoną), aby poważać. [przypis edytorski]
246. subiekta (daw., z łac.) — tu: osoby. [przypis edytorski]
247. dowcip (daw.) — rozum, inteligencja. [przypis edytorski]
248. aspirantów — ubiegających się, ochotników. [przypis redakcyjny]
249. wielkiemi dobrodziejstwy (daw.) — dziś: wielkimi dobrodziejstwami. [przypis edytorski]
250. z wnioskiem — z posagiem. [przypis redakcyjny]
251. do konfesjonałów — do spowiadania. [przypis redakcyjny]
252. akceptowany — przyjmowany. [przypis redakcyjny]
253. pro forma (łac.) — dla formy, na pokaz. [przypis redakcyjny]
254. Kalasancjusz, Józef, właśc. Kalasanty 1556–1648) — urodzony w Hiszpanii założyciel zakonu pijarów. [przypis redakcyjny]
255. mariani — por. § 13. [przypis redakcyjny]
256. prowincjałami — przełożonymi nad klasztorami prowincji duchownej. [przypis redakcyjny]
257. faworu — wziętości, przychylności. [przypis redakcyjny]
258. Gröll, Michał — głośny księgarz i nakładca warszawski w drugiej połowie XVIII wieku. [przypis redakcyjny]
259. liberum veto (łac.) — dosł. wolne: „nie pozwalam”; Konarski zwalczał [je] w dziele O skutecznym rad sposobie. [przypis redakcyjny]
260. reputacją — [forma B.lp r.ż.] mniemanie, dobry sąd, wziętość. [przypis redakcyjny]
261. instauracją — [forma B.lp r.ż.:] naprawą; Kitowicz ma tu na myśli zwłaszcza Stanisława Konarskiego i jego reformy edukacyjne. [przypis redakcyjny]
262. Wysocki, Samuel (1706–1771) — członek zakonu pijarów od 1724 r., uczył retoryki w szkołach tego zgromadzenia, zasłynął jako kaznodzieja w Krakowie i Warszawie, pełnił urząd prowincjała, w 1751 r. został mianowany konsultorem prowincji i rektorem domu warszawskiego; opublikował wiele zbiorów kazań jako Samuel S. Floriano, po łacinie i po polsku (m.in. Święta całego roku, kazaniami w krakowskiej katedrze i po różnych w Polsce ambonach zapowiadane, Warszawa 1769). [przypis edytorski]
263. degeneracją (z łac.) — [forma B.lp r.ż.:] przekształcenie. [przypis redakcyjny]
264. piuska — czapeczka księża do przykrycia tonsury (od imienia „Pius”). [przypis redakcyjny]
265. religiosi non debent sic incedere (łac.) — zakonnicy nie powinni tak występować. [przypis redakcyjny]
266. es (z łac. as) — jedno oko na kostce i na karcie do gry, najmniejszy ciężarek; lm: esy a. essy, kilką esami: o kilka punktów. [przypis redakcyjny]
267. curam animarum (łac.) — opiekę nad duszami, duszpasterstwo. [przypis redakcyjny]
268. by też (daw.) — choćby; choćby nawet. [przypis edytorski]
269. jubileusz (z hebr.) — miłościwy rok; wielki jubileusz odprawuje się w kościele rzymskim zwykle co dwadzieścia pięć lat i łączy się z odpustem zupełnym. [przypis redakcyjny]
270. udanie — sposób wykładu. [przypis redakcyjny]
271. kopersztychy — miedzioryty. [przypis redakcyjny]
272. staje — dawna miara długości, różna w różnych okolicach. [przypis redakcyjny]
273. mantolet (z wł.) — płaszczyk jedwabny kanonika, noszony na komży. [przypis redakcyjny]
274. z opuszką — z obszywką. [przypis redakcyjny]
275. chór — miejsce w kościele, zwane presbiterium. [przypis redakcyjny]
276. antyka używających — [postępujących wg] starej mody, [dawnego] obyczaju. [przypis redakcyjny]
277. rasowy [płaszcz] — harasowy, arasowy, z materii wełnianej, szorstkiej. [przypis redakcyjny]
278. antiqua alba (łac.) — starożytna alba, tj. długa biała szata. [przypis redakcyjny]
279. rekolekcje — czas skupienia się i rozmyślania nad stanem swojej duszy. [przypis redakcyjny]
280. gałgancjusz — nicpoń, urwisz (wyraz pochodz. niem., z końcówką niby łacińską). [przypis redakcyjny]
281. okseft (z niem.) — wielka beczka (zwykle 60-garncowa). [przypis redakcyjny]
282. poszlakowanym być (daw.) — być wyśledzonym. [przypis edytorski]
283. ekspensy — [forma D. od rzecz. r.ż.: ekspensa] wydatków. [przypis redakcyjny]
284. kapelania — stanowisko nadwornego duchownego. [przypis redakcyjny]
285. superiora — przełożonego. [przypis redakcyjny]
286. nierada — tu: niechętnie. [przypis edytorski]
287. penitentów — [tu:] żałujących, przystępujących do spowiedzi. [przypis redakcyjny]
288. bez obłazu — bez ogródki. [przypis redakcyjny]
289. reduty — bale maskowe. [przypis redakcyjny]
290. hiżop a. hizop (z gr.) — roślina lekarska, używana na Wschodzie jako lek. „Pokropisz mnie hiżopem, a będę oczyszczony”: formuła przy aspersji. [przypis redakcyjny]
291. konopnym kropidłem — [N.lp] batogiem, powrozem. [przypis redakcyjny]
292. kuna — kółko, w które zamykano winowajców, wystawionych na sromotę publiczną. [przypis redakcyjny]
293. kapucyni, reformaci, bernardyni, franciszkanie — zakony (z pewnymi zmianami) według reguły św. Franciszka. [przypis redakcyjny]
294. w egzystymacji — w szacunku, w opinii. [przypis redakcyjny]
295. frukta — owoce. [przypis redakcyjny]
296. stokfisz — rodzaj ryby, dorsz. [przypis redakcyjny]
297. benedykcyj — [forma D.lm:] błogosławieństw. [przypis redakcyjny]
298. w obserwie — w zachowaniu. [przypis redakcyjny]
299. kaptować — zyskiwać, jednać. [przypis redakcyjny]
300. wota (z łac.) — głosy, przychylność. [przypis redakcyjny]
301. instancje — wstawiennictwo. [przypis redakcyjny]
302. partykularny — odosobniony. [przypis redakcyjny]
303. kościół Chrystusów — daw. forma D.; dziś: kościół Chrystusowy. [przypis edytorski]
304. fason — [forma B.lp:] krój, formę. [przypis redakcyjny]
305. aparaty — szaty kościelne. [przypis redakcyjny]
306. pasyj (forma D.lm) — namiętności. [przypis redakcyjny]
307. trepy — rodzaj chodaków, podobnych do sandałów, ale z drewnianemi podeszwami. [przypis redakcyjny]
308. wcale (daw.) — całkowicie. [przypis edytorski]
309. ex ordine mendicantium (łac.) — zakonu żebraczego. [przypis redakcyjny]
310. komendarstwa (forma lm) — stanowiska zlecone. [przypis redakcyjny]
311. dyspensi a. dyspensaci — zwolnieni od pewnych przepisów. [przypis redakcyjny]
312. kromrasowy (z niem.) — wełniany, tkany w określony sposób, inaczej: kamlotowy, tj. tkany z włosia kozy angorskiej; tu w ogóle: tkanina lekka z wełny. [przypis redakcyjny]
313. szkotowy — wełniany, podobny do kamlotowego. [przypis redakcyjny]
314. cylicjum (z łac.) — włosiennica. [przypis redakcyjny]
315. pytel (z niem. Beutel) — worek. [przypis redakcyjny]
316. różaniec — tutaj: rodzaj nabożeństwa, zaprowadzonego przez św. Dominika. [przypis redakcyjny]
317. filadelfia (z gr.) — miłość braterska, pobratymstwo. [przypis redakcyjny]
318. ordo praedicatorum (łac.) — zakon kaznodziejski. [przypis redakcyjny]
319. konwers — braciszek zakonny. [przypis redakcyjny]
320. konwent — zgromadzenie, dom zakonny. [przypis redakcyjny]
321. kapitułę generalną — ogólne zgromadzenie zakonne. [przypis redakcyjny]
322. prezydencją — przewodnictwem. [przypis redakcyjny]
323. instygatora — oskarżyciela. [przypis redakcyjny]
324. patronów — obrońców. [przypis redakcyjny]
325. na mszą wotywę — [na] mszę śpiewaną, zamówioną na czyjąś intencję. [przypis redakcyjny]
326. ochędóstwo (daw.) — porządek, czystość. [przypis edytorski]
327. naszelnik — od: naszyjnik; pas od chomąta do dyszla. [przypis redakcyjny]
328. szor — część przyboru zaprzęgowego, idąca od chomąta wzdłuż grzbietu i po bokach konia. [przypis redakcyjny]
329. wysłać się — tu: podścielić sobie coś pod ubranie. [przypis edytorski]
330. redemptora — wykupiciela. [przypis redakcyjny]
331. karmelici — nazwa od góry Karmel: zakonnicy reguły potwierdzonej przez papieża Innocentego IV (trzewiczkowi), zreformowanej przez św. Teresę (bosi). [przypis redakcyjny]
332. antykwi — starszej reguły [zakonnej]. [przypis redakcyjny]
333. augustyni — zakon według reguły św. Augustyna (żył od r. 354 do 430, pochodził z afrykańskiej Tagasty w Numidii).
Darmowe książki «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)