Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖
Krótki opis książki:
Dzieło Jędrzeja Kitowicza cenione jest przede wszystkim za realistyczne i szczegółowe oddanie życia epoki polskiego baroku. Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III to prawdziwe „zwierciadło na gościńcu”, ustawione tak, by odbijać codzienność zdarzeń na ulicach miast, wiejskich drożynach — ale także w budynkach prywatnych i publicznych.
Jędrzej Kitowicz przez zaczarowane drzwi swej opowieści wprowadza w samo sedno dawnej Polski — będącej w punkcie jednocześnie bujnego rozkwitu i w przededniu nieuniknionego upadku. Jak słusznie zauważono o autorze we wstępie do Opisu obyczajów: „Nie osądza on ludzi i obyczajów, ale po prostu wchodzi w sam środek społeczeństwa, towarzyszy mu na każdym kroku: uczy się w szkole, ćwiczy się w palestrze, rozgląda się po dworach i pałacach, biesiaduje, politykuje, podpatruje garnki i sypialnie, ubiera się z księżmi, panami, wojskowymi i kobietami, zachodzi do kościołów i klasztorów, bywa na kapitułach, jeździ po odpustach, zdradza zabawy i zachcianki, gra w karty, prawi o dygnitarzach, przypatruje się mieszczanom i chłopom — słowem nic nie uchodzi jego bystrej a życzliwej ciekawości; wszystko zaś odtwarza z taką prawdziwością i jasnością, że pozwala nam ciągle patrzeć na przedziwnie wierne, a zawsze bardzo ciekawe obrazy i obrazki. Pośrednio potwierdza on szczegóły, przez innych podawane, ale inaczej je naświetla i znacznie więcej widzi, a widzi tak, że my z nim patrząc mamy przed sobą nie tyle opis rzeczy i ich osąd, ale niejako rzeczy same”.
Tekst niestety nie zachował się w całości: „brak początku rozdziału pierwszego i końca rozdziału dziewiętnastego, prawdopodobnie ostatniego, w którym pisze o chłopach. Według zapowiedzi podanej na końcu rozdz. III, pozostali jeszcze Żydzi i Cyganie”.
Opracowanie redaktorskie pomyślane zostało tak, aby nie mnożyć niepotrzebnie objaśnień, uwspółcześnić tekst poboczny (wstęp i przypisy źródła), natomiast zachować melodię i koloryt barokowego języka tekstu głównego, tj. dzieła Jędrzeja Kitowicza. Przystosowane jedynie w niezbędnym zakresie do przyjętych standardów WL erudycyjne, obszerne przypisy autorstwa dr. UJ Michała Janika stanowią podstawę tego opracowania.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jędrzej Kitowicz
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jędrzej Kitowicz
class="annotation" id="annotation-809">809. ekstrakty — wyciągi, wypisy. [przypis redakcyjny]
810. talery dwukurantowe — wyd. lwow. ma: talary dwukurantowe. [przypis redakcyjny]
811. kurencją — [miały] obieg. [przypis redakcyjny]
812. obrączkowe — nieoberżnięte. [przypis redakcyjny]
813. metryka koronna — archiwum koronne zbiór aktów państwowych. [przypis redakcyjny]
814. kolumnie — stronicy. [przypis redakcyjny]
815. inkaust — czernidło, atrament. [przypis redakcyjny]
816. stolnik — urzędnik dworski; nazwa stąd, że niegdyś miał obowiązek zajmowania się stołem królewskim. [przypis redakcyjny]
817. miecznik — urzędnik dworski, noszący niegdyś miecz swego pana. [przypis redakcyjny]
818. horodniczy (z rus.) — strażnik wyższy, zawiadujący grodami tj. zamkami warownemi. [przypis redakcyjny]
819. mostowniczy — urzędnik, mający dozór nad drogami i mostami publicznemi. [przypis redakcyjny]
820. cywunowicz — syn cywuna (albo ciwuna), tj. urzędnika ziemskiego; nazwa pochodzi z szwedzkiego. [przypis redakcyjny]
821. dyplomata — odznaczenia na piśmie, nadania przywileju, dawne akty urzędowe. [przypis redakcyjny]
822. rezygnacja — zrzeczenie się, darowizna. [przypis redakcyjny]
823. intercyz — umowy, zapisów. [przypis redakcyjny]
824. manifesta — jawne skargi. [przypis redakcyjny]
825. oblata — tutaj: przeniesienia aktów z ksiąg niewłaściwych do właściwych. [przypis redakcyjny]
826. odsełane (daw. forma) — dziś: odsyłane. [przypis edytorski]
827. akcydensów — dochodów postronnych. [przypis redakcyjny]
828. kwerenda — poszukiwanie. [przypis redakcyjny]
829. ingrosowane — wpisywane. [przypis redakcyjny]
830. profitował — korzystał, zyskiwał. [przypis redakcyjny]
831. rekomendacja — polecenie. [przypis redakcyjny]
832. dysymulowane — ukrywane. [przypis redakcyjny]
833. dobra stołowe — dobra, z których dochód był przeznaczony na utrzymanie dworu królewskiego. [przypis redakcyjny]
834. kursu — biegu, czasu urzędowania. [przypis redakcyjny]
835. prowent — dochód. [przypis redakcyjny]
836. kontrowersja (z łac.) — tutaj: opis sprawy, składany przez strony po wyroku pisarzowi sądu. [przypis redakcyjny]
837. sektarz (daw.) — członek sekty. [przypis edytorski]
838. od (daw.) — tu: przez. [przypis edytorski]
839. prebendowaną — przydzieloną. [przypis redakcyjny]
840. mocją — [złożył] odwołanie. [przypis redakcyjny]
841. pro panis ratione sententia gravaminosa et parti adhaerenti (łac.) — wyrok ze względu na chleb zasłużonych uciążliwy i stronie sprzyjający. [przypis redakcyjny]
842. sukurs — pomoc. [przypis redakcyjny]
843. appellabilitatem (łac.) — przy wstępnej rozprawie przyznano odwołalność. [przypis redakcyjny]
844. pryncypalny — główny, zasadniczy. [przypis redakcyjny]
845. sejm konwokacyjny — sejm podczas bezkrólewia, zwoływany przez prymasa dla załatwienia pilnych spraw. [przypis redakcyjny]
846. inappellabilitatem (łac.) — nieodwołalność. [przypis redakcyjny]
847. skasowawszy — unieważniwszy, zniósłszy. [przypis redakcyjny]
848. indukowali — wywodzili. [przypis redakcyjny]
849. taborety — stołki bez oparcia. [przypis redakcyjny]
850. komata (z gr.) — znaki pisarskie. [przypis redakcyjny]
851. period (z gr.) — okres. [przypis redakcyjny]
852. chwarszczenie — chrzęst, szelest. [przypis redakcyjny]
853. determinował — naznaczył. [przypis redakcyjny]
854. meritum (łac.) — istota sprawy, wątek, treść. [przypis redakcyjny]
855. modestią — skromność, przystojność. [przypis redakcyjny]
856. dziesięcina — dziesiąta część urodzajów, należna duchowieństwu. [przypis redakcyjny]
857. prowizje — odsetki, procenty. [przypis redakcyjny]
858. wiolencja — tu: naruszenie. [przypis edytorski]
859. beneficja — dobrodziejstwa, tutaj: uposażenia duchownych. [przypis redakcyjny]
860. de vita et moribus spiritualium (łac.) — o życie i obyczaje duchowieństwa. [przypis redakcyjny]
861. konsyderowane — uważane, poważane. [przypis redakcyjny]
862. importancja — znaczenie, waga. [przypis edytorski]
863. gradusu — stopnia. [przypis redakcyjny]
864. communicationis documentorum (łac.) — przedłożenia (uwiadomienia) dokumentów (dowodów). [przypis redakcyjny]
865. ad probandum suas incubentias (łac.) — do udowodnienia praw dzierżenia. [przypis redakcyjny]
866. ad apertionem rotuli (łac.) — do otwarcia spisu treści akt, skargi; w dawniejszych wydaniach drukowano tu mylnie: retuli. [przypis redakcyjny]
867. gradusu — stopnia. [przypis redakcyjny]
868. pro servati (łac.) — służący; do służenia. [przypis edytorski]
869. reverendissimus dominus judex (...) tempore publicare declaravit (łac.) — Najprzewielebniejszy pan sędzia, przejrzawszy, co widzieć i rozważyć należało, ogłosił wyrok i oświadczył, że w stosownym czasie każe go obwieścić. [przypis redakcyjny]
870. ekspedycji — ogłoszenia. [przypis redakcyjny]
871. replikował — odpowiadał na zarzuty. [przypis redakcyjny]
872. synodalnych — pochodzących ze zjazdów duchowieństwa wyższego. [przypis redakcyjny]
873. rekurującym — odwołującym się, [przypis redakcyjny]
874. rezolucją — [dawał na nią] oświadczenie. [przypis redakcyjny]
875. do laski wielkiej należących — należących do urzędu marszałka w. k., bo znakiem urzędu marszałkowskiego była laska. [przypis redakcyjny]
876. na dwie niedziel — daw. składnia (z D.lm); dziś na dwie niedziele. [przypis edytorski]
877. praesentier das giver — prezentuj broń, okaż broń; w piechocie polskiej cudzoziemskiego autoramentu była w tym czasie komenda niemiecka. [przypis redakcyjny]
878. pozyturze — postawie. [przypis redakcyjny]
879. proklamacji (z łac.) — zapowiedzi, ogłaszania, obwołania. [przypis redakcyjny]
880. czapstrzyk a. capstrzyk (z niem. Zapfenstreich) — znak na bębnie albo trąbie na spoczynek nocny. [przypis redakcyjny]
881. hauptwachy — odwachy, strażnice. [przypis redakcyjny]
882. justyfikacja — tutaj: osądzenie. [przypis redakcyjny]
883. słuszni — poważni, dostojni. [przypis redakcyjny]
884. bez respektu — bez względu, bez [zwracania] uwagi. [przypis redakcyjny]
885. vulgo (łac.) — albo, czyli. [przypis redakcyjny]
886. rekomendowali — polecali się. [przypis redakcyjny]
887. prycza (z niem.) — tapczan, rodzaj ławy. [przypis redakcyjny]
888. animadwersja — rozpatrzenie przez sąd. [przypis redakcyjny]
889. dystyngwowany — wyróżniający się, poważny, dostojny. [przypis redakcyjny]
890. kaucja — opłata zabezpieczająca, zastaw, rękojmia. [przypis redakcyjny]
891. łańcuszkami — kajdanami. [przypis redakcyjny]
892. instancje — wstawiennictwa. [przypis redakcyjny]
893. determinują — ograniczają, skłaniają. [przypis redakcyjny]
894. sentencji — wyroku. [przypis redakcyjny]
895. geniusz narodu — duch narodu. [przypis redakcyjny]
896. Quamvis iuxta leges humanas et divinas (...) solvat marcas etc. (łac.) — Chociaż według praw ludzkich i boskich wszelki mężobójca powinien być karany gardłem, jednak my Polacy, surowość tę łagodząc, postanawiamy, że szlachcic, zabójca szlachcica, zapłaci grzywien itd. [przypis redakcyjny]
897. szałaputa — lekkomyślnik, narwaniec, warchoł. [przypis redakcyjny]
898. kostera — gracz w kości, szuler. [przypis redakcyjny]
899. nieuniżonej — nieumiejącej się uniżać, zuchwałej, butnej. [przypis redakcyjny]
900. mitygowało — łagodziło. [przypis redakcyjny]
901. kalumnie — obelgi, zelżenia. [przypis redakcyjny]
902. iure hospitum (łac.) — na podstawie prawa o obcych. [przypis redakcyjny]
903. miasta rezydencjonalnego królewskiego — [miasta,] w którym król przebywał. [przypis redakcyjny]
904. lokalnej — miejscowej. [przypis redakcyjny]
905. kredytor — wierzyciel. [przypis redakcyjny]
906. gradacja — posuwanie się po stopniach, postępowanie. [przypis redakcyjny]
907. dekret solutionis (łac.) — wyrok zapłaty, uiszczenia. [przypis redakcyjny]
908. tradycja — tutaj: wydanie. [przypis redakcyjny]
909. hołysz — [golec, ktoś biedny,] bez pieniędzy. [przypis redakcyjny]
910. forum (łac.) — miejsca sądu. [przypis redakcyjny]
911. nigdzie zapisanego forum niemające — (spory o dług) dla których nie przewidziano formalnego trybu rozstrzygnięcia. [przypis edytorski]
912. wyparzonej — kłótliwej. [przypis redakcyjny]
913. nieuczciwem błyśnieniem ciała — pokazaniem nagiej tylnej części ciała. [przypis redakcyjny]
914. sposponowawszy — [właśc.] spostponowawszy; poniżywszy, obraziwszy. [przypis redakcyjny]
915. deprekacji — przeproszenia. [przypis redakcyjny]
916. frukta — owoce. [przypis redakcyjny]
917. zajuszony (daw.) — rozjuszony; krwawy. [przypis edytorski]
918. extra materiam (łac.) — poza treścią, poza tematem. [przypis redakcyjny]
919. animadwersja — sprawa sądowa; rozpatrzenie przez sąd. [przypis edytorski]
920. zabawę — tu: zajęcie, zatrudnienie. [przypis redakcyjny]
921. Nalewki — dzielnica żydowska w Warszawie. [przypis redakcyjny]
922. delatorom — donosicielom, oskarżycielom. [przypis redakcyjny]
923. familiant — członek wpływowej rodziny. [przypis redakcyjny]
924. koligacja — krewni. [przypis redakcyjny]
925. by też (daw.) — choćby nawet. [przypis edytorski]
926. heroiczny — bohaterski, nadzwyczajny. [przypis redakcyjny]
927. symetrią — porządek, równomierność, [przypis redakcyjny]
928. konserwacji — utrzymywania, zachowywania, [przypis redakcyjny]
929. nie bawiąc (daw.) — nie zwlekając. [przypis edytorski]
930. importunią — natręctwem, usilnemi prośbami. [przypis redakcyjny]
931. zadać kwestię — nikt tej sprawy nie poruszał. [przypis redakcyjny]
932. planty — plany, pomysły, zamierzenia. [przypis redakcyjny]
933. od powzięcia rozumu jego zaznałem marszałkiem wielkim koronnym — odkąd zacząłem rozumieć [świat otaczający], jego poznałem jako marszałka wielkiego koronnego. [przypis edytorski]
934. inkarceraci — więźniowie. [przypis redakcyjny]
935. niedekretowani — nieosądzeni. [przypis redakcyjny]
936. proceder — postępowanie. [przypis redakcyjny]
937. cyfra (daw.) — litera; znak. [przypis edytorski]
938. oficjała — urzędnika, tutaj: sędziego duchownego. [przypis redakcyjny]
939. eksplikowali — wyjaśniali. [przypis redakcyjny]
940. dla czego (daw.) —tu: z tego powodu. [przypis edytorski]
941. surogator — sędzia pomocniczy. [przypis redakcyjny]
942. zabawa (daw.) — zajęcie. [przypis edytorski]
943. serwis — [tu:] przybory. [przypis redakcyjny]
944. kleryk (z gr.) — sposobiący się na duchownego. [przypis redakcyjny]
945. bakałarz (z łac.) — nauczyciel szkoły parafialnej. [przypis redakcyjny]
946. legitimus (łac.) — prawny, uprawniony. [przypis redakcyjny]
947. relacja — doniesienie, sprawozdanie. [przypis redakcyjny]
948. zapisowała (daw. forma) — dziś: zapisywała. [przypis edytorski]
949. pod pretekstem skonfrontowania — pod pozorem porównania. [przypis redakcyjny]
950. próbować — dowodzić. [przypis redakcyjny]
951. ekskomuniki — klątwy, wyklęcia z kościoła. [przypis redakcyjny]
952. w aprehensji — w poważaniu. [przypis redakcyjny]
953. venerabilis (łac.) — szanowny, czcigodny. [przypis redakcyjny]
954. predykanta — kaznodzieję. [przypis redakcyjny]
955. ad instantiam venerabilis fiscalis (łac.) — do orzeczenia wielebnego oskarżyciela konsystorskiego. [przypis redakcyjny]
956. od (daw.) — przez; wezwany od strony: wezwany przez stronę w procesie. [przypis edytorski]
957. w środku panowania — chodzi o środkowy okres panowania Augusta III Sasa z dynastii Wettynów (1696–1763), króla Polski w latach 1733–1763. [przypis edytorski]
958. postanowić (daw.) — tu: ustanowić. [przypis edytorski]
959. matrimonii (łac.) — obrońców małżeństwa. [przypis redakcyjny]
960. quamquam (łac.) — chociaż; tutaj w znaczeniu: zdanie, opinia. [przypis redakcyjny]
961. sekundowany — wspomagany. [przypis redakcyjny]
962. mieć się (daw.) — zachowywać się; przyjmować postawę. [przypis edytorski]
963. konferować — tutaj: zdawać na kogo, udzielać. [przypis redakcyjny]
964. szli do rewerendy — szli na księży, przywdziewali suknię duchowną. [przypis redakcyjny]
965. najpryncypalniejsi — najgłówniejsi. [przypis redakcyjny]
966. estymujący — ceniący, szanujący. [przypis redakcyjny]
967. per consequens (łac.) — w następstwie. [przypis redakcyjny]
968. przepleniali — przetrzebiali, przerzedzali. [przypis redakcyjny]
969. z
Darmowe książki «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)