Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖
Krótki opis książki:
Dzieło Jędrzeja Kitowicza cenione jest przede wszystkim za realistyczne i szczegółowe oddanie życia epoki polskiego baroku. Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III to prawdziwe „zwierciadło na gościńcu”, ustawione tak, by odbijać codzienność zdarzeń na ulicach miast, wiejskich drożynach — ale także w budynkach prywatnych i publicznych.
Jędrzej Kitowicz przez zaczarowane drzwi swej opowieści wprowadza w samo sedno dawnej Polski — będącej w punkcie jednocześnie bujnego rozkwitu i w przededniu nieuniknionego upadku. Jak słusznie zauważono o autorze we wstępie do Opisu obyczajów: „Nie osądza on ludzi i obyczajów, ale po prostu wchodzi w sam środek społeczeństwa, towarzyszy mu na każdym kroku: uczy się w szkole, ćwiczy się w palestrze, rozgląda się po dworach i pałacach, biesiaduje, politykuje, podpatruje garnki i sypialnie, ubiera się z księżmi, panami, wojskowymi i kobietami, zachodzi do kościołów i klasztorów, bywa na kapitułach, jeździ po odpustach, zdradza zabawy i zachcianki, gra w karty, prawi o dygnitarzach, przypatruje się mieszczanom i chłopom — słowem nic nie uchodzi jego bystrej a życzliwej ciekawości; wszystko zaś odtwarza z taką prawdziwością i jasnością, że pozwala nam ciągle patrzeć na przedziwnie wierne, a zawsze bardzo ciekawe obrazy i obrazki. Pośrednio potwierdza on szczegóły, przez innych podawane, ale inaczej je naświetla i znacznie więcej widzi, a widzi tak, że my z nim patrząc mamy przed sobą nie tyle opis rzeczy i ich osąd, ale niejako rzeczy same”.
Tekst niestety nie zachował się w całości: „brak początku rozdziału pierwszego i końca rozdziału dziewiętnastego, prawdopodobnie ostatniego, w którym pisze o chłopach. Według zapowiedzi podanej na końcu rozdz. III, pozostali jeszcze Żydzi i Cyganie”.
Opracowanie redaktorskie pomyślane zostało tak, aby nie mnożyć niepotrzebnie objaśnień, uwspółcześnić tekst poboczny (wstęp i przypisy źródła), natomiast zachować melodię i koloryt barokowego języka tekstu głównego, tj. dzieła Jędrzeja Kitowicza. Przystosowane jedynie w niezbędnym zakresie do przyjętych standardów WL erudycyjne, obszerne przypisy autorstwa dr. UJ Michała Janika stanowią podstawę tego opracowania.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jędrzej Kitowicz
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jędrzej Kitowicz
racji impotencji — z powodu niezdolności płciowej. [przypis redakcyjny]
970. oraz (daw.) — także; zarówno. [przypis edytorski]
971. importancji — znaczenia, wagi. [przypis redakcyjny]
972. de vita et moribus (łac.) — o życie i obyczaje. [przypis redakcyjny]
973. kanonów — zasad, przepisów. [przypis redakcyjny]
974. cum adjunctis przez elekcyją — z przydanymi (z pomocnikami) z wyboru. [przypis redakcyjny]
975. intratnem — dochodowem, zyskownem. [przypis redakcyjny]
976. oczerkiesić — tutaj: pozbawić czegoś. [przypis redakcyjny]
977. instrumenta — dokumenty, listy urzędowe, pisma urzędowe. [przypis redakcyjny]
978. ab officio (łac.) — do urzędu, z urzędu. [przypis redakcyjny]
979. szlachetność — tutaj: urodzenie szlacheckie. [przypis redakcyjny]
980. Ex mandato (...) exactorem citatur N. N. — Z polecenia najjaśniejszego, najczcigodniejszego pana N. N., nuncjusza (posła) Stolicy Apostolskiej, pozywa się N. N. przez uprawnionego wykonawcę itd. [przypis redakcyjny]
981. Admodum Reverendis, Venerabilibus honorandisque viris praepositis (...) citamus pro eo — Wielce wielebnym, czcigodnym i szanownym proboszczom, plebanom, wikariuszom, komendarzom, altarystom, psałterzystom, mansjonarzom, kierownikom szkół, organistom i innym uprawnionym wykonawcom, wezwanym mocą niniejszego pisma, pozdrowienie w Panu. Polecamy wam na mocy świętego posłuszeństwa i pod karą ekskomuniki (klątwy), abyście na instancję N. N., gdy i kiedy będziecie wezwani lub który z was będzie wezwany, osobiście przystąpiwszy do N. N. zapozwali go, którego my także zapozywamy o to... [itd.]. [przypis redakcyjny]
982. kolizja — nieporozumienie, spór. [przypis redakcyjny]
983. dziesięcina wytyczna — gruntowa, pobierana w snopach. [przypis redakcyjny]
984. kondemnaty — wyroki potępiające. [przypis redakcyjny]
985. partykularnych — szczegółowych, prywatnych. [przypis redakcyjny]
986. Sancta Sedes — Święta Stolica, Stolica Apostolska, papież. [przypis redakcyjny]
987. kompozyty — układy, umowy (przemiana dziesięciny wytycznej na pieniężną). [przypis redakcyjny]
988. bulla — dekret papieski, Urban VIII: papież 1644–1655. [przypis redakcyjny]
989. legacje — legaty, zapisy. [przypis redakcyjny]
990. promocji — do wyższego stopnia, urzędu. [przypis redakcyjny]
991. ritus graeci (łac.) — obrządku greckiego. [przypis redakcyjny]
992. otaksowanym — oszacowanym. [przypis redakcyjny]
993. zrucano — wyd. lwow. ma: zrzucano. [przypis redakcyjny]
994. motu proprio (łac.) — z własnego popędu. [przypis redakcyjny]
995. akcydensa (z łac.) — dochody uboczne. [przypis redakcyjny]
996. prowent (z łac.) — dochód, zysk. [przypis redakcyjny]
997. podług proporcji — podług ilości. [przypis redakcyjny]
998. prażnik — odpust kościelny na Rusi. [przypis redakcyjny]
999. dedykacja — tu: poświęcenie kościoła. [przypis redakcyjny]
1000. garcu — poprawnie: garncu; od garniec: naczynie o określonej mierze. [przypis redakcyjny]
1001. wszystkiej kolekty — całej zbiórki. [przypis redakcyjny]
1002. ekspensować (z łac.) — wydać, zużyć. [przypis redakcyjny]
1003. rozbrechtał — rozcieńczył. [przypis redakcyjny]
1004. kwotę — ilość. [przypis redakcyjny]
1005. kur — kogut. [przypis edytorski]
1006. audiencją (z łac.) — [forma B.lp r.ż.] posłuchanie. [przypis redakcyjny]
1007. alba — biała szata księża. [przypis redakcyjny]
1008. ryza — ornat, ruski strój kościelny do nabożeństwa. [przypis redakcyjny]
1009. hierarchia — władza duchowna. [przypis redakcyjny]
1010. oficja — urzędy duchowne. [przypis redakcyjny]
1011. monasterów — samotni, klasztorów. [przypis redakcyjny]
1012. nareszcie — w źródle: nareście; w wydaniu lwowskim: nareszcie. [przypis edytorski]
1013. kreatury — twory. [przypis redakcyjny]
1014. kontrybucja — opłata przymusowa. [przypis redakcyjny]
1015. haracz (z tur.) — danina, opłata. [przypis redakcyjny]
1016. żeniatych — forma ludowa; wyd. lwow[skie] ma: żonatych. [przypis redakcyjny]
1017. z konwersacji — z rozmów. [przypis redakcyjny]
1018. autorament — zaciąg. [przypis redakcyjny]
1019. komput — poczet, liczba. [przypis redakcyjny]
1020. likwidowały — obliczały, wykazywały swoje wydatki i należności. [przypis redakcyjny]
1021. petyhorski (z ukr., od petyhorzec) — jezdni, konni. [przypis redakcyjny]
1022. kulbaka (z tur.) — wysokie siodło z szerokiemi drewnianemi łękami. [przypis redakcyjny]
1023. łęk — łuk, wierzchnie wygięcie kulbaki; tu rodzaj siodła. [przypis redakcyjny]
1024. terlica (z ukr.) — drzewo w kulbace; tu rodzaj siodła. [przypis redakcyjny]
1025. jarczak (z tatar.) — rodzaj siodła lekkiego; bliższe objaśn. w tekście. [przypis redakcyjny]
1026. kula — część siodła, wygięta do góry. [przypis redakcyjny]
1027. ciurowie — luzacy wojskowi, czeladź obozowa. [przypis redakcyjny]
1028. derywacją — pochodzenie. [przypis redakcyjny]
1029. hetman — naczelny wódz. [przypis redakcyjny]
1030. rejmentarz — regimentarz, w dawnej Polsce wódz, zastępujący hetmana. [przypis redakcyjny]
1031. rotmistrz (z niem.) — dowódca oddziału konnego. [przypis redakcyjny]
1032. porucznik, chorąży, namiestnik — oficerowie niższych stopni. [przypis redakcyjny]
1033. buńczuczni — noszący buńczuk, tj. drzewce z ogonem końskim, jako oznakę władzy. [przypis redakcyjny]
1034. operacji — działania, działalności. [przypis redakcyjny]
1035. wakowała — była wolna. [przypis redakcyjny]
1036. sendomirskiej — zwyczajnie: sandomierskiej. [przypis redakcyjny]
1037. kreował — mianował. [przypis redakcyjny]
1038. pompy — świetności, okazałości. [przypis redakcyjny]
1039. garsztka — wyd. lwow. ma: garstka. [przypis redakcyjny]
1040. chorągwi — oddziałów jazdy. [przypis redakcyjny]
1041. ordynanse — ordonanse, rozkazy, polecenia. [przypis redakcyjny]
1042. konsystencją — miejsce postoju, postój. [przypis redakcyjny]
1043. repartycją — rozdział. [przypis redakcyjny]
1044. podatk pogłówny — podatek od głowy, zwłaszcza od Żydów za opiekę prawną. [przypis redakcyjny]
1045. hibernowe — danina od poddanych dóbr królewskich i duchownych na żołd dla wojska w zimie. [przypis redakcyjny]
1046. aplikacjami — usługami. [przypis redakcyjny]
1047. instancjami — wstawiennictwami. [przypis redakcyjny]
1048. lustru — blasku, ozdoby. [przypis redakcyjny]
1049. pretensja — roszczenie, żądanie. [przypis redakcyjny]
1050. pocztowy — wpisany w poczet, zwykły żołnierz. [przypis edytorski]
1051. subordynacja — podporządkowanie, posłuszeństwo. [przypis redakcyjny]
1052. towarzystwa — tutaj: żołnierzy szlachty, należących do chorągwi. [przypis redakcyjny]
1053. zabawny (daw.) — zatrudniony, zajęty (jakąś pracą, działalnością). [przypis edytorski]
1054. tempo — miarowość, takt, według którego dokonywują się ruchy. [przypis redakcyjny]
1055. egzercerunki — ćwiczenia w robieniu bronią i w obrotach wojskowych. [przypis redakcyjny]
1056. regulament (z fr.) — zbiór przepisów, przepisy. [przypis redakcyjny]
1057. handgryf (z niem.) — chwyt przy robieniu bronią. [przypis redakcyjny]
1058. szarżerunek (z fr. za pośr. niem.) — obrót, strzelanie. [przypis redakcyjny]
1059. emulacją — [przez] współzawodnictwo. [przypis redakcyjny]
1060. profesji — zawodu, zajęcia. [przypis redakcyjny]
1061. w osobie — osobiście. [przypis redakcyjny]
1062. bez permisji — bez pozwolenia. [przypis redakcyjny]
1063. ekskuzował go — usprawiedliwiał go. [przypis redakcyjny]
1064. legitime (łac.) — prawnie, prawomocnie. [przypis redakcyjny]
1065. gażą — [brał] płacę, żołd. [przypis redakcyjny]
1066. rezydencji — pobytu. [przypis redakcyjny]
1067. sowity poczet — składający się z dwóch szeregowych, bez towarzysza. [przypis redakcyjny]
1068. abcugi — potrącenia. [przypis redakcyjny]
1069. lafa (z tur.) — płaca, żołd. [przypis redakcyjny]
1070. nemine excepto (łac.) — bez żadnego wyjątku. [przypis redakcyjny]
1071. słusznego personata — poważną osobistość. [przypis redakcyjny]
1072. karabon a. karaban (z pers.) — rodzaj pojazdu, wóz kryty z siedzeniami. [przypis redakcyjny]
1073. szarawary (z pers. za pośr. ukr.) — spodnie szerokie, buchaste. [przypis redakcyjny]
1074. obdłużnemi — długimi. [przypis redakcyjny]
1075. sztuciec, rusznica (z czesk. ručnice, od: ręka) — broń palna ręczna. [przypis redakcyjny]
1076. rząd a. rzęd — cały strój na konia, to jest: siodło, czaprak, przykrycie wierzchnie, uzda ozdobna, podpiersie i podogonie. [przypis redakcyjny]
1077. olstro (z niem.) — futerał na pistolety. [przypis redakcyjny]
1078. dek a. deka (z niem.) — nakrycie, pokrowiec. [przypis redakcyjny]
1079. kutner (z fr.) — kosmatość na suknie, włos. [przypis redakcyjny]
1080. szóściu — wyd. lwow.: sześciu. [przypis redakcyjny]
1081. puzdro — pudełko z przegródkami, futerał. [przypis redakcyjny]
1082. przytomni — obecni, znajdujący się na miejscu. [przypis redakcyjny]
1083. fortuny — mienia, majątku. [przypis redakcyjny]
1084. marsowego — żołnierskiego, walecznego. [przypis redakcyjny]
1085. sukcesora — dziedzica, następcy. [przypis redakcyjny]
1086. moderunek — ogół przyborów na żołnierza albo na konia. [przypis redakcyjny]
1087. pocztowy — wpisany w poczet, zwykły żołnierz. [przypis edytorski]
1088. masztalerz — stajenny. [przypis redakcyjny]
1089. in quantum (z łac.) — o ile, według liczby. [przypis redakcyjny]
1090. perorą — przemową. [przypis redakcyjny]
1091. delatę — doniesienie, wykaz. [przypis redakcyjny]
1092. strawne — pieniądze na strawę, na utrzymanie. [przypis redakcyjny]
1093. plenipotenta — pełnomocnika. [przypis redakcyjny]
1094. kampania — tutaj: czas obozowania. [przypis redakcyjny]
1095. traktament (daw.) — poczęstunek. [przypis edytorski]
1096. lulka (z tur.) — część fajki, w którą wkłada się tytoń; fajka. [przypis redakcyjny]
1097. egzakcja (z łac.) — pobieranie, np. podatków, z przymuszeniem. [przypis redakcyjny]
1098. baczyć (daw.) — zauważyć. [przypis edytorski]
1099. podstarości — tutaj: włodarz, gumienny. [przypis redakcyjny]
1100. obuch — gatunek dawnej broni do uderzania, czekan, nadziak. [przypis redakcyjny]
1101. gandziara (z arab.) — batog, korbacz. [przypis redakcyjny]
1102. furaż — pasza, obrok. [przypis redakcyjny]
1103. manifest (z łac.)— tutaj: skarga. [przypis redakcyjny]
1104. ekstorsja — wyciskanie, wymuszanie, zdzierstwo. [przypis redakcyjny]
1105. alternata — zmiana, oboczność. [przypis redakcyjny]
1106. komisja radomska — przedstawiona wyżej w rozdz. V. [przypis redakcyjny]
1107. grzecznemi manierami — w grzeczny sposób. [przypis redakcyjny]
1108. komplement — raczej: komplet, pełna ilość. [przypis redakcyjny]
1109. druga — wyd. lwow. ma: drugie. [przypis redakcyjny]
1110. pawilon (z fr.) — rodzaj namiociku nad łóżkiem. [przypis redakcyjny]
1111. treptuch (z niem.) — żłób płócienny. [przypis redakcyjny]
1112. dywdyk a. tyftyk — bogate przykrycie na konia. [przypis redakcyjny]
1113. arcaby, właśc. warcaby — rodzaj gry figurami lub kamykami na szachownicy. [przypis redakcyjny]
1114. nadziak (z tur.) — czekan, obuch, rodzaj broni ręcznej. [przypis redakcyjny]
1115. toki — wgłębienia, podstawki rurkowate, w które wkłada się broń. [przypis redakcyjny]
1116. staje — daw. miara długości, wynosząca nieco ponad kilometr. [przypis edytorski]
1117. masierować — wyd. lwow[skie] ma: maszerować. [przypis redakcyjny]
1118. kameryzowaną — wysadzaną drogimi kamieniami. [przypis redakcyjny]
1119. basza a. pasza (z tur.) — wielkorządca turecki. [przypis redakcyjny]
1120. egretka (z fr.) — kitka z piór albo drogich kamieni. [przypis redakcyjny]
1121. fant (z niem.) — rzecz wartościowa. [przypis redakcyjny]
1122. uflagany — zmoczony, zbłocony. [przypis redakcyjny]
1123. flores — tutaj: dziwaczny rysunek. [przypis redakcyjny]
1124. buzdygan — rodzaj buławy wojskowej. [przypis redakcyjny]
1125. blachmalowy (z niem.) — nakładany blaszkami złotymi lub srebrnymi; także emaliowany [przypis redakcyjny]
1126. marcypanowy
Darmowe książki «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)