Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖
Krótki opis książki:
Dzieło Jędrzeja Kitowicza cenione jest przede wszystkim za realistyczne i szczegółowe oddanie życia epoki polskiego baroku. Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III to prawdziwe „zwierciadło na gościńcu”, ustawione tak, by odbijać codzienność zdarzeń na ulicach miast, wiejskich drożynach — ale także w budynkach prywatnych i publicznych.
Jędrzej Kitowicz przez zaczarowane drzwi swej opowieści wprowadza w samo sedno dawnej Polski — będącej w punkcie jednocześnie bujnego rozkwitu i w przededniu nieuniknionego upadku. Jak słusznie zauważono o autorze we wstępie do Opisu obyczajów: „Nie osądza on ludzi i obyczajów, ale po prostu wchodzi w sam środek społeczeństwa, towarzyszy mu na każdym kroku: uczy się w szkole, ćwiczy się w palestrze, rozgląda się po dworach i pałacach, biesiaduje, politykuje, podpatruje garnki i sypialnie, ubiera się z księżmi, panami, wojskowymi i kobietami, zachodzi do kościołów i klasztorów, bywa na kapitułach, jeździ po odpustach, zdradza zabawy i zachcianki, gra w karty, prawi o dygnitarzach, przypatruje się mieszczanom i chłopom — słowem nic nie uchodzi jego bystrej a życzliwej ciekawości; wszystko zaś odtwarza z taką prawdziwością i jasnością, że pozwala nam ciągle patrzeć na przedziwnie wierne, a zawsze bardzo ciekawe obrazy i obrazki. Pośrednio potwierdza on szczegóły, przez innych podawane, ale inaczej je naświetla i znacznie więcej widzi, a widzi tak, że my z nim patrząc mamy przed sobą nie tyle opis rzeczy i ich osąd, ale niejako rzeczy same”.
Tekst niestety nie zachował się w całości: „brak początku rozdziału pierwszego i końca rozdziału dziewiętnastego, prawdopodobnie ostatniego, w którym pisze o chłopach. Według zapowiedzi podanej na końcu rozdz. III, pozostali jeszcze Żydzi i Cyganie”.
Opracowanie redaktorskie pomyślane zostało tak, aby nie mnożyć niepotrzebnie objaśnień, uwspółcześnić tekst poboczny (wstęp i przypisy źródła), natomiast zachować melodię i koloryt barokowego języka tekstu głównego, tj. dzieła Jędrzeja Kitowicza. Przystosowane jedynie w niezbędnym zakresie do przyjętych standardów WL erudycyjne, obszerne przypisy autorstwa dr. UJ Michała Janika stanowią podstawę tego opracowania.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jędrzej Kitowicz
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jędrzej Kitowicz
href="part4.xhtml#anchor-39">39. akomodowany — przystosowany. [przypis redakcyjny]
40. wypierzchały — dostawały wyprysków. [przypis redakcyjny]
41. kitajka — rodzaj materii jedwabnej lub cienkiej tkaniny bawełnianej. [przypis redakcyjny]
42. sznurówka (daw.) — gorset. [przypis edytorski]
43. kuczbajowa — z kosmatej materii wełnianej. [przypis redakcyjny]
44. rąbkowy — z cienkiego płótna. [przypis redakcyjny]
45. bawet (z fr.) — śliniak, przedłużenie fartucha od pasa ku górze. [przypis redakcyjny]
46. kornet (z wł.) — czepiec kobiecy. [przypis redakcyjny]
47. bławatne — z bławatu, sukna. [przypis redakcyjny]
48. lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]
49. parochialna — parafialna. [przypis redakcyjny]
50. bawić się czymś (daw.) — trudnić się czymś, zajmować się czymś. [przypis edytorski]
51. metr (z fr.) — nauczyciel. [przypis redakcyjny]
52. Alwar, Donatus — nazwiska dwu autorów gramatyk łacińskich. [przypis redakcyjny]
53. plagi — bicie. [przypis redakcyjny]
54. cierpiętliwości — [według] wytrzymałości. [przypis redakcyjny]
55. kańczug — narzędzie do bicia, z tur. kamczyk. [przypis redakcyjny]
56. rudymentach — [w] początkach. [przypis redakcyjny]
57. preferencja — pierwszeństwo. [przypis redakcyjny]
58. ad scamnum asinorum (łac.) — do oślej ławy. [przypis redakcyjny]
59. degradacja — zejście na niższy stopień. [przypis redakcyjny]
60. asinus asinorum in saecula saeculorum (łac.) — osioł nad osłami na wieki wieków. [przypis redakcyjny]
61. ledwo kiedy — mało kiedy; rzadko. [przypis edytorski]
62. ławica — tu: ława. [przypis edytorski]
63. abdykować — złożyć na czyjąś rzecz, na kogoś. [przypis redakcyjny]
64. wiele razy (daw.) — ile razy; ilekroć. [przypis edytorski]
65. infima — najniższa. [przypis redakcyjny]
66. minorum i (...) majorum (łac.) — młodszych i starszych. [przypis redakcyjny]
67. lubo (daw.) — choć. [przypis edytorski]
68. adjectivum cum substantivo (łac.) — przymiotnik z rzeczownikiem. [przypis redakcyjny]
69. casus nominum cum temporibus et modis verborum (łac.) — przypadki imion [rzeczowników] oraz czasy i tryby słów (czasowników). [przypis redakcyjny]
70. gradusu — [D.lp:] stopnia. [przypis redakcyjny]
71. parwa — mała. [przypis redakcyjny]
72. gradacja — stopniowanie. [przypis redakcyjny]
73. syntaktyka — nauka składni. [przypis redakcyjny]
74. retoryka — nauka wymowy. [przypis redakcyjny]
75. quantitatem (łac.) — iloczasu. [przypis redakcyjny]
76. promowowało — posuwało się na wyższy stopień. [przypis redakcyjny]
77. w dyskursie — w mowie. [przypis redakcyjny]
78. scjencjach — naukach, umiejętnościach. [przypis redakcyjny]
79. ordynaryjnych — zwyczajnych. [przypis redakcyjny]
80. jurisprudencji (z łac.) — [forma B.lp r.ż.:] nauki prawa. [przypis redakcyjny]
81. universitates (łac.) — wszechnice, uniwersytety. [przypis redakcyjny]
82. juxta mentem Aristotelis (łac.) — według mniemania Arystotelesa (384–322). [przypis redakcyjny]
83. juxta mentem divi Thomae (łac.) — według mniemania św. Tomasza (1225–1274). [przypis redakcyjny]
84. peripatetici (łac.) — [perypatetycy]; tak zwano uczniów Arystotelesa, dlatego że filozof ten zwykł był wykładać w peripatos (z gr.: miejsce przechadzek) ateńskiego Liceum. Stąd przeszła nazwa na całą szkołę filozoficzną. [przypis redakcyjny]
85. trochę wyżej — tu: trochę wcześniej. [przypis edytorski]
86. hypothesis (z gr.) — przypuszczenie, mniemanie. [przypis redakcyjny]
87. takową opinią — dziś B.lp r.ż.: takową opinię. [przypis edytorski]
88. teraźniejszych wodzów filozoficznych: Kopernika, Kartezjusza, Newtona i Leibniza — Kopernik (1473–1543), Kartezjusz (1596–1650), Newton (1642–1727), Leibniz (1646–1716): przodownicy nauki i filozofii nowoczesnej, czyli tzw. neoteryzmu (z gr. neoteros: nowszy) albo recentiorum (z łac.: nowszych). [przypis redakcyjny]
89. barwy (...) sprawuje temperament oczu i światła — [barwy] są zależne od zmysłu wzroku i od oświetlenia. [przypis redakcyjny]
90. plac — tu: miejsce, umiejscowienie. [przypis edytorski]
91. compendium (łac.) — zarys. [przypis redakcyjny]
92. profitowali — korzystali. [przypis redakcyjny]
93. minorum ordinum (łac.) — niższych święceń. [przypis redakcyjny]
94. patrami — ojcami. [przypis redakcyjny]
95. rekreacje — rozrywki, zabawy. [przypis redakcyjny]
96. konwikt dla paniąt — tzw. Collegium Nobilium, założone przez St. Konarskiego w Warszawie w r. 1740. [przypis redakcyjny]
97. oda (z tur.) — izba, mieszkanie. [przypis redakcyjny]
98. seraj (z pers.) — dom bogaty, pałac. [przypis redakcyjny]
99. Teatyni — zakon, założony w r. 1524 przez Gaetana z Thiene i Piotra Caraffę, arcybiskupa w Teato (późn. papieża, Pawła IV). [przypis redakcyjny]
100. dyspozycją — [B. lp r.ż.] ustrój, przeznaczenie. [przypis redakcyjny]
101. kalefaktor (z łac.) — sługa szkolny. [przypis redakcyjny]
102. rhubarbarum — korzeń rośliny, rheum barbarum, działającej rozwalniająco. [przypis redakcyjny]
103. kolekta — zbiórka, składka. [przypis redakcyjny]
104. refektarz — jadalnia klasztorna. [przypis redakcyjny]
105. dowcip (daw.) — inteligencja, umysł. [przypis edytorski]
106. dyrektor (daw.) — korepetytor. [przypis edytorski]
107. chudych pachołków — ubogich. [przypis redakcyjny]
108. nota (z łac.) — znak przewinienia. [przypis redakcyjny]
109. dystyngwowany — wyróżniający się, uchodzący za coś lepszego. [przypis redakcyjny]
110. grosz — dawny drobny pieniądz polski. [przypis redakcyjny]
111. szostak a. szóstak — pieniądz wartości sześciu jednostek (za Zygmunta III równy sześciu groszom). [przypis redakcyjny]
112. tynf a. tymf — pieniądz tak nazwany od mincarza za Jana Kazimierza (18 groszy srebrnych). [przypis redakcyjny]
113. Et si quidem fuerit domus illa digna, veniet pax vestra super eam. Si autem non fuerit digna, pax vestra revertetur ad vos (łac.) — A jeśli dom ów będzie godzien, pokój wasz wstąpi do niego; jeśli jednak nie będzie godzien, pokój wasz wróci do was; [w zakończeniu raczej: „(...) odwróci się od was”; red. WL]. [przypis redakcyjny]
114. perorze — [po] przemowie, napomnieniu. [przypis redakcyjny]
115. bakałarz (z łac.) — tutaj: nauczyciel początków. [przypis redakcyjny]
116. według przepomożenia — stosownie do możności. [przypis redakcyjny]
117. akcydens — dochód postronny. [przypis redakcyjny]
118. meszne — zapłata za odprawienie mszy. [przypis redakcyjny]
119. dziesięcina — podatek w wysokości 1/10 zbiorów pobierany przez kościół od chłopów. [przypis edytorski]
120. dysydenci — innowiercy. [przypis redakcyjny]
121. dla finalnej rezolucji — dla ostatecznego rozstrzygnięcia, postanowienia. [przypis redakcyjny]
122. memoriał — pismo, przedstawienie [jakiejś sprawy; red. WL]. [przypis redakcyjny]
123. ordynanse — pisma zalecające, nakazy. [przypis redakcyjny]
124. według asygnacji fundatorskiej — według wyznaczenia przez fundatora. [przypis redakcyjny]
125. emulacji — [forma D.lp od rzecz. r.ż. emulacja] współzawodnictwa. [przypis redakcyjny]
126. okupacji — zadania. [przypis redakcyjny]
127. pars Romana (łac.) — strona rzymska. [przypis redakcyjny]
128. pars Graeca (łac.) — strona grecka. [przypis redakcyjny]
129. nie czyniła rzetelnego awantażu — nie odnosiła istotnej korzyści. [przypis redakcyjny]
130. decem laudes, centum laudes, quinquaginta laudes, mille laudes (łac.) — dziesięć pochwał, sto pochwał, pięćdziesiąt pochwał, tysiąc pochwał. [przypis redakcyjny]
131. errores (łac.) — błędy. [przypis redakcyjny]
132. dyktator — tutaj: pierwszy uczeń w klasie. [przypis redakcyjny]
133. imperatores (łac.) — tutaj: przodownicy młodzieży. [przypis redakcyjny]
134. audytor — tutaj: uczeń wysłuchujący [od] kolegów [zadanych] lekcji przed przyjściem nauczyciela. [przypis redakcyjny]
135. auditor auditorum (łac.) — uczeń wysłuchujący audytorów. [przypis redakcyjny]
136. censor (łac.) — sędzia obyczajów. [przypis redakcyjny]
137. zdesperowanych — rozpaczliwych. [przypis redakcyjny]
138. kreowany — mianowany. [przypis redakcyjny]
139. salwując — ratując. [przypis edytorski]
140. inakszy (daw.) — inny. [przypis edytorski]
141. deklaracja — oświadczenie. [przypis redakcyjny]
142. independencja — niezależność. [przypis redakcyjny]
143. pensum (z łac.) — zadanie. [przypis redakcyjny]
144. exercitium (łac.) — ćwiczenia. [przypis redakcyjny]
145. skryptury — ćwiczenia pisemnego. [przypis redakcyjny]
146. ad scamnum asinorum (łac.) — do oślej lawy. [przypis redakcyjny]
147. defektu — błędu. [przypis redakcyjny]
148. rekuperować — odzyskać. [przypis redakcyjny]
149. enigmatyczne — zagadkowe. [przypis redakcyjny]
150. dyscypułom — uczniom. [przypis redakcyjny]
151. pokomponowane — ułożone, obmyślone. [przypis redakcyjny]
152. aplikował — oddał. [przypis redakcyjny]
153. taryfa (z wł.) — wykaz. [przypis redakcyjny]
154. relacji — doniesień. [przypis redakcyjny]
155. prerogatywy — pierwszeństwa, szczególnych względów. [przypis redakcyjny]
156. chudeusz — chudy, biedak (wyraz z końcówką niby łacińską). [przypis redakcyjny]
157. kartelusz — kartkę na zapiski. [przypis redakcyjny]
158. petulantes — winowajcy, nieprzyzwoici. [przypis redakcyjny]
159. kredyt (z łac.) — zaufanie. [przypis redakcyjny]
160. pomierny (daw.) — nieduży, mały. [przypis edytorski]
161. okupacja (daw., z łac.) — zajęcie; tu: zadanie. [przypis edytorski]
162. palcat (z wł.) — laska, kij. [przypis redakcyjny]
163. od jednego (...) podrzucona, a od drugiego (...) uderzona — przez jednego [gracza] podrzucona, a przez drugiego uderzona. [przypis edytorski]
164. na czas — niekiedy; tu: przez pewien czas. [przypis edytorski]
165. zoczyć (starop.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
166. od żadnej ręki (daw.) — przez żadną rękę. [przypis edytorski]
167. dyrektorowie (daw.) — tu: korepetytorzy. [przypis edytorski]
168. dla agitacji (z łac.) — dla ruchu. [przypis redakcyjny]
169. adwersarza — przeciwnika. [przypis redakcyjny]
170. dosiągnąć (daw. forma) — dziś: dosięgnąć. [przypis edytorski]
171. odprawowały się (daw. forma) — dziś: odprawiały się; odbywały się. [przypis edytorski]
172. nota linguae (łac.) — znak za język. [przypis redakcyjny]
173. quis habet notam linguae? (łac.) — kto ma znak za język? [przypis redakcyjny]
174. zła moneta — moneta fałszowana. [przypis edytorski]
175. notam morum (łac.) — znak za obyczaje [ocena z zachowania]. [przypis redakcyjny]
176. cyrkulować — krążyć. [przypis redakcyjny]
177. quomodo hoc explicatur Polonice? (łac.) — jak się to nazywa (mówi) po polsku? [przypis redakcyjny]
178. przerzeczonej — wzmiankowanej. [przypis redakcyjny]
179. prezencją — wygląd zewnętrzny, postawę. [przypis redakcyjny]
180. od — tu: przez; napisane od profesora: napisane przez profesora. [przypis edytorski]
181. zapusty — karnawał; okres po świętach Bożego Narodzenia, a poprzedzający Wielki Post, przypadający na styczeń i luty. [przypis edytorski]
182. mozoł — mozół, trud. [przypis edytorski]
183. exercitium de promotione — ćwiczenie celem przejścia na wyższy stopień nauki. [przypis redakcyjny]
184. dowcip (daw.) — rozum, inteligencja. [przypis edytorski]
185. dyrektor (daw.) — korepetytor. [przypis edytorski]
186. dyscypuł (daw., z łac.) — uczeń. [przypis edytorski]
187. subiektom — [C.lm] osobom. [przypis redakcyjny]
188. czyścowy (daw.) — czyśćcowy. [przypis edytorski]
189. egzorty — nauki duchowne. [przypis redakcyjny]
190. oprócz jednej choroby — tu: tylko z wyjątkiem choroby; jedynie nie podczas choroby. [przypis edytorski]
191. immunitatis (łac.) — przywilej nietykalności. [przypis redakcyjny]
192. volumina legum (łac.) — księgi praw. [przypis redakcyjny]
Darmowe książki «Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III - Jędrzej Kitowicz (złota biblioteka txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)