Wyprawa Cyrusa (Anabaza) - Ksenofont (czytaj ksiazki za darmo online .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Jeden z pierwszych pamiętników wojskowych, najbardziej znane dzieło Ksenofonta, uczestnika wyprawy Dziesięciu Tysięcy, zwykłego żołnierza, który z czasem został jednym z wodzów.
Perski książę Cyrus potajemnie zbiera wojska przeciwko swojemu bratu, żeby odebrać mu tron Persji. Na jego służbę przystają oddziały greckich najemników. W wielkiej rozstrzygającej bitwie, stoczonej w samym w samym centrum perskiego imperium, książę ginie. Dziesięć tysięcy Greków rozpoczyna brawurowy odwrót do ojczyzny przez tysiąc mil nieznanego, wrogiego terytorium.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ksenofont
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Wyprawa Cyrusa (Anabaza) - Ksenofont (czytaj ksiazki za darmo online .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ksenofont
w oryg.: orgyia (ὀργυιά), równa 6 stóp. [przypis edytorski]
148. mur medyjski — opisany w ks. II, 4; zbudowany w VI w. p.n.e. przez babilońskiego króla Nabuchodonozora II jako obrona przed Medami, rozciągający się między Eufratem a Tygrysem, w miejscu największego zbliżenia tych rzek. [przypis edytorski]
149. Rów ten polecił wykopać król celem obrony, kiedy się dowiedział, że Cyrus nadciąga — Cyrus był pewny, że król wyda mu bitwę nad tym rowem. Lecz król, być może zaniepokojony licznymi wypadkami dezercji, cofnął się bliżej ku Babilonowi i miał pewnie zamiar cofnąć się w głąb Persji właściwej, później jednak na nalegania Tyribazosa ruszył znowu naprzód ze swymi przeważającymi siłami, zdecydowawszy się podjąć walkę. [przypis tłumacza]
150. Ambrakia — kolonia Koryntu nad Morzem Jońskim, między Epirem a zachodnio-środkową Grecją. [przypis edytorski]
151. talent — starożytna jednostka wagi i wartości, używana na Bliskim Wschodzie, następnie przyjęta przez Greków i Rzymian; talent miał wagę ok. 30 kg i jako jednostka wartości odpowiadał tej ilości czystego srebra. [przypis edytorski]
152. Już było niedaleko południa — początek września roku 401. [przypis tłumacza]
153. Paflagonia — kraina hist. w płn. części Azji Mniejszej, pomiędzy Bitynią a Pontem. [przypis edytorski]
154. nabiodrek — część zbroi osłaniająca biodra. [przypis edytorski]
155. Cyrus (...) stawał, nie chroniąc głowy hełmem — miał więc na głowie turban perski, tzw. tiarę. [przypis tłumacza]
156. każdy naród w czworoboku pełnym ludzi — poszczególne narody, wchodzące w skład państwa perskiego, stanowiły w wojsku oddzielne korpusy. [przypis tłumacza]
157. aby prowadził wojsko ku środkowi, ponieważ tam jest król: „Jeżeli tam (...) zwyciężymy, dokonamy wszystkiego” — po przełamaniu centrum i zabiciu króla, stałby się Cyrus siłą faktu królem i dalsza walka nie miałaby racji bytu. Powinien więc był ustawić elitę swych wojsk, to znaczy Greków, naprzeciw centrum wroga. Wiedział przecież, jakie stanowisko będzie zajmował król. Jednak Cyrus liczył, że walka odbędzie się nad rowem, wspomnianym w poprzednim rozdziale. Przekop ten nie dochodził do samego Eufratu, tak że zostawało wąskie przejście między nim a rzeką. Dla sforsowania tego przejścia ustawił Cyrus Greków przy Eufracie. Kiedy król niespodzianie zjawił się nazajutrz, wojsko ustawiło się według poprzednio ułożonego planu. W ostatniej chwili usiłował Cyrus skierować Klearcha na centrum, ale tkwiący zbytnio w tradycyjnej taktyce Spartanin, nie rozumiejąc wyjątkowej sytuacji, odmówił posłuszeństwa. [przypis tłumacza]
158. Odpowiedział więc Cyrusowi, że już sam dbać o to będzie, aby sprawa wzięła pomyślny obrót — niesubordynacja ta sprowadziła nieobliczalne skutki, których wina jednak spada i na nierozważną zapalczywość dwudziestoletniego królewicza. Gdyby nie wziął osobistego udziału w walce, sprawy innym poszłyby torem. [przypis tłumacza]
159. hasło przechodzi już po raz drugi — wódz podaje hasło najbliżej stojącemu, ten sąsiadowi itd.; z ostatniego szeregu wraca potem znowu do pierwszej linii. [przypis tłumacza]
160. przyjmuję — jako dobrą wróżbę. [przypis tłumacza]
161. zaczęli iść — wolnym krokiem, by się nie zmęczyć. [przypis tłumacza]
162. Enyalios — przydomek boga wojny, Aresa. Okrzyk bojowy grecki brzmiał: eleleu, u Spartan: alala. [przypis tłumacza]
163. Ktezjas — Grek, lekarz nadworny króla, autor Dziejów perskich, które nam się nie zachowały. [przypis tłumacza]
164. Cyrus II Wielki, zw. Starszym (ok. 590–529 p.n.e.) — król Persji z dynastii Achemenidów; wystąpił przeciwko zwierzchnictwu Medów i pokonał ostatniego ich króla; podbił państwa Bliskiego Wschodu, tworząc imperium obejmujące tereny od Azji Mniejszej do Azji Centralnej. [przypis edytorski]
165. Cyrus przede wszystkim czynił wrażenie najskromniejszego... — Ksenofont, jako uczeń Sokratesa, stawia na pierwszym miejscu cnoty moralne (skromność), na drugim wojskowe. [przypis tłumacza]
166. Skoro zaś już wiek na to pozwalał — od osiemnastu lat wolno było młodzieńcom perskim brać udział w polowaniu. [przypis tłumacza]
167. ufały mu tak miasta, które mu się poddały, jak i jednostki — to znaczy nie po wojnie, lecz z własnej woli rezygnując z niezależności. Stosunki te są analogiczne do średniowiecznego ustroju feudalnego. [przypis tłumacza]
168. wszystkie miasta z własnej, nieprzymuszonej ochoty wolały stanąć po stronie Cyrusa zamiast Tissafernesa, oprócz Milezyjczyków — w Milecie Tissafernes skazał wielu możnych na wygnanie, a skonfiskowane im majątki pewnie oddał swym stronnikom, mieszkańcom tego miasta. Nowi właściciele domów, okrętów i dóbr, które niegdyś należały do wygnanych, obawiali się teraz ich powrotu, nie chcąc tracić swych świeżych nabytków. Być może, że nawet oświadczyli Cyrusowi gotowość poddania się, pod warunkiem, że nie będzie popierał pretensji wygnańców. Cyrus odpowiedział odmownie i przez to napędził im jeszcze większego strachu. [przypis tłumacza]
169. powierzyć jemu jednemu za naszych czasów swe mienie, miasta — to znaczy wejść w stosunek wasala do suzerena. [przypis tłumacza]
170. ludzi pozbawionych nóg, rąk albo oczu — tj. ukaranych zbrodniarzy. [przypis tłumacza]
171. tęgi — mocny, dzielny, dobry w swojej dziedzinie. [przypis edytorski]
172. stągiew — duże, wysokie naczynie o szerokim dnie. [przypis edytorski]
173. gęsi napoczęte posyłał i połówki chleba — posyłanie komuś dań z królewskiego stołu uchodziło za szczególniejsze odznaczenie. [przypis tłumacza]
174. Fokaja — miasto jońskie na wybrzeżu Lidii. [przypis tłumacza]
175. król (...) dowiedział się od Tissafernesa — Tissafernes przy pierwszym starciu nie uciekł z resztą swego skrzydła, lecz przełamał peltastów greckich wzdłuż linii Eufratu, a potem połączył się z królem w Cyrusowym obozie. [przypis tłumacza]
176. król znowu nadciąga, i to, jak się wydawało, z tyłu — Grecy są jeszcze zwróceni frontem w stronę uciekających Persów, więc król, nadciągający z obozu, ukazuje się z tyłu za nimi. [przypis tłumacza]
177. król jednak nie obrał tego kierunku — którego się należało spodziewać, lecz podążył tam, gdzie przed pierwszą bitwą: centrum jego stało i wychodziło poza lewe skrzydło przeciwników. [przypis tłumacza]
178. peltaści — lekkozbrojna piechota grecka, wyposażona w lekkie tarcze i oszczepy do rzucania. [przypis edytorski]
179. Amfipolis — starożytne miasto greckie w Tracji, nad rz. Strymon; założone w 436 p.n.e. jako strategiczna kolonia ateńska, kontrolująca ważny szlak handlowy z płn. Grecji do Hellespontu. [przypis edytorski]
180. Tissafernes więc wycofał się jako zwyciężony i już nie wrócił — za resztą swego cofającego się skrzydła. [przypis tłumacza]
181. szli [nieprzyjaciele] na lewe skrzydło — Grecy nie wykonali zwykłego „w tył zwrot”, lecz wykonali obrót [całości formacji] tak, by linia pierwsza była znowu linią pierwszą, a ostatnia ostatnią. Przy zwyczajnym zwrocie w tył ostatni szereg stałby się pierwszym, a pierwszy ostatnim. Przy takiej zmianie frontu, przy której każdy żołnierz zachowuje swoje pierwotne stanowisko [względem nieprzyjaciela], pozostają nadal dawne nazwy skrzydeł. Zawsze ci sami żołnierze są w pierwszej linii, drugiej, itd. To samo skrzydło jest zawsze „prawe”, bez względu na dokonany obrót. [Ksenofont przez „lewe skrzydło” Greków rozumie to, co w pierwotnej formacji, przed pierwszym starciem w bitwie, było oddalonym od Eufratu lewym skrzydłem, a teraz, kiedy formacja znajduje się po przeciwnej stronie pola bitwy, stało się prawym skrzydłem; red. WL]. [przypis tłumacza]
182. rozwinąć skrzydło i oprzeć tyły o rzekę — linia bojowa Greków była w tym momencie prostopadła do Eufratu; opisany manewr spowodowałby, że stałaby się skośna lub równoległa do rzeki, która chroniłaby tyły wojska. [przypis edytorski]
183. rozwinął linię bojową w taki sam kształt, jaki miała ich linia, i zajął pozycję naprzeciw nich jak przy pierwszym starciu — tzn. przesunął swoje wojska tak, że ich prawe skrzydło sięgało Eufratu, wskutek czego obie armie stały naprzeciw siebie tak samo jak w pierwszym starciu, tylko na odwrotnych pozycjach. [przypis edytorski]
184. jakiejś wsi — pewnie Kunaksa. [przypis tłumacza]
185. widział na własne oczy, jak uciekają co tchu – cały przebieg drugiej bitwy przedstawia się zatem w następujący sposób: Grecy, zauważywszy, że Artakserkses wtargnął do obozu, zaprzestali ścigania. Klearch naradza się z Proksenosem, co teraz począć. Tymczasem król, zebrawszy swe wojska, nadciąga. Grecy ustawiają się frontem ku północy i oczekują ataku. Ale Persowie, zamiast iść dalej wprost na wroga, zmierzają w tę stronę, gdzie stało ich centrum przed rozpoczęciem walki. Nagle zbaczają na południowy zachód, idąc wprost na „lewe” skrzydło greckie. Grecy muszą teraz jakimś manewrem uchronić to skrzydło od zgniecenia, ale nie wykonali żadnego manewru, gdyż zanim zdołali się naradzić, król ustawił swe wojska w takim samym ordynku, w jakim rozpoczął był walkę. Grecy więc ruszyli na wroga, nie zmieniając szyku, i rozbili go szybko. Straty greckie wynosiły kilku rannych, Persów Cyrusa miało paść według Diodora Sycylijczyka (historyk grecki w I w. p.n.e., za cesarza Augusta) trzy tysiące, ludzi królewskich przeszło piętnaście tysięcy. Por. plan bitwy podany w Dodatku. [przypis tłumacza]
186. większość Hellenów była bez obiadu – obiad (dejpnon) jedzą Grecy około zachodu słońca; dlatego tłumaczymy ten sam wyraz powyżej przez „wieczerza” dla wyraźniejszego zaznaczenia późnej pory. [przypis tłumacza]
187. Teutrania — miasto na wschód od Pergamonu i kraj tej samej nazwy nad rzeką Kaikos [ob. Bakırçay] w Myzji. [przypis tłumacza]
188. Lakończycy — mieszkańcy Lakonii, krainy hist., której gł. miastem była Sparta; Spartanie. [przypis edytorski]
189. Demaratos — król Sparty, który po pozbawieniu go tronu w 491 p.n.e. uciekł do Persów, towarzyszył Kserksesowi I jako doradca wojskowy w wyprawie na Grecję i otrzymał w nagrodę Teutranię jako lenno. [przypis edytorski]
190. Jeżeli bowiem jako zwycięzca, to dlaczego musi żądać? Nie lepiej przyjść i zabrać? — słowa przypominające słynną odpowiedź króla spartańskiego Leonidasa; kiedy przed bitwą pod Termopilami król perski wezwał Spartan, by złożyli (oddali) broń, Leonidas miał odpowiedzieć: „Przyjdź i weź”. [przypis edytorski]
191. Kilku innych miało mówić pokorniej — nie mówiąc po nazwisku, podsuwa autor czytelnikowi przekonanie, iż należał do nich Sofajnetos Stymfalijczyk, któremu jest niechętny, i rzuca na niego cień skutkiem takiego ogólnikowego powiedzenia. Pewnie celowo. Sofajnetos opisał wyprawę Cyrusa w duchu nieprzychylnym dla Ksenofonta. [przypis tłumacza]
192. gdyby (...) wyruszył do Egiptu, pomogliby mu w podbiciu tego kraju — Egipt podbił Kambyzes w roku 525, utracił skutkiem buntu Dariusz II, ojciec Artakserksesa II, w roku 414. [przypis tłumacza]
193. rad (daw.) — chętnie, z zadowoleniem. [przypis edytorski]
194. dzieli nas od króla spławna rzeka Tygrys — Klearch myli się; mógł to być jakiś kanał, a nie rzeka Tygrys. [przypis tłumacza]
195. kiedy trębacz zatrąbi na spoczynek... — Klearch chce zmylić wroga. [przypis tłumacza]
196. Barbarzyńcy dodali jeszcze (...) że będą prowadzili — gdyż Grecy nie znają drogi. [przypis tłumacza]
197. nad krwią zarżniętych ofiar: byka, dzikiej świni i barana — porównaj rzymskie su-ove-taurilia. [przypis tłumacza]
198. wskaże, z czyjej winy i niedbalstwa mógł osioł wbiec między śpiących hoplitów — w ten sposób uspokoił wszystkich, wskazując na osła jako na przyczynę popłochu. [przypis tłumacza]
199. królowi wydało się ich wymaganie słuszne — żołnierz głodny nie respektuje układów, zdobywa żywność, jak i gdzie może. [przypis tłumacza]
200. kanały — urodzajność Babilonii podnosiły sztuczne kanały. [przypis tłumacza]
201. nie była bowiem pora stosowna do zalewania pól — połowa września. [przypis tłumacza]
202. jedli rdzeń palm — z młodego, rosnącego pnia niektórych gatunków palm, po usunięciu kory, zdrewniałej warstwy podkorowej oraz włókna, uzyskuje się jadalny rdzeń, jako jarzyna zwany sercem palmy. [przypis edytorski]
203. Tissafernes na czele swych zastępów, które miał rzekomo odprowadzić do domu — do Karii (południowo-zachodnia Azja Mniejsza). [przypis tłumacza]
204. Orontas — satrapa Armenii. [przypis tłumacza]
205. wewnętrzną jego stroną — to znaczy stroną zwróconą ku Babilonowi. [przypis tłumacza]
206. w pobliskim parku — w państwie perskim było wiele wspaniałych parków (po grecku paradejsos, z perskiego pairidaeza). [przypis tłumacza]
207. prowadzący na pomoc królowi wielkie wojsko — prawdopodobnie spóźnione kontyngenty wojsk irańskich, które nie zdążyły na bitwę pod Kunaksą. [przypis tłumacza]
208. Suzy i Ekbatana — Suzy (miasto lilii), stolica Persji; Ekbatana, staroperskie Hagmatana, stolica Medii. [przypis tłumacza]
209. Media — właściwie starożytna Asyria, podbita przez Medów. [przypis tłumacza]
210. Dzapatas — wyraz ten oznacza: wilk, dziś zwie się ta rzeka Zab-Ala (Wielki Zab). [przypis tłumacza]
211. tiarę prosto stojącą godzi się jedynie królowi ma głowie nosić — król nosi tiarę prostą, sterczącą do góry. [przypis tłumacza]
212. poszło z nim, jakby na targ
Darmowe książki «Wyprawa Cyrusa (Anabaza) - Ksenofont (czytaj ksiazki za darmo online .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)