Wyprawa Cyrusa (Anabaza) - Ksenofont (czytaj ksiazki za darmo online .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Jeden z pierwszych pamiętników wojskowych, najbardziej znane dzieło Ksenofonta, uczestnika wyprawy Dziesięciu Tysięcy, zwykłego żołnierza, który z czasem został jednym z wodzów.
Perski książę Cyrus potajemnie zbiera wojska przeciwko swojemu bratu, żeby odebrać mu tron Persji. Na jego służbę przystają oddziały greckich najemników. W wielkiej rozstrzygającej bitwie, stoczonej w samym w samym centrum perskiego imperium, książę ginie. Dziesięć tysięcy Greków rozpoczyna brawurowy odwrót do ojczyzny przez tysiąc mil nieznanego, wrogiego terytorium.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ksenofont
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Wyprawa Cyrusa (Anabaza) - Ksenofont (czytaj ksiazki za darmo online .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ksenofont
stolica satrapii perskiej. [przypis edytorski]
73. gimneci — lekkozbrojni, część ich najważniejsza to peltaści, zbrojni w małe tarcze [gr. pelte, stąd nazwa] i oszczepy do rzucania. [przypis tłumacza]
74. Megara — miasto nad Zat. Sarońską, ok. 40 km na zach. od Aten. [przypis edytorski]
75. Cyrus (...) rozpoczął pochód z Sardes — wiosną 401 p.n.e., prawdopodobnie marzec. [przypis tłumacza]
76. Lidia — kraina hist. w zach. Azji Mniejszej, na wsch. od Jonii, na płn. od Karii. [przypis edytorski]
77. parasang — staroż. perska miara odległości, ok. 5,5 km. [przypis edytorski]
78. Meander — rzeka w Azji Mniejszej, wypływająca z Wyżyny Anatolijskiej, uchodząca do M. Egejskiego w pobliżu staroż. miasta Milet. [przypis edytorski]
79. pletr a. pletron — staroż. grecka miara długości, równa 100 stóp, ok. 30 m. [przypis edytorski]
80. Frygia — staroż. kraina w zach. części środkowej Azji Mniejszej, na wsch. od Lidii, na płn.-wsch. od Likaonii. [przypis edytorski]
81. Dolopowie — staroż. lud mieszkający na płd.-zach. od Tesalii. [przypis edytorski]
82. Ajnianowie — staroż. lud mieszkający na płd. od Tesalii. [przypis edytorski]
83. Olint — staroż. miasto greckie na Płw. Chalcydyckim. [przypis edytorski]
84. Wielki Król — tytuł króla perskiego. [przypis tłumacza]
85. akropola (z gr. rzecz. r.ż. akrópolis) — dziś popr. w r.m.: akropol, w staroż. Grecji warownia znajdująca się na wysokim wzgórzu, obejmująca część lub całość miasta. [przypis edytorski]
86. stopa — dawna miara długości, ok. 30 cm. [przypis edytorski]
87. Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz; opiekun świątyni w Delfach, ze słynną wyrocznią; jego atrybutami były łuk i lira. [przypis edytorski]
88. Marsjasz, gr. Marsjas (mit. gr.) — satyr z Frygii, mistrz gry na aulosie (rodzaj podwójnego fletu, instrument muz. złożony z dwu długich piszczałek); wyzwał na pojedynek muzyczny Apolla, grającego na lirze, a po przegranej został przez niego żywcem obdarty ze skóry. [przypis edytorski]
89. Kserkses (ok. 518–465 p.n.e.) — król perski, syn i następca Dariusza I Wielkiego; w 480 p.n.e. wyruszył z ogromną, wielonarodową armią na podbój Grecji; kiedy jego flota została pokonana w bitwie pod Salaminą, powrócił do Azji, pozostawiając w Grecji część armii pod wodzą Mardoniusza; rok później wojska Greków rozbiły ją w bitwie pod Platejami, co zakończyło perską wyprawę wojenną. [przypis edytorski]
90. Syrakuzy — miasto we wsch. Sycylii, założone w 733 p.n.e. przez kolonistów greckich. [przypis edytorski]
91. Lykaja — arkadyjskie święto wiosenne na cześć Dzeusa Lykajosa. [przypis tłumacza]
92. Myzja — kraina hist. w płn.-zach. Azji Mniejszej, na płn.-zach. od Frygii, na płn. od Lidii. [przypis edytorski]
93. małżonka króla cylicyjskiego — Persowie często powierzali zarząd podbitych prowincji dotychczasowym ich królom. [przypis tłumacza]
94. Cylicja — kraina hist. w płd.-wsch. Azji Mniejszej, między górami Taurus a Morzem Śródziemnym, na wschodzie sąsiadująca z Syrią. [przypis edytorski]
95. Aspendos — miasto w Pamfilii, nadbrzeżnej krainie południowej Azji Mniejszej. [przypis tłumacza]
96. Midas (mit. gr.) — król Frygii; schwytanego satyra Sylena, towarzysza boga wina Dionizosa, otoczył opieką i oddał bogu, w zamian otrzymał za dar zamieniania w złoto wszystkiego, czego dotknął. Było tam przy drodze źródło (...) przy którym Midas (...) złowił satyra: wg Herodota miało to miejsce w ogrodach Midasa w Macedonii, zanim król wywiódł swój lud do Frygii (zob. Dzieje VIII 138). [przypis edytorski]
97. chiton — starożytny grecki strój codzienny: luźna szata wkładana bezpośrednio na ciało. [przypis edytorski]
98. falanga — [ciężkozbrojne greckie] wojsko w formacji bojowej. [przypis tłumacza]
99. markietan (daw.) — drobny handlarz wędrujący za wojskiem i zaopatrujący żołnierzy w żywność i przedmioty codziennego użytku. [przypis edytorski]
100. Likaonia — staroż kraina leżąca we wnętrzu Azji Mniejszej, na wsch. od Frygii i Pizydii, na płn. od gór Taurus, oddzielających ją od Cylicji. [przypis edytorski]
101. Kraj ten jako nieprzyjacielski — nie należał do satrapii Cyrusa. [przypis tłumacza]
102. Kapadocja — kraina hist. we wsch. części Azji Mniejszej, na Wyżynie Anatolijskiej, na wsch. od Likaonii, na płn. od Cylicji. [przypis edytorski]
103. jakiegoś potężnego namiestnika — mógł to być namiestnik mianowany przez króla lub przez satrapę, jako jego zastępca, prawdopodobnie naczelnik plemienia, nad którym powierzono mu władzę (szejk jakiegoś szczepu, którego mianuje się królewskim namiestnikiem nad tymże szczepem). [przypis tłumacza]
104. Tamos — Tamos z Memfis w Egipcie, admirał Cyrusa; gdy Tissafernes dzierżył tę władzę, którą później Cyrus otrzymał, był Tamos z ramienia Tissafernesa zarządcą Lidii. [przypis tłumacza]
105. proso szlachetne — Panicum miliaceum według Linneusza. [przypis tłumacza]
106. Otacza równinę łańcuch stromych i wysokich gór, ciągnący się od morza do morza — równinę cylicyjską otaczają góry Taurus w kształcie podkowy. Otwartą stronę tej podkowy zamyka Morze Śródziemne. [przypis tłumacza]
107. kompania — w oryg. lochos, staroż. grecka jednostka taktyczna o różnej wielkości, zależnie od miasta-państwa i okresu. [przypis edytorski]
108. dał Syennesis Cyrusowi wielkie sumy pieniężne na wojsko — Ktezjas, lekarz nadworny króla Artakserksesa, autor Historii perskiej podaje, iż Syennesis prowadził dwulicową grę: nie zrywał z królem i nie walczył z Cyrusem. [przypis tłumacza]
109. żołnierze wzbraniali się iść dalej: domyślali się już, że idą na króla — krainę Pizydów już mieli za sobą. Ruszyli z początkiem wiosny, a już był czerwiec. [przypis tłumacza]
110. ma też siłę pieszą, konną i morską — flotę Cyrusa mogli Grecy tylko widzieć, jak przepływała morzem. Złączyła się z resztą sił zbrojnych dopiero w Issos (rozdz. 4). [przypis tłumacza]
111. trójrzędowce — triery, greckie okręty wojenne o trzech rzędach wioślarzy. Do transportu Greków dałby Cyrus okręty przewozowe, które mógłby swoimi okrętami wojennymi (trójrzędowcami) zatopić. [przypis tłumacza]
112. ci, którzy dawniej z nim maszerowali w głąb kraju — mowa o 300 hoplitach dowodzonych przez Parrazyjczyka Kseniasa, towarzyszących Cyrusowi w wyprawie wspomnianej w ks. I, 1. [przypis edytorski]
113. Abrokomas — satrapa Fenicji, dowodził wojskami perskimi od wybrzeży Morza Śródziemnego na zachodzie po Eufrat na wschodzie. [przypis edytorski]
114. w odległości dwunastu dni drogi — właściwie 19 dni drogi. Cyrus pewnie świadomie i celowo przedstawia tę odległość jako mniejszą. [przypis tłumacza]
115. staja a. stajanie — dawna miara odległości, w różnych okresach i okolicach licząca od ok. 100 do ok. 1000 m; w oryginale miara grecka: stadion, zależnie od regionu odpowiadająca ok. 160–210 m; stadion attycki, którym posługuje się Ksenofont, to ok. 177 m. [przypis edytorski]
116. Issoj a. Issos — znane z bitwy Aleksandra Wielkiego w roku 333 p.n.e. [przypis tłumacza]
117. admirał — w oryg.: nauarcha, dowódca floty. [przypis edytorski]
118. Prowadził zaś je z Efezu przewodnik... — jako przewodnik; komendę miał nad lacedemońskimi okrętami oczywiście Pitagoras. [przypis tłumacza]
119. Wszelako Abrokomas nie uczynił tego — władca Cylicji, Syennesis, nie starał się zatrzymać górskich przełęczy głównie na skutek dywersji floty Cyrusa. Teraz można było przy jej pomocy obejść Abrokomasa, gdyby się uparł przy obronie wejścia do Syrii. Abrokomas jednak ustąpił. Był to prawdopodobnie satrapa Syrii i karanos południowych okręgów wojskowych państwa perskiego. Spodziewano się po nim oporu, ale on wolał czekać na rozstrzygnięcie walki między obu braćmi i nie narażać się możliwemu przyszłemu zwycięzcy. [przypis tłumacza]
120. Tralles — silna twierdza w Karii (południowo-zachodnia Azja Mniejsza) na północ od rzeki Meander. [przypis tłumacza]
121. ryb, które Syryjczycy uważali za boskie istoty i nie pozwalali im robić krzywdy, podobnie jak i gołębiom — ryby i gołębie były poświęcone bogini syryjskiej zwanej Ascherg lub Derketo. Bogini sama zmieniła się w rybę, a jej córka Semiramis w gołębia. [przypis tłumacza]
122. mina — starożytna jednostka wagowa i pieniężna używana na Bliskim Wschodzie, potem także w Grecji, równa 1/60 talentu; mina funkcjonowała jako określenie wartości: domyślnie mina srebra; używana w Atenach mina attycka miała ok. 437 g, mina perska była o ok. 1/4 większa. [przypis edytorski]
123. płacić pełny żołd, dopóki Hellenów nie przyprowadzi z powrotem do Jonii — zwykle najemnikom płacono żołd tylko za czas ich udziału w kampanii, drogę powrotną odbywali na własny koszt. [przypis edytorski]
124. setnik — w oryg. lochag, dowódca lochosu, jednostki taktycznej odpowiadającej mniej więcej kompanii. [przypis edytorski]
125. nigdy ta rzeka nie była tak łatwa do przejścia pieszo — również wódz rzymski Lukullus przeszedł w bród Eufrat w tym miejscu w roku 66 p.n.e. Natomiast Aleksander Wielki w roku 331 przeszedł rzekę po moście zbudowanym na łodziach. Stan wody jest najwyższy z końcem maja, najniższy w połowie października. [przypis tłumacza]
126. przez Arabię (...) robi pięć dziennych pochodów przez pustkowia — w sierpniu. [przypis tłumacza]
127. ziemia była jedną równiną, płaską jak morze — te stepy dalej zmieniają się w całkowitą pustynię. Cały ów obszar stanowi przedłużenie syryjsko-arabskiej pustyni aż poza Eufrat. Dziś także koczują tam arabskie szczepy. [przypis tłumacza]
128. kamienie młyńskie — młyn ręczny składał się z dwóch kamieni: dolny był nieruchomy, górny obracano korbą, wprawioną w ruch ręką człowieka, lub za pomocą zaprzęgniętego do niej osła. O takich górnych kamieniach tu mowa. [przypis tłumacza]
129. kapita — perska miara objętości, ok. 2 l. [przypis edytorski]
130. siglos — srebrna moneta perska wagi ok. 5,5 g. [przypis edytorski]
131. kapitę pszennej lub jęczmiennej mąki za cztery sigle — czyli 6 franków; w Atenach kosztowała ta sama ilość pszenicy około 20 centimów [tj. 1/5 franka], jęczmień połowę tego. Gdzie indziej było jeszcze taniej. [przypis tłumacza]
132. obol — drobna staroż. moneta grecka; 6 oboli tworzyło drachmę, 100 drachm minę. [przypis edytorski]
133. chojniks — grecka miara objętości, ok. 1 l. [przypis edytorski]
134. Żołnierze więc cały ten czas jedli mięso — Grecy w tych czasach jadali stosunkowo niewiele mięsa; dla żołnierzy greckich dieta składająca się niemal wyłącznie z mięsa stanowiła ciężkie doświadczenie. [przypis edytorski]
135. Glus i Pigres — Pigres: wspomniany już w rozdz. 2 tłumacz; Glus: wspomniany w rozdz. 4, dworzanin Cyrusa, syn admirała jego, Tamosa. [przypis tłumacza]
136. pstrych spodniach — Grecy i Rzymianie spodni nie nosili; uważali je za strój barbarzyński. [przypis tłumacza]
137. wino przyrządzone z owocu palmy daktylowej — i dziś jeszcze wino palmowe jest najbardziej ulubionym napitkiem ludów mieszkających nad Eufratem (w dalszym jego biegu). [przypis tłumacza]
138. Traków — lekkozbrojnych. Liczył na to, że Trakowie nie tylko prędko, ale i ochotnie bić się będą z Hellenami. [przypis tłumacza]
139. Artemida — Ksenofont nazywa w ten sposób perską boginię Anahitu. [przypis tłumacza]
140. bili przed nim czołem — perski sposób witania władcy: czołem uderza się o ziemię i całuje się ją. [przypis tłumacza]
141. Stąd przez Babilonię robi w trzech dniach — pierwsza połowa września. [przypis tłumacza]
142. państwo ojcowskie, które rozciąga się (...) Wszystkimi w środku leżącymi krajami — obszar państwa perskiego, od Morza Egejskiego po Indus, od Kaukazu po Nil, wynosił 5 000 000 km², ludność liczyła więcej niż 50 000 000. Nie była to jedna organiczna całość, ale dość luźny zbiór państw i ludów. [przypis tłumacza]
143. przeto (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
144. Dzeus, częściej: Zeus — najważniejszy spośród bogów olimpijskich; bóg nieba i ziemi, władał piorunami. [przypis edytorski]
145. wynosiła liczba Hellenów dziesięć tysięcy czterystu hoplitów oraz dwa i pół tysiąca — zatem liczba Hellenów zmalała: część zginęła z rąk barbarzyńców, część padła ofiarą chorób, inni wrócili z Kseniasem i Pasjonem. [przypis tłumacza]
146. barbarzyńców zaś Cyrusa sto tysięcy (...) Nieprzyjaciół natomiast było, jak powiadano, milion dwieście tysięcy (...) Z tych jednak brało udział w bitwie dziewięćset tysięcy ludzi — liczby wojsk perskich Cyrusa przesadnie wielkie; taką masą nie można manewrować w sposób przez Ksenofonta opisany; liczby odnoszące się do wojsk królewskich są wprost fantastyczne [Ktezjas, na którego powołuje się Plutarch, podawał, że wojsk królewskich było 400 000; red. WL]. [przypis tłumacza]
147. sążeń — dawna miara długości, równa szerokości rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, tj. ok. 1,8–2 m;
Darmowe książki «Wyprawa Cyrusa (Anabaza) - Ksenofont (czytaj ksiazki za darmo online .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)