Darmowe ebooki » Komedia » Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Julian Ursyn Niemcewicz



1 2 3 4 5 6 7 8 9
Idź do strony:
class="verse">To zapewne Szarmancki wyjeżdża na łowy. 
  AGATKA
Ten sowizdrzał dom cały przewrócić gotowy, 
Co też on nie wyrabia! gada bez pamięci, 
Lata z kąta do kąta, wierci się i kręci, 
Każdą zaczepi; ja mu nie mogę darować, 
Wczoraj na schodach chciał mię gwałtem pocałować; 
Jam się od tej napaści jak mogła broniła, 
Nareszciem go ze złości za włosy chwyciła, 
Lecz śmiech mię jeszcze bierze, uciekł przelękniony; 
A w ręku mym się został warkocz przyprawiony, 
Chcesz? to ci podaruję tę zdobycz ogromną. 
 
  JAKUB
Nie chcę, ja mu kawałka tego nie zapomnę. 
  AGATKA
Nie wiem dla czego trzpiot ten u nas przesiaduje, 
Widzę, że Starościnie bardzo nadskakuje, 
I samemu Staroście; jeśli nie mylę się, 
To podobno zamyśla o pannie Teresie. 
  JAKUB
Kto? on? niechże Bóg broni: takowe zamęście, 
Przyniosłoby tej pannie ostatnie nieszczęście: 
Któż by ją znowu oddał trzpiotowi takiemu? 
  AGATKA
Co jej nigdy nie godzien. 
  JAKUB
Dajmy pokój temu. 
Mówmy raczej o sobie: Agatko kochana! 
Ja cię kocham, tyś do mnie trochę przywiązana, 
Znasz mię już od lat kilku; jestem państwu wierny, 
Pilny w swych powinnościach, a choć zbiorek mierny, 
To go pomnoży praca, staranie, a zatem 
Będzie człowiek szczęśliwym, będzie i bogatym: 
Prawda, że się w podległym stanie urodziłem, 
Zawsze jednak poczciwym, rządnym, wiernym byłem. 
  AGATKA
Nie łudziłam się nigdy chciwością majątku, 
Chcę słuchać mego serca, i mego rozsądku, 
Miałam znaczne dość partie; wszak wiesz, z tej tu włości 
Starał się o mnie długo ów pan Podstarości, 
Człek hoży, mający się wcale należycie; 
Lecz jakiż los mię czekał, jakie smutne życie? 
Mieć męża, co z urzędu daje ludziom plagi, 
I na znak dostojeństwa, i silnej powagi, 
Widzieć nad mojem łóżkiem kańczug8 zawieszony: 
Nie chcę, by kto od męża mego był dręczony. 
Nie przypadł mi do serca urząd ni osoba, 
Ten będzie moim mężem kto mi się podoba; 
bierze go pod brodę 
A tak wiesz, jeśli do mej ręki masz już prawo, 
oglądając się 
Państwo nadchodzi, czas już pospieszyć się z kawą, 
Bądź zdrów. 
  SCENA II
Pani Podkomorzyna, Pan Podkomorzy i Starosta STAROSTA
prowadząc Podkomorzynę pod rękę
Com mówił wczoraj, powtarzam dziś rano, 
Cóż, waćpani nie jesteś jeszcze przekonaną? 
  PODKOMORZYNA
z tonem sprzykrzonym
Jestem prawdziwie, milczę, i wszystkiemu wierzę. 
  STAROSTA
Nie dosyć na tem, bo to zapewne nieszczerze: 
Trzeba wchodzić w uwagi, przyczyny, powody, 
Tym sposobem przyjdziemy do zupełnej zgody. 
Otóż tak, powiedziałem wczoraj na wieczerzy, 
Że ta wojna, która się wokoło nas szerzy, 
Potrwa, może się mylę, może mniej lub więcej, 
Potrwa lat osiemnaście i dziewięć miesięcy; 
Potem zgodzą się, jak się każdy już zmorduje. 
Bo zwyczajnie po wojnie pokój następuje. 
  PODKOMORZYNA
Tak dotychczas bywało, lecz siadajmy, proszę. 
Siadają, Podkomorzyna nalewa kawę, wszyscy piją, jeden Starosta trzymając w ręku filiżankę, mruczy pod nosem, na boku 
Ach! jakie ja też nudy z tym człekiem ponoszę. 
  STAROSTA
Waćpani nie pamiętasz wojny siedmioletniej. 
Właśnie wtenczas, gdy umarł syn mój małoletni. 
Pamiętam, że trybunał sądziłem w Piotrkowie. 
Kasztelan był Marszałkiem, niech mu Bóg da zdrowie: 
Pani wojewodziny sądziliśmy sprawę, 
Nie wiem, o dożywocie, czyli9 o zastawę: 
Kiedy przyszła wiadomość, że pokój zawarty. 
Ja właśnie u marszałka grałem wtenczas w karty, 
Kazaliśmy dać wina, walnieśmy się spili 
Za zdrowie Niemców, co się w owych bitwach bili; 
Otóż pożar i dzisiaj tak będzie ognisty, 
Bo jak zważam gazety i z różnych miejsc listy, 
Jak razem kombinuję przeszłe, przyszłe rzeczy, 
Wojna potrwa, i nikt mi tego nie zaprzeczy. 
  PODKOMORZYNA
Ale, Starosto, kawa tymczasem ostygnie. 
  STAROSTA
pije i gada dalej
Jak się to wszystko skończy, ja tak przewiduję, 
I zobaczycie z czasem, jeśli nie zgaduję. 
Cała ta długa wojna na tem się zakończy, 
Że król pruski z cesarzem najściślej się złączy, 
Anglia z Francją obronne uderzy przymierze, 
Rosja Krym cały odda, a Chiny zabierze, 
Szwed waleczny na zawżdy złączy się z Duńczykiem, 
Turczyn zaś wszystkich mocarstw będzie pośrednikiem. 
  PODKOMORZY
Przyznać należy, że to systema jest nowe. 
Względem mojej ojczyzny spokojną mam głowę, 
Zawarliśmy z potężnym sąsiadem przymierze, 
Jużeśmy dziś pewniejsi. 
  STAROSTA
Ja temu nie wierzę: 
Polska nigdy się z nikim łączyć nie powinna, 
Niech cicho siedzi, ale niech nie będzie czynna 
A jeżeli koniecznie o przymierze chodzi, 
Niech się z dalekim łączy, co jej nie zaszkodzi 
Z Hiszpanią, Portugalią, nawet z Ameryką. 
  PODKOMORZYNA
Z Persami, Tatarami, albo z Siczą10 dziką. 
  STAROSTA
Pewnie że lepiej z nimi; pożytek stąd czysty, 
Waćpani zawsze sprzeczna. 
 
wchodzi Jakub z listem PODKOMORZY
Cóż tam? 
  JAKUB
Z poczty listy. 
  PODKOMORZY
odpieczętowawszy
A to od mego syna; chwalebna ich praca 
Zawieszona na chwilę i syn mój powraca. 
Ciesz się, kochana żono, dzisiaj go ujrzymy. 
  PODKOMORZYNA
Jakżem szczęśliwa! dawno już po nim tęsknimy. 
  PODKOMORZY
Jam nie tęsknił, gdy zadość czynił urzędowi; 
Dom zawsze ustępować powinien krajowi. 
W nieprzytomności11 jego cieszyły mię wieści, 
Że się wśród tych cnotliwych mężów syn mój mieści, 
Co z przemocy i hańby kraj nasz wydobyli. 
  STAROSTA
Niedługo się tem wszystkiem będziemy cieszyli, 
Bóg wie, co porobiły sejmujące Stany, 
Dlaczego ten rząd, po co te wszystkie odmiany? 
Alboż źle było dotąd, a nasi przodkowie, 
Nie mieliż to rozumu i oleju w głowie? 
Byliśmy potężnymi pod ich ustawami, 
Jak to Polak szczęśliwie żył pod Augustami12! 
Co to za dwory, jakie trybunały huczne, 
Co za paradne sejmy, jakie wojsko juczne. 
Człek jadł, pił, nic nie robił, i suto w kieszeni, 
Dziś się wszystko zmieniło i bardziej się zmieni, 
Zepsuli wszystko, tknąć się śmieli okrutnicy, 
Liberum Veto13, tej to wolności źrenicy! 
płacze 
Przedtem bez żadnych intryg, bez najmniejszej zdrady 
Jeden poseł mógł wstrzymać sejmowe obrady, 
Jeden ojczyzny całej trzymał w ręku wagę, 
Powiedział: nie pozwalam, i uciekł na Pragę. 
Cóż mu kto zrobił: jeszcze za tak przedni wniosek, 
Miał promocje, i dostał czasem kilka wiosek; 
Dzisiaj co kto dostanie? Nowomodne głowy 
Chcą robić jakieś straże, jakiś sejm gotowy, 
Czyste do despotyzmu otwierają pole. 
  PODKOMORZY
Wskrzeszają mądrą wolność, skracają swywole14. 
Ten to nieszczęsny nierząd, to sejmów zrywanie, 
Kraj zgubiło, ściągnęło obce panowanie. 
Te zaborów, te srogich klęsk naszych przyczyną, 
I my sami byliśmy nieszczęść naszych winą; 
Gnijąc w zbytkach, lenistwie, i biesiad zwyczaju, 
Myśleliśmy o sobie, a nigdy o kraju; 
Klęskami ojców nowe plemię ostrożniejsze, 
Wzgardziwszy zyski, było na całość baczniejsze. 
Nieba zdarzyły porę, oni ją chwycili, 
Ojczyznę z pod ciężkiego jarzma wydobyli, 
Walcząc wszystkie przeszkody gorliwą robotą, 
Idąc przykładem króla, i własną swą cnotą, 
Powracają porządek, i sławę ojczyźnie. 
Stokroć szczęśliwy, że choć przy późnej siwiznie, 
Ujrzę, że Polska rządna i że poważana. 
  STAROSTA
Wiem, że waćpanu każda przyjemna odmiana. 
W księgach się tych dzikości wszystkich nauczyłeś, 
W tych księgach, nad któremi już oczy straciłeś. 
Ja, co nigdy nie czytam, lub przynajmniej mało, 
Wiem, że tak jest najlepiej, jak przedtem bywało. 
Równycheś sentymentów nauczył i syna, 
Czysto w zdaniach tatunia swego przypomina. 
Pięknie się na dzisiejszym sejmie popisował15. 
  PODKOMORZYNA
z żywością
W nieuczciwem go zdaniu nikt nie poszlakował. 
  STAROSTA
Nie wiem, czyli złe zdanie, czyli też uczciwe, 
Może bardzo rozumne, ale niegorliwe; 
Każdej rzeczy jakoweś zgłębianie z daleka, 
To śmieszne jakieś względy na prawa człowieka, 
To zawody sumienia, to delikatności, 
To jakieś szanowanie świętych praw własności. 
Za naszych czasów na to wszystko nie zważano, 
Wszyscy byli kontenci, robiono co chciano. 
Rozumiesz, że syn jego dokazywał wiele, 
Raz się w tydzień odezwał, lub we dwie niedziele; 
Poseł gadać powinien. 
  PODKOMORZY
Powinien wprzód myślić. 
W kilku zważonych słowach łatwiej rzecz jest skreślić, 
Niźli w rozwlekłej mowie, bez ładu i związku, 
Być upartym pozorem niby obowiązku. 
Człek rozumny, co łączy światło z przekonaniem, 
Długo waży, niźli się odezwie z swem zdaniem; 
Obstaje przy niem, nie przez wrzaski przeraźliwe, 
Nie dlatego, że jego, lecz że sprawiedliwe: 
Człek cnotliwy jest stałym, człek próżny upartym. 
  STAROSTA
Ja co mówię i myślę, sposobem otwartym 
Powiadam, że uparty człek zawsze wygrywa. 
Świeży mam tego przykład: rok ledwie upływa, 
Kiedy byłem na dziale Chorążego synów; 
Najstarszy jak się uparł, o kilka tam młynów, 
Niesłusznie prawda; cośmy się go naprosili! 
I nie, i nie: nareszcie bracia ustąpili. 
Powiedzże waćpan teraz, że uparty traci. 
  PODKOMORZY
Wielki zaiste zaszczyt, że ukrzywdził braci. 
Jakże waćpan takiego dopuściłeś działu? 
  STAROSTA
Mówiłem młodszym, żeby szli do Trybunału, 
Nie chcieli: wolim cierpieć, niż z bratem się kłócić. 
Niechże cierpią; lecz chcąc się do pierwszego wrócić, 
Jakież waćpana zdanie o sejmie gotowym! 
Czyli się to z rozumem może zgodzić zdrowym, 
Żeby poseł w urzędzie był dwa lata trwale? 
Sejm powinien być tylko o świętym Michale, 
Nie więcej jak sześć niedziel16, tak przedtem bywało. 
  PODKOMORZY
I to wszystkich klęsk naszych przyczyną się stało; 
W nierządzie i letargu naród zanurzony, 
Raz we dwa lata sejmem bywał przebudzony, 
Nie dlatego by radził, lecz żeby się kłócił, 
W nieładzie wszystko zastał, w nieładzie porzucił. 
Kraj ustawnych zaradzeń może potrzebować, 
Te powinien w swym rządzie bez zwłoki znajdować. 
  STAROSTA
Bez zwłoki! to o sejmie nie można powiedzieć, 
Dzisiejszy przez dwa lata nie przestał się biedzić: 
I cóż ci prawodawcy dobrego zrobili? 
Wszystko pozaczynali, a nic nie skończyli. 
  PODKOMORZY
Narody szybkim pędem do upadku lecą, 
Lecz długo trzeba czekać, niźli się oświecą, 
Nim się zwalczą przesądy, duch niezgód obłudny, 
Nad wkorzenionym błędem tryumf światła trudny. 
Czernić sejm ten już rzeczą stało się zwyczajną, 
Nie zrobił tyle, co mógł, nikomu nie tajną, 
Ale zważając jakie znajdował trudności, 
Za to co zrobił, wiele winniśmy wdzięczności. 
Nie podlegamy nigdy panowi17 obcemu, 
Zważmy, czemeśmy byli lat tylko dwa temu? 
Wewnątrz słabi, niezgodni, srodze uciśnieni, 
U postronnych nieznani, albo też wzgardzeni. 
Dziś się sława narodu i powaga wraca; 
Obywatel z radością podatek opłaca, 
Przez wolny sojusz dawna świetność nam oddana, 
Mamy dziś sprzymierzeńca, mieliśmy wprzód pana; 
Wojska wzrastają pełne szlachetnej ochoty, 
Patrz na okryte zbroją cnej młodzieży roty, 
Skarby złotem, zbrojownie śpiżem napełnione: 
Będą jeszcze dla Polski dni świetne wrócone, 
Będą, byleby naród cnotą zapalony, 
Chęcią dobra ojczyzny z królem połączony, 
Uwodzić się namowom przewrotnym nie dawał, 
I w zaczętej już pracy nigdy nie ustawał; 
Niech każdy ma szczęśliwość powszechną w pamięci, 
I miłość własną kraju miłości poświęci: 
Z dawnym wyborem wkrótce nowy się połączy, 
Co pierwszy nie dokonał, to drugi dokończy; 
Czynnie robiąc, zaradzi powszechnej potrzebie, 
Zyskał szczęście dla kraju, a sławę dla siebie. 
  STAROSTA
Wszystko to piękne słowa i piękne nadzieje, 
Lecz na te obietnice ja się tylko śmieję; 
W tym rządzie skryta jakaś intryga pracuje; 
Ja się na nic nie zgodzę, zaraz protestuję, 
z pasją 
A gdy zdanie waćpana sprzeczne z mojem wszędzie, 
Syn jego mojej córki pewnie mieć nie będzie. 
  PODKOMORZY
Cóż sprzeczka nasza ma się tykać mego syna? 
Żeśmy innego zdania, to nie jego wina, 
Porywczo losem córki nie zechcesz rozrządzić, 
Raczysz wprzód zięcia poznać i zdatność osądzić; 
Najbardziej młodych osób zważyć gust, skłonności. 
  STAROSTA
Znam je już, dobrodzieju. 
  SCENA III
Ciż sami i lokaj Starosty
oddaje bilet Podkomorzynie LOKAJ
Bilet od jejmości. 
  PODKOMORZYNA
czyta

Bardzo jestem rozgniewana, że nie mogę udać się na przyjemne ich śniadanie; głowa źle mi robiła18 przez noc całą, i koszmar przeszkadzał mi zamknąć oko; jestem w strasznej feblesie19, skoro będę lepiej20, polecę w ręce kochanej kuzynki.

PODKOMORZY
Rozumie kto z waćpaństwa, co ten bilet znaczy? 
  PODKOMORZYNA
Kuzynka z francuskiego myśli swe tłumaczy. 
  PODKOMORZY
Głowa źle mi robiła! co za wyraz nowy? 
  PODKOMORZYNA
Znaczy la tête m’a fait mal francuskiemi słowy21. 
  PODKOMORZY
Dziwić się nie należy, jeśli Starościna, 
Nie rozumie po polsku; nie jej to jest wina, 
Ale tych raczej, co jej dali wychowanie, 
Co wytworności dzikiej powziąwszy mniemanie, 
Gardząc własnym językiem i rodem, i krajem, 
Chowają dzieci polskie francuskim zwyczajem, 
I taką na nie baczność od kolebki łożą, 
Że mamki i piastunki z zagranicy zwożą. 
Któż ich do dalszej nauk doprowadza mety? 
Madam, co we Francji robiła kornety, 
Albo włóczęga Francuz; i cóż stąd wynika? 
Młodzieniec zapomniawszy własnego języka, 
Obcym nawet źle mówi i gdy wiek ubieży, 
Uczyć się musi, co do Polaka należy, 
Bo dotąd wskazywane
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Idź do strony:

Darmowe książki «Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz