Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Powrót posła to komedia polskiego poety, dramaturga, historyka Juliana Uryna Niemcewicza z 1790 roku. Na scenie została wystawiona rok później.

Autor ukazuje konflikt między dwoma obozami politycznymi – konserwatystami oraz reformatorami. Akcja utworu dzieje się we dworku w czasie przerwy w obradach Sejmu Wielkiego, zaś autor przedstawia omawiane tam problemy. Był on zwolennikiem reform i chciał pokazać w utworze ich słuszność. W dziele poruszone są takie problemy jak prawa innych grup społecznych, polityka zagraniczna Polski, sukcesja tronu czy liberum veto.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Czytasz książkę online - «Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Julian Ursyn Niemcewicz

Idź do strony:

przestrogom, które mi dawałeś,

Prawidłom, co z dzieciństwa w serce mi wpajałeś,

Żebym kochał ojczyznę, i trzymał się cnoty.

STAROSTA

No, czy już się skończyły te wszystkie pieszczoty?

Walery idzie hu niemu i kłania się

Kłaniam waćpanu: a cóż ustały już przecie,

Mądre prace waćpanów tak sławne po świecie?

z urąganiem

Oj teraz to dopiero będziemy szczęśliwi?

Teraz!

WALERY

Byleśmy byli zgodni i cierpliwi,

Ujrzymy dobre skutki nowego porządku.

STAROSTA

Jam wszystko już przewidział z samego początku.

podczas gdy Starosta rozmawia z Podkomorzym, Walery wita się z Starościanką

Ciekawe między nami będzie tu spotkanie,

Gotuję jegomości niejedno pytanie.

PODKOMORZY

Potem Starosto; dziś mu spoczynku po drodze

Potrzeba.

PODKOMORZYNA

do Walerego

Dzisiaj wszystkie tęsknoty me słodzę,

Z radościąś dom zobaczył?

WALERY

Ach! możnaże komu

Bez czułego wzruszenia zbliżyć się do domu,

Ujrzeć te lube szczyty, gdzie się człek urodził,

Te lipy, pod któremi w dzieciństwie się chłodził;

Myśleć że się zbliżają chwile pożądane,

W których uściska ojca i matkę kochanę;

Któż się wtenczas nie wzruszy, któż się nie rozkwili?

PODKOMORZYNA

Bodajbyśmy się więcej nigdy nie dzielili.

WALERY

A z braci mych żadnego w domu nie zastałem?

PODKOMORZY

Młodszego za towarzysza do znaku37 oddałem,

Uczy się służby; właśnie ściągnęła brygada,

A średni zaś w cywilnej komisji zasiada;

Tęskno mi bez nich, ale w tem chlubę znajduję,

Że każdy syn mój służy, żaden nie próżnuje.

STAROSTA

A ja właśnie podobne ułożenie ganię,

Któż się przy gospodarstwie, przy domu zostanie?

PODKOMORZYNA

patrząc na zegarek

Już się to obiadowa przybliża godzina,

Może, że też już wstała z łóżka Starościna.

STAROSTA

U stołu będziem sobie gadać należycie,

I kielich za pomyślne spełnimy przybycie.

Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/

AKT II SCENA I

Teresa

sama TERESA

Przybył na koniec: godzin już kilka upływa

Jak w radości, bojaźni, niepewna, troskliwa,

Gdy każdy z nim rozmawia i wita ochoczy,

Ja ledwie nań niepewne śmiem podnosić oczy;

Pytaniami ciekawych ustawnie dręczony,

Nie dał i jednej chwili swojej ulubionej.

To serce trosków38 pełne, i w ustawnem39 drżeniu,

Wśród tylu przeszkód, po tak długiem niewidzeniu,

Co go ustawnie dręczy, co cierpi, co czuje,

Na łono przyjaciela wylać potrzebuje;

Dochowałam ci wszystkich uczuć moich święcie!

SCENA II

Teresa, Walery WALERY

z uczuciem całując ręce Teresy

O! Boże co za radość, jak słodkie przyjęcie!

TERESA

Jesteś z nami, twój widok troski me osładza,

I długiej niebytności tęsknotę nagradza.

WALERY

Ta nieprzytomność40, co nas tak długo dzieliła,

Tereso, serca twego dla mnie nie zmieniła?

TERESA

Mógłżeś wątpić? uczucia w dzieciństwie powzięte,

Dochowałam ci mimo przeszkody zawzięte:

Ty wśród zabaw, wśród świata wielkiego rzucony,

Samą pracą, widoków mnóstwem roztargniony,

Łatwiej ponosić mogłeś smutek oddalenia;

Mnie każde miejsce twoje wznawiało wspomnienia.

Przywodzić czasy z tobą strawione tak mile,

Myśleć o tobie, tobie poświęcać me chwile,

To szczęściem, zatrudnieniem to było codziennym.

WALERY

Wśród tyle roztargnienia, nie stałem się zmiennym,

Czas wszystek poświęcałem pierwszej powinności,

Odpoczynek wspomnieniom i czułej miłości.

Ani rozumiej, żem jest tak płochy, tak słaby,

Abym się przez łudzące dał uwieść powaby.

Te piękności tak bardzo podobać się chciwe,

Widziałem bardziej próżne aniżeli tkliwe;

Wolą być przez czcicielów41 roje otaczane,

Niż szczerze kochać i być nawzajem kochane.

Wierz mi: im bardziej chlubne wdzięki42 i ozdobą,

Niejedną z nich równałem w sercu mojem z tobą,

Tymeś się szacowniejszą w oczach mych stawała.

TERESA

Jeślim się godną twego szacunku zdawała,

Jeśli nie wszystko we mnie podległe naganie,

Taką mię uczyniło matki twej staranie:

Wdzięczność dla niej mą tkliwość dla ciebie pomnaża,

Serce tobie oddane niczem się nie zraża;

Ty mnie kochasz, to dosyć: w układach swych dziwni

Ojciec mój i macocha, dotąd nam przeciwni,

Człeka pustego, trzpiota chcą mi dać za męża:

Ach! względy posłuszeństwa wstręt we mnie zwycięża.

z rozrzewnieniem

Z tobą żyć tylko pragnę, ciebie kochać stale.

WALERY

Duszę mi przenikają, Tereso, twe żale.

Lżejszemi być powinny, bo wspólnie cierpiemy43;

Może, że tyle przeszkód stałością zmożemy.

Ojciec twój, co bogactwa nad wszystko przenosi,

Sądzi, że zbiorów jego żądza mię unosi:

Jak się myli, jak krzywdzi me szczere płomienie!

Od wszystkich jego bogactw uczynię zrzeczenie;

Niech je zatrzyma, ale niech mi odda ciebie.

Część moja szczupła, przecież wystarczy potrzebie;

Z tobą milsze mi będzie nad posagi hojne

Słodkie pożycie, szczęście, godziny spokojne:

To me serce nad wszystkie dostatki przenosi.

TERESA

postrzegając lokaja Starościny

Otóż człek mej macochy.

LOKAJ

Jejmość panny prosi.

TERESA

Powiedz, że zaraz przyjdę: masz tedy dowody,

Momentu być nie możem z sobą bez przeszkody,

Ani osłodzić trosków, ni pocieszyć żale,

Bądź mi zdrów, mój kochany, lecz nim się oddalę

dobywa z kieszeni pas szyty

Przyjm tę pracę rąk moich, ten dar nader skromny,

Na dowód, żeś był zawsze myślom mym przytomny;

Strzeżona ustawicznie z pracą się mą kryłam,

Ukradkiem w nocy pas ten dla ciebie uszyłam,

Niechaj cię dar ten o mej wierności zapewnia.

WALERY

Tereso! dobroć twoja do łez mię rozrzewnia.

TERESA

Bądź zdrów, odchodzić muszę.

SCENA III

Walery

sam, trzymając pas WALERY

Drogi upominku!

Tyś ujmowała godzin od twego spoczynku,

Żeby dla mnie pracować! zakazy surowe

Wydzierają mi życia mojego połowę;

Lecz nie wydrą pociechy w sercu mym stroskanym,

I słodkiego uczucia, że jestem kochanym!

Ale któż znów nadchodzi osobność mą kłócić.

SCENA IV

Walery i Szarmancki SZARMANCKI

ufryzowany z wielkim halsztukiem44 i we fraku eleganckim, rzuca się na Walerego i całuje go

Pozwól się, przyjacielu, na łono twe rzucić,

Ucałować, przypomnieć tej przyjaźni świętej,

W młodych leciech45 w konwikcie46 tak czule powziętej.

Wiek minął, jakeśmy się z sobą rozdzielili,

Panowie tu na nowo Polskę przerobili,

Ledwiem ją poznał, kiedym wrócił z zagranicy:

Lecz jak to? lato całe strawiłem w stolicy,

Nigdzie się spotkać!

WALERY

Mocno tego żałowałem,

Moje zabawy, domy które uczęszczałem,

Może, że nie te były, kędyś waćpan bywał.

SZARMANCKI

Wtenczas u Kolsonowej najwięcejm przebywał,

W ulicy Ujazdowskiej: wpośród pracy takiej,

Jakżeś też nie wyjechał i razu na raki?

WALERY

Prawdziwie, że się tego nieskończenie wstydzę,

Lecz słodzę stratę, kiedy dziś waćpana widzę;

Jak długo odwiedzałeś waćpan cudze kraje?

SZARMANCKI

Rok tylko, alem przejął wszystkie ich zwyczaje.

Prawdziwie, już nie mogłem w ojczyźnie usiedzić47;

Naprzód, ojciec mi kazał w sprawach się swych biedzić,

Jeździć po Trybunałach, to śliczne zabawy!

Wolałem przegrać dobra niż pilnować sprawy.

W rok zdało mu się oddać mię do gabinetu,

Porzuciłem: nie umiem dochować sekretu.

Dalej próbując mojej w żołnierce ochoty,

Nabył dla mnie chorągiew w rejmencie piechoty,

I to mi się sprzykrzyło; przecież Opatrzności

Zdało się ojca mego przenieść do wieczności!

Zobaczywszy się panem znacznego majątku,

Z radości nie wiedziałem, co robić z początku.

poprawiając halsztuka i desynując48 się

To prawda, że Bóg człeka stworzył dosyć ładnie;

Żebym jednak wykształcił figurkę dokładnie,

Chciałem Paryż odwiedzić, dobra więc dzierżawą

Puściwszy, rozstałem się z kochaną Warszawą.

WALERY

To się waćpan podówczas w Paryżu znajdował,

Gdy rewolucja, gdy się ów zapał zajmował?

SZARMANCKI

To mię też zamieszanie z Francji wypędziło.

WALERY

Właśnie wtenczas w tym kraju zostać się godziło;

Pewnieś się waćpan starał widzieć i być wszędy,

Zważałeś ich ustawy, a nawet i błędy.

SZARMANCKI

Wyznam waćpanu: nie wiem, co się z niemi stało,

Bo mię wszystkie ich czyny obchodziły mało.

Dziękuję za tę sławną i wolność, i trudy:

Nie uwierzysz, w Paryżu jakie teraz nudy!

Nic na świecie tak wielkiej nie nagrodzi szkody;

Panienek ani ujrzysz, teatra49, ogrody,

Bulwary i foksale50 są prawie bez ludzi;

Człowiek nie ma co robić, cały dzień się nudzi.

Raz pamiętam, wyszedłem kupować guziki,

Do pąsowego fraku; kupcy, czeladniki,

Jak gdyby ich umyślnie obrano z rozsądku,

Na warcie strzegli w mieście dobrego porządku;

Tak mię to rozgniewało, żem się wraz zawinął,

I czem prędzej przez Kale51 do Anglii popłynął.

WALERY

Przynajmniej ten kraj sławny, tak rozsądnie wolny,

Zastanowić uwagę waćpana był zdolny;

Rząd jego, rękodzieła i ustaw tak wiele,

Dłużej go zatrzymały.

SZARMANCKI

Trzy tylko niedziele

Bawiłem w Anglii; srodze powietrze niezdrowe:

Kupiłem dwie par sprzączek i szpadę stalowę;

Byłem na Parlamencie: tak jak u nas krzyki,

Lecz za to co za sklepy, łańcuszki, guziki,

Kursa52 koni! to w świecie najlepsza ustawa.

Ach! przyjacielu, co to za szczęście, zabawa;

Tych się cudzoziemcowi opuścić nie godzi,

Co to za widowisko! człek w głowę zachodzi,

Nie możesz pojąć jeden za drugim jak leci,

Na takich koniach, ot tak prawie małe dzieci.

Pamiętam dnia jednego, śmiech mię bierze pusty,

Angielczyk53 jeden z małą peruczką i tłusty,

Przegrał niezmierny zakład, w zapalczywym gniewie,

Chciał koniowi w łeb strzelić: przypadam szczęśliwie,

Daję sto funtów: i tak od śmierci niebogę,

Uwalniam biedną klaczkę, gniadą białonogę.

Potem fraszek kupiwszy moc na darowizny,

Powróciłem nareszcie do matki ojczyzny.

Kiedym ja się tak bawił, pan sławą okryty,

Chodził ustawnie koło Rzeczypospolitej,

Wpośród obywatelskich strawił czas swój trudów,

Winszuję bardzo ustaw, nie zazdroszczę nudów.

WALERY

Ta przyjaźń, z którąś waćpan raczył mię uprzedzić,

Jeżeli mi pozwala prawdę mu powiedzieć,

Powiem: że to bez zysku żadnego jeżdżenie,

Wymówić chyba może wiek, niedoświadczenie.

Odtąd innym winieneś zatrudnić się celem,

Pamiętać, żeś Polakiem, żeś obywatelem,

Żeś najpierwsze twe winien ojczyźnie usługi.

SZARMANCKI

Mam się znów dosługiwać? to sposób zbyt długi.

Urzędy, dostojeństwa, słowem wszystkie żądze,

Łatwe do dostąpienia, gdy człek ma pieniądze.

Będą się kłaniać, chociaż nie będę pracować.

WALERY

Będą się kłaniać, ale nie będą szanować:

Publicznego szacunku ten tylko bezpieczny54,

Kto cnotliwie pracując, ludziom pożyteczny:

Ale go nie otrzyma, kto tylko próżnuje.

SZARMANCKI

Chcesz, bym był posłem na sejm, co dziś następuje?

Bardziej się jeszcze znudził, jak tu waćpanowie?

A dobrodzieju! wolę nade wszystko zdrowie;

Lata przeszłego gdyście na sesjach siedzieli,

Gdyście się przez dzień cały męczyli, krzyczeli

Ja z pudrem i z pomadą włos zczesawszy wonną.

Wsiadłszy w mą kariolkę55, alboli też konno,

Obleciałem Mokotów, Wolę, Królikarnię,

Łazienki i Powązki; czasem Bażantarnię;

Wieczorem przebrawszy się przy powiewnym chłodzie,

Łajałem wraz z drugimi sejm w Saskim ogrodzie;

Wypiłem z przyjaciołmi ponczu dużą czarę,

Zjadłem brzoskwiń, morelów56 za dukatów parę;

Potem koło dziesiątej, kończąc dzień przyjemny,

Foksalowe zabawy okrywał mrok ciemny.

WALERY

Gdyby każdy tak żyć chciał, czem by Polska była.

SZARMANCKI

Nie wiem coby z nią było, lecz by się bawiła;

Zawsze zdania waćpana są nazbyt surowe:

Żebyś mi też ustąpił statku57 choć połowę!

Ale słyszałem, że pan myśli stan odmienić,

Że się okrutnie kocha, ma się wkrótce żenić,

Z piękną, posażną, grzeczną, słowem zacną damą.

WALERY

Ja właśnie o waćpanu słyszałem to samo.

SZARMANCKI

Dalibóg, że nie, ale krewne uprzykrzone

Pokoju mi nie dają, żebym pojął żonę!

Co to za kłopot, co za bieda nieustanna,

Tutaj ciągną rodzice, tu kocha się panna.

Prawie chcą mię już gwałcić; no i cóż mam robić!

Już z biedy na małżonka trzeba się sposobić,

Tylu prośbom, wzdychaniom dać się ułagodzić:

Prawdziwie, że to bieda pięknym się urodzić.

WALERY

Te skargi oznaczają skromnego człowieka,

Szczęśliwy, kto na piękność swą tylko narzeka!

Powinszować waćpanu serdecznie należy,

Najszczęśliwszyś podobno ze wszystkiej młodzieży,

Że bez najmniejszych starań, prawie przez niechcenie,

Idź do strony:

Darmowe książki «Powrót posła - Julian Ursyn Niemcewicz (jak czytac ksiazki za darmo w internecie TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz