Uczone białogłowy - Molière (Molier) (życzenia dla biblioteki txt) 📖

1. zróżniczkowane — dziś popr.: zróżnicowane. [przypis edytorski]

2. précieusy (z fr.) — wykwintnisie. [przypis edytorski]

3. madrygał — rodzaj utworu poetyckiego, zwykle o tematyce miłosnej. [przypis edytorski]

4. radium — dziś popr.: rad. [przypis edytorski]

5. jansenizm — ruch reformatorski w kościele katolickim, funkcjonujący w XVI- i XVII-wiecznej Francji i Niderlandach, inspirowany pesymistyczną koncepcją natury ludzkiej zapożyczoną od św. Augustyna. Związany z tym ruchem był m.in. Blaise Pascal. [przypis edytorski]

6. molinizm — koncepcja teologiczna jezuity D. L. Moliny, dotycząca Bożej łaski i wolnej woli. [przypis edytorski]

7. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

8. ad hominem (łac.) — odnoszący się do człowieka. [przypis edytorski]

9. cénacle (fr.) — dosł. „jadalnia”, przen. nazwa wielu grup literackich bądź salonowych. [przypis edytorski]

10. honnete homme (fr.) — człowiek uczciwy. [przypis edytorski]

11. subretka (daw.) — pokojówka. [przypis edytorski]

12. Chryzal — Molier grał Chryzala, żona jego Armanda Henrykę. Marcynę grała rzeczywista służąca Moliera, nosząca to samo imię. [przypis tłumacza]

13. płaski (daw.) — przyziemny. [przypis edytorski]

14. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

15. gruby (daw.) — prymitywny. [przypis edytorski]

16. zbywać (daw.) — brakować. [przypis edytorski]

17. fraszka (z wł.) — drobiazg. [przypis edytorski]

18. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

19. wraz (daw.) — zaraz. [przypis edytorski]

20. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

21. zawisnąć (daw.) — zależeć. [przypis edytorski]

22. ramota — lichy utwór literacki. [przypis edytorski]

23. kompatura — dosł. skórzana okładka księgi, przen.: staromodny literat. [przypis edytorski]

24. dostawić (daw.) — dostarczyć. [przypis edytorski]

25. wcale (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]

26. prawić (daw.) — mówić. [przypis edytorski]

27. kontent (daw.) — zadowolony. [przypis edytorski]

28. Vaugelas (1585–1650) — głośny gramatyk, który podjął dzieło ujęcia w karby i oczyszczenia języka. [przypis tłumacza]

29. Gramatyka, co nawet królewską koronę umie nagiąć pod swoje prawa — aluzja do enuncjacji Vaugelasa: „Nie wolno nikomu stwarzać nowych słów, nawet samemu monarsze. Słusznie tedy Pomponius Marcellus gani Tyberiusza za to, że ukuł nowe słowo, i powiada, iż ma on prawo dawać obywatelstwo ludziom, ale nie wyrazom”. [przypis tłumacza]

30. Solecyzm — błąd składniowy. [przypis tłumacza]

31. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]

32. Malherbe z Balzakiem — poeta Malherbe i prozaik Guez de Balzac, surowi puryści językowi w XVII w. [przypis tłumacza]

33. Plutarch (I–II w. n.e.) — grecki biograf, filozof, orator; znany z Od Augusta do Witeliusza, zbioru czterdziestu sześciu żywotów sławnych Greków i Rzymian. [przypis edytorski]

34. wprzódziej (daw.) — wcześniej. [przypis edytorski]

35. wywczas (daw.) — odpoczynek. [przypis edytorski]

36. dowcip (daw.) — rozum. [przypis edytorski]

37. epigram — krótki utwór poetycki. [przypis edytorski]

38. madrygał — rodzaj utworu poetyckiego, zwykle o tematyce miłosnej. [przypis edytorski]

39. sól attycka — ironia. [przypis edytorski]

40. SONET NA FEBRĘ KSIĘŻNEJ URANII — tłumaczenie sonetu, jak również pomysł do gry słów (odmiennie spożytkowany) w końcowych wierszach epigramu, zaczerpnięte są z przekładu Sawantek pióra Lucjana Rydla. [przypis tłumacza]

41. czerwieniec a. czerwoniec — złota moneta obiegowa, floren a. dukat. [przypis edytorski]

42. ośm — dziś popr.: osiem (użyte dla rytmu). [przypis edytorski]

43. perypatetyczne teorie — teorie Arystotelesa, jego uczniów i zwolenników. [przypis edytorski]

44. Epikur (341–270 p.n.e) — filozof grecki, atomista i zwolennik tezy, że celem życia ludzkiego jest dążenie do szczęścia. [przypis edytorski]

45. teoria drobnych ciałek — teoria atomistyczna. [przypis edytorski]

46. prawidło — zasada, reguła. [przypis edytorski]

47. Z kolei się języka prawidła naznaczy — mimo iż ujęte tu w karykaturze, zamiary podobnych reform roztrząsano zupełnie poważnie na zebraniach „Wykwintniś”, które umiały pozyskać dla swej sprawy kilku członków Akademii. [przypis tłumacza]

48. proskrypcja — ogłoszenie wyjętym spod prawa w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]

49. Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości, jej gr. odpowiednikiem była Afrodyta. [przypis edytorski]

50. Gracje (mit. rzym.) — boginie radości, wdzięku i piękna. [przypis edytorski]

51. ithos — gr. pisownia słowa „etos”. [przypis edytorski]

52. ekloga — sielanka (rodzaj utworu poetyckiego). [przypis edytorski]

53. Wirgil — Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) rzymski poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor Eneidy (poematu epickiego o wędrówkach Eneasza i założeniu Rzymu), Georgik i Bukolik (sielanek). [przypis edytorski]

54. Teokryt (ok. 310–ok. 250 p.n.e.) — poeta grecki, uznawany za twórcę gatunku literackiego sielanki. [przypis edytorski]

55. Horacy (65–8 p.n.e.) — rzymski poeta liryczny z czasów cesarza Augusta. [przypis edytorski]

56. rondo — rodzaj strofy powtarzającej określone wersy. [przypis edytorski]

57. wpierać (daw.) — wmawiać. [przypis edytorski]

58. Parnas — góra w Grecji, tradycyjnie uznawana za siedzibę Muz. [przypis edytorski]

59. autor Satyr — był nim Nicolas Boileau, francuski poeta i krytyk literacki, żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku. [przypis edytorski]

60. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

61. pociski — dziś popr. forma N.lm: pociskami. [przypis edytorski]

62. wolej mu jest (daw.) — on by chętniej. [przypis edytorski]

63. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

64. Świat jakiś ziemi naszej przebiegł tuż pod nosem — Molier czyni tu aluzję do poematu X. Cotin pt. Galanterie sur la comète apperçue en décembre 1664 et janvier 1665. [przypis tłumacza]

65. dysertacja — rozprawa. [przypis edytorski]

66. przywtórzyć (daw.) — wtórować, zgodzić się. [przypis edytorski]

67. mimo wdzięczność — dziś popr.: mimo wdzięczności. [przypis edytorski]

68. zawisły (daw.) — zależny. [przypis edytorski]

69. Horacy (65–8 p.n.e.) — rzymski poeta liryczny z czasów cesarza Augusta. [przypis edytorski]

70. Wirgil — Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) rzymski poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor Eneidy (poematu epickiego o wędrówkach Eneasza i założeniu Rzymu), Georgik i Bukolik (sielanek). [przypis edytorski]

71. Terencjusz (ok. 195–po 159 p.n.e.) — komediopisarz rzymski. [przypis edytorski]

72. Katullus — rzymski poeta z I. w. p.n.e, zaliczany do szkoły neoteryków, znany z wyrafinowanej wersyfikacji. [przypis edytorski]

73. rejent (daw.) — notariusz. [przypis edytorski]

74. stadło — małżeństwo. [przypis edytorski]

75. wcale (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]

76. usty — dziś popr. forma N.lm: ustami. [przypis edytorski]

77. przymioty — dziś popr. forma N.lm: przymiotami. [przypis edytorski]

78. tuszyć (daw.) — mieć nadzieję. [przypis edytorski]

79. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

80. androny — głupoty. [przypis edytorski]

81. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

82. czyli — czy z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

83. mimo jej ochotę — dziś popr.: mimo jej ochoty. [przypis edytorski]

84. mina — staroż. jednostka pieniężna oraz jednostka wagi. [przypis edytorski]

85. talent — staroż. jednostka płatnicza. [przypis edytorski]

86. Idy — 13 lub 15 dzień miesiąca w starożytnym rzymskim kalendarzu. [przypis edytorski]

87. Kalendy — pierwszy dzień miesiąca w rzymskim kalendarzu. [przypis edytorski]

88. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

89. szarawary — tu ogólnie: spodnie. [przypis edytorski]

90. kaduczy (daw.) — diabli. [przypis edytorski]

91. tyrada — długa wypowiedź, zwł. podniosła lub gwałtowna. [przypis edytorski]

92. wiano — posag. [przypis edytorski]