Betlejem polskie - Lucjan Rydel (czytelnia online za darmo txt) 📖
Betlejem polskie to widowisko jasełkowe autorstwa Lucjana Rydla cieszące się ogromną popularnością w dwudziestoleciu międzywojennym. Przedstawienie, łącząc tematykę patriotyczną z bożonarodzeniową, wzbudziło zachwyt krakowskiej publiczności. O ówczesnej sławie dramatu i jego żywości na scenach teatru mogą poświadczyć liczne uzupełnienia tekstu poprzez dodawanie co raz to nowych postaci — bohaterów z historii Polski.
Niniejsze wydanie z oryginalną przedmową z 1938 r. i wspominanymi wcześniej uaktualnieniami stanowi dokument ukazujący styl recepcji tego tekstu w przedwojennej Polsce.
- Autor: Lucjan Rydel
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Betlejem polskie - Lucjan Rydel (czytelnia online za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Lucjan Rydel
17. cłek (gw., daw.) — człowiek. [przypis edytorski]
18. pomiarkować (daw.) — zorientować się w czymś. [przypis edytorski]
19. dyć (gw.) — przecież. [przypis edytorski]
20. Dziś mu głowę podeptała,/ Która od wieków przyjść miała./ Białogłowa. — nawiązanie do wizji z Apokalipsy św. Jana, w której to Maryja stopą miażdży głowę węża. [przypis edytorski]
21. doma (daw.) — dawna forma przysłówka „w domu”. [przypis edytorski]
22. kobiela — koszyk. [przypis edytorski]
23. omasta — tłuszcz. [przypis edytorski]
24. źrały (daw.) — dojrzały. [przypis edytorski]
25. karazja — męska sukmana. [przypis edytorski]
26. suka — tu: peleryna u sukmany. [przypis edytorski]
27. arendarz (daw.) — dzierżawca. [przypis edytorski]
28. graniaty (gw.) — prostokątny. [przypis edytorski]
29. jowialny — mający pogodne usposobienie i nieco rubaszne poczucie humoru. [przypis edytorski]
30. zazierać (daw.) — zaglądać. [przypis edytorski]
31. w siopie — w szopie. [przypis edytorski]
32. Aj waj gewałt! — żydowski okrzyk wyrażający emocje, nerwy, zdziwienie, wzruszenie. [przypis edytorski]
33. opona (daw.) — kiedyś tkanina ozdobna, zasłona. [przypis edytorski]
34. brzeszczot — klinga, głownia: część broni białej opatrzonej ostrzem, służąca do zadawania ciosów (drugą zasadniczą częścią jest rękojeść, często oddzielona od brzeszczota poprzecznym jelcem). [przypis edytorski]
35. ukaz — zarządzenie wydane przez cara. [przypis edytorski]
36. knuty — bicz. [przypis edytorski]
37. nahaj — bicz. [przypis edytorski]
38. szabasówka lisia — futrzana czapka noszona przez Żydów w czasie szabasu. [przypis edytorski]
39. chałat — długie okrycie wierzchnie noszone przez Żydów. [przypis edytorski]
40. teorban — instrument, odmiana lutni. [przypis edytorski]
41. pjan a. pjany (daw.) — pijany. [przypis edytorski]
42. pozierać (daw.) — spoglądać. [przypis edytorski]
43. Mieczysław I — chodzi o księcia Mieszka I. [przypis edytorski]
44. wnijście (daw.) — wejście. [przypis edytorski]
45. Kazimierz Wielki — król Polski w latach 1333–1370. W historiografii uważany za jednego z najwybitniejszych władców. Jego postać w dramacie rozpoczyna pochód ważnych bohaterów historycznych, którzy gromadzą się przy żłóbku Jezusa. [przypis edytorski]
46. Władysław Jagiełło — król Polski w latach 1386–1434, znany z prowadzenia wojen z Zakonem Krzyżackim i zwycięstwa pod Grunwaldem w 1410r. [przypis edytorski]
47. Jan III Sobieski — król Polski w latach 1674–1696, znany ze zwycięstwa nad Imperium Osmańskim w bitwie pod Wiedniem w 1683r. [przypis edytorski]
48. Husarz skrzydlaty — żołnierz husarii, wojska Rzeczpospolitej w XVI/XVIIIw. [przypis edytorski]
49. Konfederat barski — uczestnik Konfederacji Barskiej z 1768 r. [przypis edytorski]
50. defensor Mariae (łac.) — obrońca Maryi. [przypis edytorski]
51. Patria (łac.) — Ojczyzna. [przypis edytorski]
52. kornie (daw.) — z szacunkiem. [przypis edytorski]
53. Kosynier — uczestnik powstania kościuszkowskiego z 1794 r. [przypis edytorski]
54. Legionista — żołnierz Legionów Polskich Dąbrowskiego. [przypis edytorski]
55. Ułan z 1831 r. — uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
56. Powstaniec z 1863 r. — uczestnik powstania styczniowego. [przypis edytorski]
57. kazamaty — schrony w dawnych fortyfikacjach; tu: więzienie. [przypis edytorski]
58. Unita — członek Kościoła Unickiego. [przypis edytorski]
59. Mieszczka z Księstwa Poznańskiego — mieszkanka zaboru pruskiego. Po raz kolejny Rydel nawiązuje tutaj do sytuacji politycznej w tym zaborze i postępującej germanizacji szkół. [przypis edytorski]
60. Prusak nam dzieci dręczy męką szkolną,/ Mowy i pieśni polskiej nam zabrania/ Modlić się nawet po polsku nie wolno! — nawiązanie do germanizacji szkół w zaborze pruskim. [przypis edytorski]
61. Dzieci szkolne — dzieci ze strajku we Wrześni z 1906 r. przeciw germanizacji szkół, głównie przeciw przymusowi modlitwy i nauce religii w j. niemieckim. [przypis edytorski]
62. Legionista z 1914 r. — żołnież Legionów Polskich, postać niewystępująca pierwotnie w dramacie Rydla, dodana wraz z rozwojem tradycji scenicznej. [przypis edytorski]
63. Ułan Beliny — ułan Legionów Polskich, postać niewystępująca pierwotnie w dramacie Rydla, dodana wraz z rozwojem tradycji scenicznej. [przypis edytorski]
64. Boga Rodzico! Mario! (...) — kwestia nawiązująca do francuskiego dramatu Mickiewicza Konfederaci barscy. [przypis edytorski]
65. We łzach, Panie, ręce podnosimy do Ciebie! (...) — kwestia nawiązująca do polemicznego względem Krasińskiego tekstu Słowackiego zatytułowanego Do autora trzech psalmów. [przypis edytorski]
66. Królowo Polski! Królowo Aniołów! — kwestia nawiązująca do Hymnu Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]
67. Boże, Ojcze! Wróć nas do ojczyzny naszej! (...) — kwestia nawiązująca do Ksiąg Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego. [przypis edytorski]
68. Matka Boska — kwestia z oryginalnej wersji dramatu Rydla. [przypis edytorski]
69. Legionista z r. 1914 — kwestia z utrwalonej przez tradycję sceniczną wersji dramatu Rydla. [przypis edytorski]
70. Rokitniańczyk — uczestnik bitwy pod Rokitną z 1915 r., postać niewystępująca w pierwotnej wersji dramatu. [przypis edytorski]
71. Orlę lwowskie — uczestnik walk o obronę Lwowa z 1918–1920 r., postać niewystępująca pierwotnie w dramacie Rydla. [przypis edytorski]
72. Ksiądz Skorupka — uczestnik Bitwy Warszawskiej 1920 r., jego śmierć stała się jednym z symboli bitwy, postać niewystępująca pierwotnie w dramacie Rydla. [przypis edytorski]
73. Weteran z 1863 r. — uczestnik powstania styczniowego z 1863 r., postać niewystępująca pierwotnie w dramacie Rydla. [przypis edytorski]
74. Żołnierz Polski Odrodzonej — żołnierz wojska II Rzeczpospolitej, postać niewystępująca pierwotnie w dramacie Rydla. [przypis edytorski]
75. On... Wódz Narodu! — nawiązanie do postaci Józefa Piłsudskiego. [przypis edytorski]
76. Chór wszystkich ludzi — kwestia z oryginalnej wersji dramatu Rydla. [przypis edytorski]
77. Chóry Anielskie — kwestia z oryginalnej wersji dramatu Rydla. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/rydel-betlejem-polskie/
Tekst opracowany na podstawie: Lucjan Rydel, Betlejem polskie, Książnica Polska
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Uniwersytecką w Toruniu z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów Biblioteki.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Ilona Kalamon, Aleksandra Kopeć-Gryz, Zuzanna Pyzikiewicz, Aleksandra Sekuła, Pola Tujdowska.
Okładka na podstawie: Mi. Ma.@Flickr, CC BY 2.0
ISBN 978-83-288-6266-1
Plik wygenerowany dnia 2021-08-16.
Uwagi (0)