Betlejem polskie - Lucjan Rydel (czytelnia online za darmo txt) 📖
Krótki opis książki:
Betlejem polskie to widowisko jasełkowe autorstwa Lucjana Rydla cieszące się ogromną popularnością w dwudziestoleciu międzywojennym. Przedstawienie, łącząc tematykę patriotyczną z bożonarodzeniową, wzbudziło zachwyt krakowskiej publiczności. O ówczesnej sławie dramatu i jego żywości na scenach teatru mogą poświadczyć liczne uzupełnienia tekstu poprzez dodawanie co raz to nowych postaci — bohaterów z historii Polski.
Niniejsze wydanie z oryginalną przedmową z 1938 r. i wspominanymi wcześniej uaktualnieniami stanowi dokument ukazujący styl recepcji tego tekstu w przedwojennej Polsce.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Lucjan Rydel
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Betlejem polskie - Lucjan Rydel (czytelnia online za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Lucjan Rydel
w purpurze i w koronie, z naczyniem, w którym błyszczy złoto. Sama na bok usunąwszy się, przepuszcza Jagiełłę przed szopę, za nim kroczą powoli Zygmunt August w kołpaku W. Ks. Litewskiego z aktem Unii Lubelskiej w ręku. Rozstąpili się na boki, a Jagiełło klęka.
JAGIEŁŁO46
Wszystko nam dałeś, co dać mogłeś Panie:
W glorii złotej długie panowanie,
I Apostolstwo świętej Twojej wiary,
I zwycięstwami szumiące sztandary,
I w jedną złotą związałeś Koronę
Narody bratnią miłością złączone;
Przez ten wiek złoty naszego żywota
Dziś od nas, Panie, racz przyjąć dar złota.
Złożył złoto u stóp Najświętszej Panny i powstawszy, usuwa się trzeciemu królowi, który nadchodzi poprzedzony orszakiem: Batory w węgierskim kopieniaku i okrągłej czapce z kapłonią kitą, idzie obok Władysława IV i Jana Kazimierza, ubranych w stroje szwedzkie i czarne kapelusze z piórami strusimi. Za nimi zbliża się Jan III w płaszczu królewskim, narzuconym na długi żupan i w koronie na głowie. W ręku pozłocista puszka z kadzidłem. Podchodząc ku szopie, zdejmuje koronę z głowy.
SOBIESKI47
klęka
Ciebie Boga chwalimy
I Panem wyznawamy;
Z kadzidlanymi dymy
Serca i miecz bez plamy
Do Ciebie podnosimy
Przeciwko pohańcowi
Twa Moc nas powołała,
Rycerze my Krzyżowi;
Nie nam, nie nam bądź chwała,
Lecz Twemu Imieniowi.
Kadzidło woni drogiej
Niesiemy Tobie w dani.
A księżyc złotorogi
Niebieskiej naszej Pani
Rzucimy dziś pod nogi.
Złożywszy kadzidło, podnosi się i odstępuje na bok, dając znak ręką Husarzowi, który stał w głębi poza nim z turecką chorągwią zieloną, na której złoty półksiężyc. Muzyka gra marsz tryumfalny Sobieskiego. Aniołowie w szopie biorą Dzieciątko ze żłobu na ręce i podają Matce. Na ramiona i głowę Najświętszej Panny zarzucają olbrzymi płaszcz, drogimi kamieniami sadzony, po czym Jej i Dzieciątku na głowy kładą korony, tak iż przemieniła się w Bogarodzicą Częstochowską.
HUSARZ SKRZYDLATY48
w takt muzyki postępuje ku szopie z kopią i zieloną wezyrską chorągwią
Bogarodzico Dziewico,
Polskiej Korony Królowo,
Miecza mego błyskawicą
I krwią moją purpurową
Służyłem Ci, sługa wierny,
Skrzydlaty Husarz pancerny.
Chorągiew wezyrską z potrzaskanym drzewcem i wielkim srebrnym półksiężycem ściele do nóg Najświętszej Panny.
W Twe Imię, Dziecino Boża,
Gromiłem Turki, Tatary,
Polski od morza do morza
Broniłem i świętej wiary:
Jam chrześcijaństwa straż przednia
Spod Chocima i spod Wiednia,
usuwa się na bok.
Przygrywka na nutę pieśni konfederackiej — wchodzi
KONFEDERAT BARSKI49
w kontuszu i delii z szablą w garści. Przed szopą zdejmuje z głowy konfederatkę
Otom z tych, co byli w Barze,
Konfederaccy rycerze,
Przy ojczyźnie i przy wierze
Stałem i przy tym sztandarze,
Gdzie z Krzyżem Pańskim wyszyty
Był herb Rzeczypospolitej.
Na schizmę i na gwałt carski
Podniosłem tę karabelę,
A dziś, konfederat barski,
W proch się przed tym żłóbkiem ścielę —
Polak, defensor Mariae50,
Błagam niech Patria51 odżyje!
Pochylony kornie52, karabelę dorzuca do darów leżących na progu szopy i ustępuje na bok. Przygrywka na nutę Raz pamiętam z wieczora, wchodzi Kosynier kościuszkowski z kosą.
KOSYNIER53
przykląkł na oba kolana
Przenajświętsza Panieneczko
Chcę Ci ucałować nóżki,
Bom Twoje krakowskie dziecko,
Twój kosynier spod Kościuszki.
Oj, Częstochowska Panienko
I Ty Dziecino Najsłodsza,
U Racławic ja tą ręką
Moskwę kosił, jako potrza.
Przed zbójcami moskiewskimi
Naszej zagrody domowej
Broniliśma i tej ziemi
I Ciebie naszej Królowej.
Oj siekliśmy, co się zmieści,
Aże krwią spłynęło pole —
Dziś Ty nas pociesz w boleści,
Wejźryj na polską niedolę.
Czerwoną krakuskę kładzie, jako dar spod stopy Matki Boskiej i usuwa się o parę kroków.
W takt przygrywki Marsza Legionów wchodzi Legionista spod Dąbrowskiego.
LEGIONISTA54
Pani niebieskiego dworu,
Pod Dąbrowskim jenerałem
Z mieczem w garści hardo stałem,
Broniąc polskiego honoru.
Jak tej Ojczyzny, co umarła,
I Twoim byłem żołnierzem,
Tak nam daj, niechaj odbierzem,
Co nam obca moc wydarła.
Zniżywszy szablę do ziemi, salutuje, po czym ustępuje na bok, czyniąc miejsce Ułanowi z 1831 r. który wkracza przy dźwiękach melodii: Na wojence jak to ładnie.
UŁAN z 1831 r.55
salutuje szablą
Ułan z polskiego powstania,
Spod Wawru i Ostrołęki,
Do stóp Najświętszej Panienki
I Jezusa szablę skłania,
Prawy syn dawnych Polaków
Spod Orła Białego znaków.
Pani, która w Częstochowie
Królujesz i w Ostrej Bramie,
Jam dał tę szablę i ramię
I krew i serce i zdrowie
Ojczyźnie mojej i Tobie
I Synowi Twemu w żłobie.
Ty, co zrodziłaś na sianie
Boga w Betlejem, w stajence,
Do Ciebie podnoszę ręce,
Usłysz Ty moje wołanie:
Niech się odrodzi na nowo
Twój Naród, Polska Królowo!
Odstępuje na bok. Z przygrywką na nutę: Boże coś Polskę podchodził do szopy Powstaniec z 1863 r., ubrany w czamarkę obszytą barankiem i rogatywką czarną. Pałasz w ręku, strzelba na ramieniu.
POWSTANIEC z 1863 r.56
przyklęka
Na walkę orężną my wstali ostatni
Za polskie Królestwo to Twoje,
Pierś nagą na ogień stawiając armatni,
Twe imię-śmy mieli za zbroję.
Z imieniem Twym szliśmy pod knut w kazamaty57,
Nie bledli i pod szubienicą,
Ty duchy męczeńskie, Swych ziem krwawe kwiaty,
Zbierałaś, o Bogarodzico.
O policz je Matko, te męki, te klęski
I pokaż je Swemu Synowi,
Niech Twemu ludowi da doli hart męski,
Niech serce w nich chore uzdrowi!
Odstąpił. Przygrywka na nutę: Dręczy lud biedny... W szarej kapocie, mnąc w ręku czapkę wysuwa się ku szopie Unita podlaski
UNITA58
pada na twarz, jak podczas Podniesienia i ręce podnosi
W Polsce dziś radość wszędzie
Wszyscy łamią opłatek,
Więc ja też po kolędzie
Przychodzę na ostatek;
Sam Pan Jezus mnie wita,
Bom z Podlasia Unita.
Ani na mnie pancerze,
Ani błyszczą kontusze,
Lecz trwam w ojców mych wierze
I w niej oddać chcę duszę;
Co po mieczu i tarczy?
Boska pomoc wystarczy.
Przyszedłem do Betlejem,
Przed Panem się uniżę,
Bo w udręczeniu mdlejem
I marzniem na Sybirze!
Udziel Matko swej łaski,
By lud wytrwał podlaski.
Na kolanach zbliża się do Matki Boskiej, która mu kładzie rękę swą na głowie
Z muzykę na nutę Boże Ojcze Twoje dzieci z przeciwnej strony weszła Mieszczka z Księstwa Poznańskiego, ubogo ubrana kobiecina z chustką na głowie. Przystąpiła do szopy, klęka i ręce wyciąga błagalnie.
MIESZCZKA Z KSIĘSTWA POZNAŃSKIEGO59
Zdrowaś Maryjo, co królujesz w chwale,
Tobie na progu betlejemskiej stajni
Składamy krzywdy, jęki, łzy i żale,
My, co ucisku od dziecka zwyczajni.
Jam, jak Ty, — matka! Idę spod Poznania:
Prusak nam dzieci dręczy męką szkolną,
Mowy i pieśni polskiej nam zabrania
Modlić się nawet po polsku nie wolno!60
Zlituj się Matko i wejrzyj na Księstwo,
Ubłagaj za nas Boskie Swoje Dziecko!
Niech naszym dzieciom siłę da i męstwo,
Niech skruszy przemoc i butę niemiecką!
Z płaczem przypada obok Unity do nóg Bogarodzicy. Za mieszczką wbiegło kilkanaścioro Dzieci szkolnych
DZIECI SZKOLNE61
padając na kolana przed szopą
Jezu, Maryjo,
Niemcy nas biją!
I. DZIEWCZYNKA
z płaczem
Matko Jezusa kochana,
W szkole skatował mnie trzciną...
I CHŁOPCZYK
I mnie, Najświętsza Dziecino!
Patrz, na głowie jaka rana...
II CHŁOPCZYK
Mnie kopał, targał za włoski...
II DZIEWCZYNKA
starsza, do małej, sześcioletniej, która nieśmiało klęczała na boku
Chodź Zosiu do Matki Boskiej
prowadzi ją
Pokaż Najświętszej Panience
Pokrwawione swoje ręce.
MAŁA DZIEWCZYNKA
wyciąga obie rączki pokrwawione ku Bogarodzicy
III CHŁOPCZYK
z płaczem
Nie daj nas, mały Jezusku!
III DZIEWCZYNKA
Broń nas, Matko Jezusowa!
I CHŁOPCZYK
Każą modlić się po prusku...
II DZIEWCZYNKA
A po polsku ani słowa!
IV DZIEWCZYNKA
najstarsza klęczała w tyle za innymi, wstaje, podchodzi do szopy i wyciąga trzymany w ręku przez fartuszek — niemiecki katechizm
Katechizm niemiecki mamy!
wyciąga rękę z książką ku Najświętszej Marii Pannie. Aniołowie, którzy weszli byli z Piastem i stanęli po obu stronach szopy, płaczą, słuchając skarg Dzieci Szkolnych.
I ANIOŁ
ze łzami w głosie
Na książce czerwone plamy...
Dziewczynie krew z ręki ciecze.
II ANIOŁ
do dziewczynki z katechizmem
Złóż między największe dary,
Między bohaterów miecze,
Między zdobyte sztandary!