Obiad literacki - Tadeusz Boy-Żeleński (biblioteka w .TXT) 📖

liryk, w późniejszym okresie twórczości często wypowiadający się na tematy polityczne. [przypis edytorski]

51. Apollo (mit. gr.) — syn Zeusa i Leto, bóg słońca, sztuki i wróżbiarstwa. [przypis edytorski]

52. Mefisto a. Mefistofeles — postać diabła z Fausta Goethego. [przypis edytorski]

53. Aber ist das eine Antwort (niem.) — ale czy to jest odpowiedź. [przypis edytorski]

54. Scribe, Eugène (1791–1861) — francuski dramaturg i librecista operowy. [przypis edytorski]

55. Musset, Alfred de (1810–1857) — francuski poeta; nieszczęśliwa miłość do George Sand wpłynęła na jego twórczość, np. na do pewnego stopnia autobiograficzną Spowiedź dziecięcia wieku z 1836 roku i liryki miłosne. [przypis edytorski]

56. dystynkcja — tu: dystyngowany sposób bycia. [przypis edytorski]

57. garson (z fr. chłopiec) — kelner. [przypis edytorski]

58. prefekt — urzędnik administracji francuskiej. [przypis edytorski]

59. Montalambert, Charles Forbes René de (1810–1870) — historyk i publicysta francuski. [przypis edytorski]

60. Wolter — spolszczone: Voltaire, pseudonim François-Marie Aroueta (1694–1778), fr. pisarza i filozofa epoki oświecenia (autora m.in. powiastki filoz. Kandyd); zwolennika liberalizmu, krytyka wszelkich ideologii, hierarchii kościelnej i zabobonnych wierzeń (uznano go za patrona ateizmu i rewolucji). Voltaire był niezwykle wpływową osobistością swego czasu (korespondował m.in. z carycą Rosji, Katarzyną). [przypis edytorski]

61. Balzac, Honoré de (1879–1850) — prozaik francuski, czołowy realista, autor cyklu powieści Komedia ludzka. [przypis edytorski]

62. naraz (daw.) — nagle. [przypis edytorski]

63. rtęć — przed wynalezieniem salwarsanu, syfilis leczono za pomocą rtęci. [przypis edytorski]

64. La Fontaine, Jean de (1621–1695) — francuski poeta klasycystyczny, znany głównie jako autor bajek zwierzęcych. [przypis edytorski]

65. Rabelais, François (1483-94–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; jego satyryczno-fantastyczna epopeja Gargantua i Pantagruel pisana w latach 1532–1564 krytykowała instytucje kościelno-feudalne, dogmaty, średniowieczną metafizykę, budując tym samym podwaliny pod nowoczesną myśl odrodzenia. [przypis edytorski]

66. Diderot, Denis (1713–1784) — myśliciel oświecenia, współtwórca Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, autor powiastki filozoficznej Kubuś Fatalista i jego pan; teoretyk dramatu mieszczańskiego. [przypis edytorski]

67. Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — francuski pisarz oraz filozof; postulował powrót do natury, odrzucał zdobycze cywilizacji, w tym pojęcie własności prywatnej; swój model człowieka idealnego, dobrego, wychowywanego w naturze przedstawił w dziele z 1762: Emil, czyli o wychowaniu. [przypis edytorski]

68. zażywny — tęgi, lecz energiczny. [przypis edytorski]

69. Sakja Muni — przydomek Siddharthy Gautamy, czyli Buddy. [przypis edytorski]

70. Konfucjusz (551–479 p.n.e.) — chiński filozof, nauczyciel i reformator. [przypis edytorski]

71. summum (łac.) — to, co największe a. najlepsze. [przypis edytorski]

72. Soulié, Eudore (1817–1876) — francuski historyk sztuki i konserwator. [przypis edytorski]

73. Homer — autor Iliady i Odysei, żyjący prawdopodobnie ok. VIII w. p.n.e. [przypis edytorski]

74. dyszkant — wysoki, piskliwy głos. [przypis edytorski]

75. basować (daw.) — schlebiać a. przytakiwać. [przypis edytorski]

76. Sand, George (1804–1876) — francuska powieściopisarka; publikowała pod męskim pseudonimem; początkowo pisała w duchu romantycznej egzaltacji, później poruszała tematy społeczne, postulując obronę niższych warstw m.in. w Grzechu pana Antoniego z 1847 roku; przez pewien czas pozostawała w związku z Chopinem. [przypis edytorski]

77. Andromacha — w Iliadzie żona Hektora. [przypis edytorski]

78. filister (pogardl.) — mieszczuch o ograniczonych horyzontach. [przypis edytorski]

79. Hernani — dramat Wiktora Hugo (1829); jego wystawienie w teatrze stało się pretekstem do gwałtownego sporu między klasykami a romantykami, określanego jako „bitwa o Hernaniego”. [przypis edytorski]

80. Thiers, Louis Adolphe (1797–1877) — francuski historyk i polityk, wsławiony stłumieniem komuny paryskiej. [przypis edytorski]

81. Malthus, Thomas (1766–1834) — duchowny i ekonomista angielski, jako pierwszy rozważał kwestię przeludnienia. [przypis edytorski]

82. Pan (mit. gr.) — bóg pasterzy, przedstawiany z koźlimi nogami. [przypis edytorski]

83. Racine, Jean (1639–1699) — francuski poeta i dramaturg; odniósł sukces Andromachą z 1667 roku. [przypis edytorski]

84. Racine, Jean (1639–1699) — francuski poeta i dramaturg; odniósł sukces Andromachą z 1667 roku. [przypis edytorski]

85. Corneille, Pierre (1606–1684) — ojciec tragedii francuskiej, który doprowadził do odrodzenia teatru, przywrócenia antycznej zasady trzech jedności; jego największe dzieła to Cyd (1636) i Andromeda (1650). [przypis edytorski]

86. Marat, Jean-Paul (1743–1793) — polityk z okresu Rewolucji Francuskiej, zabity przez Charlotte Corday. [przypis edytorski]

87. Carrier, Jean Baptiste (1745–1794) — polityk z okresu Rewolucji Francuskiej, wsławiony okrucieństwem podczas pacyfikacji powstania w Wandei. [przypis edytorski]

88. Corday, Marie Anne Charlotte de (1768–1793) — morderczyni Jean-Paula Marata, polityka z okresu Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

89. Mirabeau, Honoré Gabriel Riqueti (1749–1791) — polityk i pisarz z czasów Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

90. Ludwik XVI (1754–1793) — król Francji z dynastii Burbonów, ścięty w okresie Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

91. Mirabeau, Honoré Gabriel Riqueti (1749–1791) — polityk i pisarz z czasów Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

92. Ludwik XIV (1638–1715) — król Francji z dynastii Burbonów, zwolennik absolutyzmu, określany jako Król Słońce. [przypis edytorski]

93. Bismarck, Otto von (1815–1898) — kanclerz Rzeszy Niemieckiej, przywódca obszarników pruskich, dokonał zjednoczenia Niemiec (1871); zwalczał ruch socjalistyczny; prowadził politykę antypolską. [przypis edytorski]

94. hemoroidy — choroba odbytnicy. [przypis edytorski]

95. Wincenty á Paulo (1581–1660) — święty Kościoła Katolickiego, ksiądz, założyciel zgromadzeń lazarystów i szarytek. [przypis edytorski]

96. Richelieu, Armand-Jean du Plessis de (1585–1642) — francuski książę, kardynał, od 1624 roku pierwszy minister Francji. [przypis edytorski]

97. subiekt (daw.) — sprzedawca w sklepie. [przypis edytorski]

98. Galiani, Ferdinando (1728–1787) — duchowny, polityk i ekonomista włoski. [przypis edytorski]

99. tyrada — patetyczny bądź gniewny monolog. [przypis edytorski]

100. filantropia — działalność dobroczynna. [przypis edytorski]

101. reduta (daw.) — bal maskowy. [przypis edytorski]

102. Gavarni, Paul — właśc. Sulpice Guillaume Chevailier (1804–1866), francuski rysownik, karykaturzysta i satyryk francuski. [przypis edytorski]

103. rejent (daw.) — notariusz. [przypis edytorski]

104. butelka lejdejska — pierwowzór kondensatora. [przypis edytorski]

105. prestidigitator — sztukmistrz, iluzjonista. [przypis edytorski]

106. au courant (fr.) — na bieżąco. [przypis edytorski]

107. marka (daw.) — znaczek pocztowy. [przypis edytorski]

108. mikrozoa — drobnoustroje. [przypis edytorski]

109. Molier (1622–1673) — francuski komediopisarz, założyciel własnej trupy aktorskiej „Théâtre Illustre” (1643). Autor m. in. Skąpca, Świętoszka, Szkoły żon. [przypis edytorski]

110. Ludwik Filip (1773–1850) — ostatni król Francji z dynastii Burbonów, panował w latach 1830–1848. [przypis edytorski]

111. loretka (daw.) — kobieta z półświatka. [przypis edytorski]

112. Chateaubriand, François-René de (1768–1848) — francuski pisarz, dyplomata i polityk. [przypis edytorski]

113. Baudelaire, Charles Pierre (1821–1867) — francuski poeta, krytyk sztuki, tłumacz Edgara Allana Poe, prekursor symbolizmu i poezji nowoczesnej, parnasista, dekadent. Uznawany za jednego z tzw. „poetów przeklętych”. Jego twórczość była kontrowersyjna, samego autora oskarżano o niemoralność ze względu na podejmowaną tematykę w swych utworach: dewiacje, rzekome popieranie satanizmu, prostytucja, życie marginesu społecznego itd. Najsłynniejszym dziełem Baudelaire’a są wydane w 1857 r. Kwiaty zła (Les fleurs du mal), znane również pod innym polskim tytułem — Kwiaty grzechu. [przypis edytorski]

114. Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta i autor opowiadań, ważny dla rozwoju literatury fantastycznej i detektywistycznej. [przypis edytorski]

115. komiwojażer — podróżujący przedstawiciel handlowy. [przypis edytorski]

116. fircyk — człowiek lekkomyślny. [przypis edytorski]

117. uważać — tu: zauważać. [przypis edytorski]

118. Guizot, François (1787–1874) — francuski historyk i polityk, premier w latach 1847–48. [przypis edytorski]

119. Marek Aureliusz (121–180) — cesarz rzymski, jak również filozof i pisarz. [przypis edytorski]

120. Fronton, Marek Korneliusz (II w. n.e.) — retor rzymski, nauczyciel cesarza Marka Aureliusza. [przypis edytorski]

121. Delacroix, Ferdinand Victor Eugène (1798–1863) — malarz francuski, czołowy przedstawiciel romantyzmu. [przypis edytorski]

122. Lesseps, Ferdinand de (1805–1894) — dyplomata i przedsiębiorca francuski, kierował budową Kanału Sueskiego, za jego sprawą powstał też Kanał Panamski. [przypis edytorski]

123. pan Prudhomme — postać z satyrycznych rysunków i utworów komediowych Henryka Monnier, symbol głupoty francuskiego mieszczaństwa. [przypis edytorski]

124. sążeń — dawna miara długości. [przypis edytorski]

125. kariatyda — w architekturze: wspornik w postaci rzeźby kobiety. [przypis edytorski]

126. Rafael — właśc. Raffaello Santi (1483–1520), włoski malarz epoki renesansu. [przypis edytorski]

127. Rembrandt, Harmenszoon van Rijn (1606–1669) — holenderski malarz, rysownik i grafik. [przypis edytorski]

128. czynność — tu: aktywność. [przypis edytorski]

129. zanemizowany — osłabiony. [przypis edytorski]

130. gryzetka (daw., z fr.) — młoda szwaczka bądź modystka. [przypis edytorski]

131. Rafael Santi (1483–1520) — malarz włoskiego renesansu. [przypis edytorski]

132. oględny — tu: ostrożny. [przypis edytorski]

133. rajfurka — stręczycielka. [przypis edytorski]

134. pierrot — postać z tradycyjnej francuskiej pantomimy. [przypis edytorski]

135. Ermitaż — rosyjskie muzeum w Sankt Petersburgu. [przypis edytorski]

136. intern — tu: lekarz odbywający praktyki. [przypis edytorski]

137. zblazowany — znudzony za sprawą nadmiaru wrażeń. [przypis edytorski]

138. Tardieu, Auguste Ambroise (1818–1879) — francuski lekarz i specjalista w zakresie kryminalistyki. [przypis edytorski]

139. mizantrop — osoba nieżyczliwie nastawiona do ludzi. [przypis edytorski]

140. tout-Paris (fr.) — elita paryska. [przypis edytorski]

141. Comte, August (1798–1857) — francuski filozof, wiodący pozytywista, twórca terminu „socjologia”. [przypis edytorski]

142. apopleksja — wylew krwi do mózgu. [przypis edytorski]

143. glukizm — styl naśladujący Christopha Willibalda Glucka (1714–1787), klasycystycznego kompozytora niemieckiego. [przypis edytorski]

144. Gounod, Charles (1818–1893) — francuski kompozytor operowy. [przypis edytorski]

145. Verdi, Giuseppe (1813–1901) — włoski kompozytor operowy. [przypis edytorski]

146. Rossini, Gioachino Antonio (1792–1868) — włoski kompozytor oper (stworzył ich 39). [przypis edytorski]

147. neutraltynta — rodzaj szarego barwnika. [przypis edytorski]

148. Kant, Immanuel (1742–1804) — przedstawiciel klasycznej filozofii niemieckiej; twórca teorii, według której poznanie rzeczy odbywa się poprzez umysł narzucający rzeczom, które same w sobie są niepoznawalne, konkretne formy. [przypis edytorski]

149. Rousseau, Jean Jacques (1712–1778) — francuski pisarz oraz filozof; postulował powrót do natury, odrzucał zdobycze cywilizacji, w tym pojęcie własności prywatnej; swój model człowieka idealnego, dobrego, wychowywanego w naturze przedstawił w dziele z 1762: Emil, czyli o wychowaniu. [przypis edytorski]

150. Renan, Joseph-Ernest (1823–1892) — francuski historyk, pisarz, filozof i filolog; zajmował się zwłaszcza filologią orientalną, filozofią kultury oraz historią religii; autor znanego dzieła Żywot Jezusa (1863). [przypis edytorski]

151. negr (daw.) — Murzyn. [przypis edytorski]

152. Bacon, Francis (1561–1626) — angielski filozof, przedstawiciel empiryzmu. [przypis edytorski]

153. Apoloniusz z Tiany (15–100 n.e.) — grecki filozof, pitagorejczyk. [przypis edytorski]

154. brewiarz — księga zawierająca zbiór modlitw obowiązkowych dla księży. [przypis edytorski]

155. wist — gra karciana, poprzednik brydża. [przypis edytorski]

156. Kant, Immanuel (1742–1804) — przedstawiciel klasycznej filozofii niemieckiej; twórca teorii, według której poznanie rzeczy odbywa się poprzez umysł narzucający rzeczom, które same w sobie są niepoznawalne, konkretne formy. [przypis edytorski]

157. Diis ignotis (łac.) — bogom nieznanym. [przypis edytorski]

158. pan Prudhomme — postać z satyrycznych rysunków i utworów komediowych Henryka Monnier, symbol głupoty francuskiego mieszczaństwa. [przypis edytorski]

159. puchar letejski (mit.) — Leta była jedną z rzek krainy zmarłych, a jej woda miała przynosić zapomnienie. [przypis edytorski]

160. spleen — nuda i przygnębienie, wynikające z poczucia beznadziejności życia. [przypis edytorski]

161. epilepsja — padaczka. [przypis edytorski]

162. Heine, Heinrich (1797–1856) — niemiecki porta romantyczny, znany liryk, w późniejszym okresie twórczości często wypowiadający się na tematy polityczne. [przypis edytorski]

163. prostracja