Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

nie wezwany, często przemieszkiwał,

»Lubo doma Argeus bywał lub nie bywał.

»Tam sobie odpoczynąć myślił onej doby,

»Ażby rany podgoił i wstał zdrów z choroby.

»A wtem Argeus, w domu zostawiwszy żonę,

»Dla pewnej swej potrzeby jachał w cudzą stronę.

»Zarazem niewstydliwa z bratem mojem mówić

»Poczęła, chcąc go na zły uczynek namówić;

»Ale on, który nie chciał u boku swojego

»Dłużej mieć ani cierpieć bojca tak ostrego,

»Przyjaźni Argeowi dotrzymać umyślił

»I z dwojga złego mniejsze obrać się namyślił,

»Które było, aby swej tak dawnej zaniechał

»Przyjaźni z Argeusem i stamtąd odjechał

»W tak daleki kraj, żeby o niem nie wiedziała

»Zła niewiasta i o niem więcej nie słyszała.

»Ciężka mu się to zdała, ale już tak wolał,

»Aby na złej niewiasty żądze nie pozwolał

»I żeby zaś nie musiał tego Argeowi,

»Co ją z serca miłował, odkryć, jej mężowi.

»Tak nie do końca jeszcze dobrze ozdrowiawszy,

»W świetną się swoję zbroję zwyczajną ubrawszy,

»Jachał z zamku, mając w tem umysł utwierdzony

»Nie wracać się, póki żyw, nigdy do tej strony.

»Ale mu zła fortuna tego zabroniła

»I dobre jego żądze wniwecz obróciła.

»Mąż się wtem z drogi wraca i srodze płaczącą

»W domu żonę zastawa i narzekającą,

»Twarz upłakaną, włosy roztargane miała.

»Pyta jej, o co się tak barzo frasowała,

»A pyta nie raz, nie dwa, niż mu odpowiada,

»Niż mu przyczynę smutku swojego powiada,

»Na to się nasadziwszy, aby się pomściła.

»Nad tem, od którego tak pogardzona była;

»A właśnie tak przystało jej niestateczności

»Odmienić w nagłe gniewy chęci i miłości.

»»Nakoniec, czemu grzech swój pokrywam — mówiła —

»»Któregom w niebytności twej się dopuściła?

»»Bo choćbym go przed wszytkiem światem chciała taić,

»»Sumnieniu go mojemu nie mogę utaić;

»»Bo dusza, która w brzydkiem grzechu się najduje,

»»Taki żal i pokutę taką w sobie czuje,

»»Żebym najwiętsze męki na ciele wolała

»»Cierpieć i prędzejbym je podomno wytrwała.

»»Wiedz i ty o tem grzechu, jeśli zwać możemy

»»Grzechem, co poniewolnie i przez gwałt czyniemy,

»»A potem zaraz mieczem twem nieuproszonem

»»Rozdziel niewinną duszę z ciałem splugawionem

»»I zawrzy mi, proszę cię usilnie, na wieki

»»Z twoich ręku bez wszelkiej litości powieki,

»»Abych ich ustawicznie nizko nie trzymała

»»I abych się wszytkiego świata nie sromała.

»»Twój towarzysz tak dawny, tak wielki, któremu

»»Takeś ufał, gwałt ciału uczynił mojemu;

»»I bojąc się, abyś się tego dowiedziawszy

»»Odemnie, nie mścił na niem, jachał nie żegnawszy«.

»Temi słowy złośliwej i przewrotnej żony

»Tak beł przeciwko bratu jej mąż zakrwawiony,

»Że zaraz jachał za niem, aby go dogonił

»I zabił, lubo mu się bronił lub nie bronił.

»I jako ten, co kraju onego świadomy

»I wszytkich dróg i ścieszek prostych beł wiadomy,

»Brata, który beł chory i pomału jachał,

»Powolej jadącego niedługo dojachał

»I na ustronnem miejscu na niego się rzuca;

»On niewinności swojej pilnie go naucza,

»Wywodząc mu, że tego nie winien uczynku,

»Ale próżno; koniecznie chce z niem pojedynku.

»Jeden beł zdrowy, duży i zbyt rozgniewany,

»Drugi chory i słaby z niezgojonej rany,

»Tak, że się mało bronić mógł Argeusowi,

»Teraz głównemu swemu nieprzyjacielowi;

»I tak nędzny Filander1298 niegodny onego

»Nieszczęścia — to jest imię mego rodzonego,

»O którem ci powiadam — w boju pokonany,

»Od Argeusa w on czas został poimany.

»»Nie daj Boże, aby mię na to podwieść miała

»»Żałość i krzywda, co mię od ciebie potkała,

»»Abym cię, jakoś godzien, miał zabić, którego

»»Miłowałem serdecznie od czasu dawnego,

»»Chociaś mi to źle oddał — tak Argeus bratu

»»Mówi — ale pokazać chcę wszytkiemu światu,

»»Że jakom beł w miłości szczerszy i w przyjaźni,

»»Takem i teraz nad cię lepszy w nieprzyjaźni.

»»I acześ1299 tego godzien, abym cię tu raczej

»»Gardłem skarał, ale cię karać chcę inaczej«.

»To rzekszy, dał z gałęzi mary na koń włożyć

»I na nich nieszczęsnego młodzieńca położyć.

»Tak beł, na poły martwy, do zamku niesiony

»I do wieże oddany i na dno wsadzony,

»Na więzienie, póki żyw, od niego skazany,

»Złej niewiasty potwarzą szczerą pokonany.

»Tak jednak siedział, że krom odjętej wolności,

»Że nie mógł nigdziej wyniść, wszytkie sposobności

»I wszytkie miał dostatki; wszyscy go słuchali,

»Wszyscy, co chciał — tak kazał Argeus — czyniali1300.

»Ale chcąc po staremu zła żona swojemu

»Zamysłowi uczynić dosyć bezecnemu,

»Częstokroć do więzienia do niego chodziła,

»Od którego złośnica klucz sama nosiła.

»I śmiałości, niż przedtem, więtszej używała

»I ustawicznie brata mojego gabała1301.

»»Coć — mówi do Filandra — ta twoja, nieboże,

»»Wierność przeciw mojemu mężowi pomoże?

»»O, jako cię wysokie czekają zdobyczy,

»»Jako wielkie tryumfy, kiedy niewolniczy

»»Żywot musisz prowadzić, kiedyć urągają

»»Jako zdrajcy i wszyscy za tego cię mają!

»»Jakoby to z twem lepszem i uczciwem było

»»Uczynić dla mnie chętnie to, co się mówiło!

»»Barzo tak dobrze na cię, że ato nagrodę

»»Masz swojego uporu, straconą swobodę?

»»Jesteś teraz w więzieniu i bez wątpliwości

»»Wiecznie będziesz, jeśli swej nie zmiękczysz twardości;

»»Jeśli mi też będziesz chciał kwoli być, ja sprawię,

»»Że cię z więzienia, że cię z osławy wybawię«.

»Odpowie jej: »Darmoś się na to nasadziła:

»»Ja chcę, aby jaśniejsza wiara moja była

»«Niżli słońce, choć taką w jasnej niewinności

»»Nagrodę mam przeciwko wszelakiej słuszności.

»»Niechaj mi urągają, byle mi sowito

»»Po śmierci Bóg, któremu nic nie jest zakryto,

»»Nagrodził to i każdy znał, że bez przyczyny

»»Wszytko cierpię i okrom żadnej mojej winy.

»»Jeśli ma mało na tem Argeus gniewliwy,

»»Niechaj mi zaraz weźmie ten żywot brzydliwy;

»»Bo za to, da Bóg, w niebie nagrodę odniosę,

»»Że za dobry uczynek karanie ponoszę.

»»Może być, że Argeus obaczy się potem,

»»Kiedy się duch rozdzieli z tem przykrem żywotem,

»»I postrzegszy się w swojej omyłce i błędzie,

»»Zmarłego towarzysza nieraz płakać będzie«.

»Tak co raz zła niewiasta Filandra gabała

»I co raz się bez skutku od niego wracała.

»Ale jej ślepa żądza, która po staremu

»Chce dosyć zamysłowi czynić niezbożnemu,

»Na pamięć sobie grzechy swe dawne przywodzi

»I uważa, jeśli się z nich który przygodzi

»Do teraźniejszej sprawy; o tysiącu myśli

»Sposobów pierwej, niż się na który namyśli.

»Pół roka całe, jako u niego nie była,

»Co przedtem ustawicznie do niego chodziła,

»Że Filander rozumiał, że dawnych przestała

»Swych zamysłów i więcej o niego nie dbała.

»Ale fortuna właśnie, jakoby na zmowie,

»Użyczyła pogody chytrej białejgłowie,

»Że koniec z pamiętnem złem dała niezbożnemu

»Zamysłowi, na straszny grzech odważonemu.

»Wielką z dawna nieprzyjaźń i niepojednany

»Zaciąg miał pewny szlachcic, Morandus nazwany,

»Z jej mężem i w niebytność jego tak beł śmiały,

»Że na przepych1302 pojeżdżał aż pod same wały;

»Ale kiedy beł doma, do zamku onego

»Nie przybliżyłby się beł Argeusowego

»Na dwie mili. On zmyśla, że uczynił Bogu

»Ślub iść do Jeruzalem, do świętego grobu.

»I od wszytkich widziany, jawnie jedzie z domu

»I głosy o tem wszędzie puszcza, a nikomu

»Nie powierza się tego, okrom samej żony,

»O jej wierze ku sobie będąc upewniony;

»I wraca się do domu, gdy mrok świat okrywa,

»I w nocy zawsze, we dnie nigdy w niem nie bywa;

»I z odmiennemi znaki, gdy świt wstaje rany,

»Wyjeżdża, od nikogo, z domu, nie widziany.

»Około zamku jeździ w te i owe strony,

»Aby tak nieprzyjaciel beł ubezpieczony,

»I potem oszukany jego niebytnością,

»Podjeżdżał, jako beł zwykł, z tem większą śmiałością.

»We dnie się w lesie kryje i tai na stronie,

»A skoro Febus w morze wpędzi rącze konie,

»Wraca się zaś do domu po cichu, od żony

»Tajemną fórtą tyłem do zamku puszczony.

»Wszyscy sądzą, krom żony, że Argeus jachał

»I że mil kilkadziesiąt od domu ujachał.

»Ona wtem upatrzywszy czas prawie pogodny,

»Do brata mego przydzie, uczynek niegodny

»Chcąc popełnić, i twarz łzą zmyśloną oblewa

»I daje znać, że z żalu wrzkomo nie omdlewa.

»»Kto mię, prze Bóg! ratuje — tak bratu mówiła —

»»Żebym sławy i mej czci wiecznie nie straciła?

»»Nie tylko mojej, ale i męża mojego,

»»Który by tu beł teraz, uszłabym wszytkiego.

»»Znasz Moranda i wiesz to, jako postępuje,

»»Kiedy w domu małżonka mojego nie czuje;

»»Ten, patrz, co mi wyrządza: co raz to prośbami,

»»To na mię surowemi naciera groźbami

»»I moich naprawuje, abym się skłoniła

»»I na jego nieczyste żądze pozwoliła.

»»Iż wie, że mąż precz jachał i tak prędko z drogi

»»Wrócić się swej nie może, urosły mu rogi

»»I tak się zstał zuchwały i śmiały, że wczora —

»»Jakie to bezpieczeństwo1303 jego! — wszedł do dwora.

»»Ale przy Argeusa mojego bytności

»»Nigdyby serca, nigdy nie miał z to śmiałości1304

»»I owszemby omijał — znasz dobrze człowieka —

»»Na trzy mile i więcej te mury z daleka.

»»I o to, czego przedtem przez posły chciał po mnie,

»»Śmiał mię sam w oczy prosić; i już beło o mnie

»»Barzo źle, bo w tem takiej używał śmiałości,

»»Żem mało nie odniosła wielkiej zelżywości.

»»I jeno, żem go słowy pięknemi zbywała

»»I na jegom pozwolić żądze obiecała,

»»Gwałtemby beł otrzymał i wziął poniewolnie

»»To, co sobie mieć tuszył z mych słów dobrowolnie.

»»Prawda to jest, żem mu być kwoli obiecała;

»»Nie dlatego, abym mu słowa dotrzymała,

»»Ale żebym mu mogła zbronić takiem kształtem

»»Tego, coby beł sobie mógł w on czas wziąć gwałtem.

»»W tem złem razie, krom ciebie, nikt mi nie pomoże,

»»Inaczej nie tylko ja na czci — żal się Boże! —

»»Ale i mój małżonek szwank weźmie, którego

»»Miłujesz, jako mawiasz, nad siebie samego.

»»Jeśli mię nie ratujesz, twierdzę z każdej miary,

»»Że tej, którą się chlubisz, niemasz w tobie wiary;

»»Nie wzgląd na Argeusza żaden to sprawował,

»»Którąś mi się ty tarczą zawżdy zastawo wał,

»»Że u ciebie wzgardzona była prośba moja,

»»Ale srogość i hardość i nieludzkość twoja;

»»I co tego nie mógł nikt wiedzieć, teraz wszędzie

»»Moja niecześć1305 po świecie rozgłoszona będzie.

»»Niepotrzeba tak długiej — brat rzecze — przemowy:

»»Dla mego Argeusza jam wszytko gotowy

»»Uczynić, jeno niech wiem, czego chcesz, bo jaki

»»Byłem zawsze, tak teraz, chcę mu być jednaki.

»»I chocia to, co cierpię, cierpię bez winności,

»»Nie chcę go w tej winować niesprawiedliwości

»»I owszem pójdę na śmierć chętnie kwoli jemu

»»Przeciw memu losowi i światu wszytkiemu.

»»Tego — pry1306 — chcę, co mi cześć moja rozkazuje,

»»Abyś tego zniósł, co mi na nię następuje;

»»A nie bój się, bo cię w tem ubezpieczyć mogę,

»»Żeć do tego ukażę niepochybną drogę.

»»Obiecał się dziś do mnie, gdy mrok świat okryje,

»»Jako trzeba, kiedy w noc zegar trzecią bije1307;

»»I ma znak umówiony i hasło odemnie,

»»Za którem go do siebie mam puścić tajemnie.

»»Ty nie tęskni i próżny wszelakiego strachu

»»Bez świece i bez światła czekaj w mojem gmachu

»»Dotąd, aż ci ode mnie wpół nagi1308 oddany

»»I z jasnej będzie zbroje swojej rozebrany«.

»Taką sztukę nad mężem swojem wyprawiła,

»Aby tylko nieczystej żądzej dogodziła

»Zła żona, jeśli tę zwać słusznie może1309 żoną,

»A nie jędzą, dopiero z piekła wyprawioną.

»Skoro noc nastąpiła, z wieże wywiedziony

»Filander, dobrą bronią od niej opatrzony,

»Czekał, nie objawiony w komorze nikomu,

»Tak długo, aż Argeusz wrócił się do domu.

»Zstało się, jako chciała, bo rzadko chybiają,

»Rzadko złe rady skutku swojego nie mają:

»Zabił brat Argeusza, krótko powiadając,

»Że nie Argeusz, ale Morand beł, mniemając.

»Uciął mu szyję z głową do jednego raza,

»Bo hełmu i żadnego na sobie żelaza

»Nie miał; tak gorzki koniec beł Argeuszowy

»Z przyczyny niecnotliwej tej, złej białej głowy.

»Ten go zabił, co o tem nie myślił i czemu

»Nigdyby beł nie wierzył, i ten, co miłemu

»Pomóc — o, rzadki przykład! — chcąc towarzyszowi,

»Uczynił to, co czynią nieprzyjacielowi.

»Skoro nieszczęsny poległ Argeusz nieznany,

»Filander miecz Gabrynie oddał krwią spluskany —

»Tak zową te łotrynią, co się urodziła

»Na to tylko, aby źle niecnota czyniła —

»Co do tej doby zawsze o prawdzie milczała,

»Filandrowi iść z świecą kazała do ciała

»I tak mu ukazuje srodze zabitego

»Męża a towarzysza jego tak miłego.

»Potem mu pocznie grozić, jeśli nie pozwoli

»Na jej nieczyste żądze, jeśli umrzeć woli,

»Że on mord wszytkiej swojej czeladzi objawi,

»Którego się nie może zaprzeć,

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz