Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

zarzniony

»Na ofiarę przychodzień jaki z — cudzej strony.

»Jeśli się który boju z dziesiącią napiera,

»Pospolicie na pierwszem potkaniu umiera;

»Z tysiąca ledwie jeden taki się najduje,

»Który do drugiej próby, nocnej, postępuje.

»Trafiają się niektórzy, którzy postępują,

»Ale tak rzadko, że ich na palcach rachują.

»Między takiemi jeden Argillan się liczył,

»Ale niedługo z swojem dziesiątkiem dziedziczył;

»Bo kiedym tu przyjachał, wiatry zapędzony,

»Beł odemnie z dziesiącią inszych zwyciężony.

»Bóg tak chciał, żem ja raczej nie pozbył żywota,

»Niż na mię padła hańba i taka sromota.

»Bo wczasy i roskoszy, które więc człowieku

»Smakują, zwłaszcza tego rozkwitłego wieku„

»I purpury i złoto, zwierzchność, przodkowanie,

»Przełożeństwo, dostatki, rząd i panowanie,

»Zda mi się, że nie mają smaku i wdzięczności,

»Kiedy człowiek pożądnej1250 nie jest na wolności;

»I to mi się zda ciężka niewola, że w drogę

»Nigdziej stąd, nieszczęśliwy, wyjachać nie mogę.

»Ale to mi najwięcej przydawa żałości,

»To mi wszytek smak bierze, że kwiat mej młodości

»Ladajako i w marnem tracę próżnowaniu,

»Tyjąc, jako wieprz jaki, w tem tu poimaniu.

»Sława mojego rodu brzmi tak, jako trzeba,

»Prawie po wszytkiem świecie i dosięga nieba,

»Którejbym ja też mógł mieć jaką odrobinę,

»Kiedybym wżdy nawiedzić mógł moję rodzinę.

»Zda mi się, że mi krzywdę nieba uczyniły,

»Że mnie do tak nikczemnych posług obróciły,

»Jako ten, co więc konia obraca do stada,

»W którem się lub chromota lubo insza wada

»Lub ślepota najduje, że musi w pokoju

»Gnuśnieć i surowego zapominać boju.

»I życzę sobie śmierci, kiedym tak zrzucony

»Z nadzieje, abym kiedy miał wyniść z tej strony«.

Tu Gwidon potem przestał i złorzeczył dniowi,

Puściwszy wodze swemu wielkiemu gniewowi,

W którem zwycięstwa przeciw dziesiątkowi dostał

I rycerzów i dziewic i tam panem został.

Astolf się nie chciał dać znać i stał utajony

Tak długo, aż beł z wielu znaków upewniony,

Że mu tak, jako Gwidon mówił, beł powinny

Syn zacnego Amona i ten, a nie inny.

Potem mu, nie tając się więcej, odpowiedział

I jako beł brat jego tak blizki, powiedział

I wielką mu uprzejmość i chęć pokazował

I w głowę go, nie bez łez, kilkakroć całował.

»Nie mogłać — prawi — matka na szyi zostawić

»Pewniejszych znaków, które miały cię objawić;

»Bo żeś z naszej krwie poszedł, twoje obyczaje,

»Twoje serce i męstwo twoje cię wydaje«.

Gwidon, który gdzie indziej byłby beł wesoły,

Nalazszy tam tak blizkie swoje przyjacioły,

Z smętną twarzą Astolfa w tem miejscu przyjmował

I że się tam z niem trapił, niezmiernie żałował.

Jeśli sam żyw zostanie, więźniem będzie drugi,

Do czego już kres, tylko przez noc, tak niedługi;

Jeśli też Astolf zginie, zabiją samego:

Tak dobre tego jest złe wyraźne drugiego.

Żal mu k temu, że inszy rycerze koniecznie,

Jeśli wygra, więźniami zostać muszą wiecznie;

Ale jeśli też w onem pojedynku zginie,

Po staremu nieszczęsnych niewola nie minie.

Bo jeśli je z jednego błota wyjmie snadnie,

Kiedy zaś do drugiego przydzie, także wpadnie.

Darmo nad niem Marfiza otrzyma wygraną,

Bo zginie, a ci przedsię w niewolej zostaną.

Z drugiej strony wiek młody, rozkwitły i owa

Ludzkość, grzeczność i wielka dzielność Gwidonowa

Tak serce towarzyszów wszytkich przeraziły

I Marfizę takową litością ruszyły,

Że jem przyszła ich wolność prawie do wzgardzenia,

Kiedy jej mieć nie mogą bez jego zginienia;

I jeśli go Marfiza musi zabić, krzywa1251

Tak się rozumie, że być sama nie chce żywa.

I mówi Gwidonowi: »Pospołu pójdziemy

»I gwałtem z tego miejsca wszyscy wynidziemy«.

On jej na to: »Niemasz tu ucieczki nadzieje:

»Na śmierć tu tylko samę dają przywileje«.

Ona zaś: »O co jeno kiedy się pokuszę,

»Zawżdy skończę w tej sprawie, zawsze sobie tuszę;

»A pewniejsza się droga stąd uść nie najduje

»Krom tej, którą mi sama szabla ukazuje.

»Takem na placu twego męstwa doświadczyła,

»Żebym się o więtszą rzecz z tobą pokusiła;

»Przeto jutro chcę, kiedy niewiasty się znidą

»Na plac patrzyć na nasz bój i na ganki wnidą,

»Abyśmy na nie z każdej uderzyli strony,

»Lubo będą uciekać lub czynić obrony,

»I żebyśmy ich trupy źwierzom zostawili

»I ptakom tego miejsca i miasto spalili«.

Gwidon jej zasię na to: »Ja w każdej potrzebie

»Gotowem być i umrzeć zawsze podle ciebie;

»Ale stąd żywo wyniść daremnie myślemy:

»Dosyć na tem, że się wżdy cokolwiek pomściemy.

»Często dziesięć tysięcy na plac się zjeździwa1252

»Złych białychgłów, a czasem i więcej ich bywa;

»Tyle drugie zostaje tych, które pilnują

»Zamku, portu i które ma murach wartują«.

»Niech ich będzie tak wiele — Marfiza odpowie —

»Jako mieli ludzi swych z Kserksesem Persowie,

»Albo tak wiele, jako było pozmiatanych

»Z nieba pokus1253, na męki do piekła skazanych:

»Jeśli ty będziesz ze mną, a przynajmniej z niemi

»Nie będziesz, jam gotowa bić się ze wszytkiemi

»I wiem, że ich pobiję«. — Gwidon zaś: »Ja powiem

»Jeden sposób, przez który ujdziem z całem zdrowiem,

»Jeden ten tylko sposób, jeśli nam wynidzie1254

»I jeśli jakie znaczne nieszczęście nie przydzie:

»Nikomu się krom niewiast do morza nie godzi

»Chodzić z miasta; jeśli kto ukradkiem wychodzi,

»Gardłem bywa karany i dlatego muszę

»Zwierzyć się tego jednej z tych niewiast i tuszę,

»Że mię pewnie nie wyda, bom nieraz miłości,

»Nierazem jej ku sobie doznał życzliwości.

»I wiem to, że i ona ma tę dobrą wolą

»Zdjąć ze mnie i tak ciężką i brzydką niewolą,

»Spodziewając się, żeby sama ze mną żyła

»I żeby towarzyszek inszych swych pozbyła.

»Ta, kiedy ciemne mroki poczną następować,

»Każe po cichu dobrą fustę nagotować,

»Którą naszy żeglarze i w żagle ubraną

»I w wiosła, kiedy będzie potrzeba, zastaną.

»Za mną, w kupę ściśnieni wszyscy marynarze,

»Wszyscy rycerze, wszyscy kupcy i żeglarze,

»Którzyście się dziś w dom mój teraźniejszej chwili,

»Za co niechaj wam będzie dzięka, zgromadzili,

»Pójdziecie i drogę mi będziecie torować,

»Jeśliby nas kto myślił wściągać i hamować;

»Tak za pomocą mieczów, ujźrzawszy pogodę,

»Pewienem, że was z miasta bezpiecznie uwiodę«.

»Ty czyń, co chcesz — odpowie Marfiza surowo —

»Ja wiem, że sama przez się stąd ujadę zdrowo,

»I pierwej ujźrzysz wszytkie te larwy niewieście

»Pobite od mej ręki, które są w tem mieście,

»Niżbym krok na zad stąpić albo uciec miała,

»Lub jaki znak po sobie strachu pokazała.

»Chcę stąd wyniść, chcę za dnia i chcę tylko gwałtem

»I mniemam, iż sromota wyniść inszem kształtem.

»Kiedyby mnie niewiasty, żem dziewką, poznały,

»Wiem to pewnie, żeby mnie barzo szanowały,

»I wiem, żeby mi z sobą wszytkie były rady

»I wzięłyby mię w senat i do pierwszej rady;

»Ale iżem pospołu z temi przyjachała,

»Nie chcę, abym przywilej więtszy nad nie miała;

»Błądby beł, kiedybym się sama wyzwoliła,

»A tych drugich w niewolej ciężkiej zostawiłam.

Te i insze tam beły Marfizine słowa,

Z których jawnie dawała znać cna białagłowa,

Że się na towarzysze tylko oglądała

I że się, bojąc się ich zawieść, hamowała,

Że z pamiętnem znakiem swej śmiałości bez wieści

Nie uderzyła zaraz na rodzaj niewieści;

Dlatego na Gwidona onę rzecz puściła,

Użyć drogi, co lepsza według niego była.

Wtem z Aleryą Gwidon, co wierniejszą żoną,

Mówi i odkrywa jej sprawę umówioną.

Nie trzeba mu jej było długo prosić; owa,

Krótko mówiąc, nalazł ją, że była gotowa.

Do morza wskok dla Justy w ciemne mroki poszła

I złoto i swe skarby co lepsze wyniosła,

Zmyślając, skoroby dzień swojemu woźnicy

Febus kazał wieźć na świat, wyniść na zdobyczy.

Ale pierwej, niżli się do morza wybrała,

W pałacu miecze, tarcze i zbroje zebrała,

Które na się żeglarze, kupcy obłóczyli,

Którzy na poły nadzy1255 i bezbronni byli.

Jedni spali, a drudzy straż odprawowali

I miedzy się odmienne prace podzielali,

Co raz patrząc, jeśli się niebo czerwieniało

Na wschód słońca i jeśli świtać poczynało.

Jeszcze beł, wyjeżdżając z morza, pan światłości

Nie rozegnał, jak trzeba, mroków i ciemności,

Dopiero Arktofilaks1256 od północnej strony

Orać pługiem poczynał niebieskie zagony,

Kiedy niewieście gminy on plac napełniły,

Aby na koniec boju strasznego patrzyły,

Jako więc napełniają pszczoły ule swoje,

Kiedy na wiosnę nowe rozczynają roje.

W bębny, trąby i surmy uderzyć kazały,

A dźwięki się nakoło wszędzie rozlegały,

Dawając znać, aby się wrócił, Gwidonowi

I koniec rozczętemu dał pojedynkowi.

Już stali pogotowiu Akwilant z Gryfonem,

Ubrani w świetne zbroje, i Astolf z Gwidonem,

Sansonet i Marfiza; ci konno, a owi

Inszy pieszo, do przyszłej potrzeby gotowi.

Kto chciał z pałacu morza i portu dojachać,

Musiał koniecznie poprzek przez on plac przejachać;

Żadnej drogi, lub długiej lub krótkiej, nie mieli

Nad tę, co od Gwidona już wszyscy wiedzieli.

Który, skoro swych zagrzał słowy przystojnemi,

Ruszył się od pałacu cicho ze wszytkiemi

I na plac, gdzie niewiasty stały w onej dobie,

Wjachał śmiele, mając ich coś nad sto przy sobie.

Zbyt spiesznie towarzysze swe Gwidon prowadził,

Aby ich beł co pręcej z bramy wyprowadził;

Ale wielki tłum niewiast, które stały wkoło,

Wszytek zbrojny, począł mu zachodzić na czoło.

Mniemały, widząc, kiedy inszych wiódł za sobą,

Że chciał uciec i z bramy wypaść oną dobą;

I łuki wszytkie razem ku niem nałożyły

I tę stronę, gdzie mieli wypaść, zastąpiły.

Gwidon i inszy wszyscy i mężna dziewica

Wpadła na nie tak, jako przemorzona lwica.

Bijąc, siekąc i koląc, długo się silili,

Aby żelazne wrota u bramy wybili;

Ale tak wielki beł tłum niewieści u brony,

Że strzały szły, jako deszcz; ten srodze zraniony,

A ten zabity leży, że nakoniec w onej

Potrzebie bardzo blizko już beli straconej.

Jeszcze dobrze, że zbroje mieli doskonałe,

Że wżdy piersi za niemi zachowali całe.

Pod Sansonetem dzielny koń poległ, zabity,

Pod Marfizą padł, spisem1257 przez szyję przebity,

A wtem książę angielskie sam rzecze do siebie:

»A ja w jakiej swej trąby użyję potrzebie?

»Spatrzę, kiedy miecz mało sprawił, jeśli mogę

»Trąbą samą rozczętą ubezpieczyć drogę«.

Jako się we złem razie każdy więc ratuje,

Jako może, tak Astolf trąbę w czas wyjmuje

I przykłada do gęby: dźwięki straszne wstają,

Które ziemię i morze i niebo mieszają;

Wszytek świat drży, lud, srogiem strachem przerażony,

Chcąc uciekać, na sobie pada obalony,

Niewiasty od bojaźni z teatrum spadają

I swojej bramie więcej obrony nie dają.

Jako wielką bojaźnią ludzie przerażeni,

Kiedy już ogień wszytkie opanował sieni

I wszytek dom nakoło, w ten czas, kiedy spali

I dzienny trud i troski we śnie umarzali,

Biegając i tam i sam i nie wiedząc dziury

Do ucieczki, spadają i z okien i z góry:

Tak na on czas niewiasty z teatrum spadały

I przed straszliwem dźwiękiem wszytkie uciekały.

Uciekały tam i sam przed dźwięki strasznemi:

Na górze i na dole, pełno ich na ziemi;

Jest ich przez tysiąc w bramie, co się uprzedzają

Do wyścia i same się przez się powalają.

W takiem wielkiem nacisku ta żywota strada,

Ta z okna, a ta z ganku wysokiego spada;

Ta rękę, owa nogę, a ta szyję łamie,

Ta zdycha, ta już zdechła, a ta tylko chramie.

Wrzask wylęknionych niewiast płacz i narzekanie

Aż do nieba sięgało i wielkie wołanie.

Gdziekolwiek dźwięk dochodzi, tłuszcza, pełna trwogi,

Jako nadalej niesie ukwapliwe nogi.

Ale się nie dziwujcie, że w tej mieszaninie

Małe serce widzicie i strach w podłem gminie:

Wiecie, że przyrodzenie stworzyło zające

Zawżdy lękające się, zawżdy się bojące.

Ale co mi o mężnej Marfizie rzeczecie?

Co o Gwidonie Dzikiem rozumieć będziecie?

Co i o Sansonecie, co o drugich owych

Rycerzach wielkich, syniech Oliwijerowych?

Nie baliby się byli pierwej sta tysięcy,

A teraz uciekają jako ród zajęcy,

Jako króliki, jako gęłębie na ciszą,

Kiedy grzmot jaki blizki i kołat usłyszą.

Tak swem jako i obcem dźwięk i moc wadziła,

Co z uczarowanego rogu wychodziła;

Ucieka za Marfizą Sansonet z Gwidonem,

Za Gwidonem Akwilant pospołu z Gryfonem.

Ale ich wszędzie ściga i dosięga w uszy

Dźwięk, który strach przynosi wylęknionej duszy.

Astolf biega po mieście, a u gęby trzyma

Swoję trąbę i coraz barziej ją nadyma.

Ta do morza, ta w góry wielkie w one czasy,

Ta bieży i kryje się miedzy gęste lasy;

Niektóre tak się były z strachu zapomniały,

Że nie oglądając się, pięć dni uciekały,

Niektóre rozbiegszy się, z wielkiemi pochopy

Z mostów na dół spadały w głębokie przykopy.

Uprzątnął rynki, domy, kościoły, że mało

Albo raczej nic w mieście niewiast nie zostało.

Marfiza spół z Gwidonem i bracia rodzeni

I Sansonet, okrutnem strachem przerażeni,

Uciekali do morza prosto, a za niemi

Kupcy i marynarze z inszemi wszytkiemi,

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz