Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

insze, zgrzeszyła;

»Miłowała Falanta i jemu się dała

»Prawicą1234 i dla niego ojca odjachała.

»Ta ukazując z twarzy rumianej i z mowy

»Śmiałe serce i w sercu śmiałem gniew gotowy,

»Rady od inszych wszytkich wniesione zganiła

»I że jej zdanie wszytkie przyjęły, sprawiła.

»Porzucić on piękny kraj jem nie rozradzała1235,

»Który, że beł obfity i zdrowy, poznała.

»Miał w sobie przezroczyste rzeki i niziny,

»Łąki, lasy, po wielkiej części miał równiny,

»Miał i porty, w które się mogli przed wiatrami

»I niepogodą ukryć żeglarze z nawami,

»Które to od Afryki, to z egipskich włości

»Niosły różne towary i różne żywności.

»Zdało się raczej zostać i mścić się surowie1236

»Nad zdradliwą męską płcią srogiej białejgłowie.

»Chce, aby każdy okręt, który tam przypłynie

»I portu dla przeciwnych złych wiatrów nie minie,

»Zarazem na łup, na miecz, na ogień puszczono

»I jednego mężczyzny aby nie żywiono.

»Na słowa Orontei wszytkie pozwoliły

»I jako chciała, prawo na to uczyniły.

»Skoro wiatr wstał, a chmury wzniosły niepogody,

»Biegły hurmem niewiasty złe do morskiej wody,

»Od nowej prawodawcę swojej i królowej

»Orontey wiedzione srogiej i surowej,

»I nawy, które wiatry do brzegów przygnały,

»Ogniem srogiem paliły i na łup dawały.

»I jeden żywo nie beł mężczyzna puszczony,

»Coby onę nowinę zaniósł w cudze strony.

»Przez kilka lat tak same w onem kraju żyły

»Okrutne białegłowy i mężczyzny biły;

»Ale prędko poznały, żeby były szkody

»Nie uszły, nie zabiegszy z jednostajnej zgody

»Swem złościom, bo kiedyby nigdy nie rodziły,

»Prawaby się ich były w niwecz obróciły

»I królestwoby było i prawo ustało,

»Które, jak ony chciały, na wieki trwać miało.

»Przeto ostrości prawa nieco uchyliły

»I przez pięć lat z okrętów, co tam przychodziły,

»Dziesięć sobie nagładszych mężów obierały

»I żywo je puszczały i zostawowały,

»Takich, coby się beli tak dobrze stawili,

»Żeby ze stem małżeńskie dzieło odprawili —

»Bo ich spełna sto beło — i tak beł każdemu

»Jeden mąż dziesiątkowi oddany jednemu.

»Siła ich stracić dały, co się nie udali

»I co się źle i słabo, nędzni, popisali.

»Tych zasię, którzy mieli potężniejsze siły,

»Towarzyszmi swych rządów i łask uczyniły;

»Ale pierwej przysięgę uczynić musieli,

»Którą pod gardłem iścić i zachować mieli,

»Aby wszytkich, coby tam beli przyjachali,

»Bez wszelakiej litości mężczyzn zabijali.

»Potem mięższeć1237 brzemiony i rodzić się jęły,

»A zatem się barzo bać i trwożyć poczęły,

»Aby męskiej tak wiele płci nie narodziły

»Za czasem, żeby się jej zaś nie obroniły

»I żeby jem nakoniec rządów nie musiały

»Puścić, w których tak barzo same korzystały;

»Przeto postanowiły, póki beli mali

»I póki niedołężni, aby nie wierzgali1238,

»Srogie prawo, okrutne prawo uchwaliły,

»Strzegąc, aby pod męską zwierzchnością nie były,

»Aby jednego tylko matka zostawiła,

»Inszych albo przedała albo podawiła.

»Dla tego je w dalekie strony zasyłają

»I tem, co je prowadzą, srogi przykaz dają,

»Aby, jeśli być może, na frymark je dali

»Za białą płeć; jeśli nie, aby je przedali.

»Jednegoby mężczyzny pewnie nie żywiły,

»Kiedyby same bez nich potomstwo rodziły;

»Toć jest nawiętsze tego dobrodziejstwo prawa,

»Które więcej swem, niżli obcem, zła ustawa

»Pokazuje, bo inszych jednako skazuje

»Na srogą śmierć i w tem się tylko poprawuje,

»Że nie chce, aby wszytkich, jak przed tem czyniały1239,

»Bez porządku niewiasty srogie zabijały.

»Jeśli dziesięć lub więcej, wiatrem zapędzeni,

»Przybyli tam, do kluzy1240 wnet beli wsadzeni,

»Skąd potem po jednemu na dzień wyjmowani

»1 przez los, kto miał zginąć, beli wybierani

»W ten czas, gdy Orontea okrutna rządziła,

»Która tam Pomście ołtarz beła postawiła,

»A jeden beł z dziesiątka przez los do tej kary

»Obrany, aby srogie odprawił ofiary.

»Po wielu lat przybył tu jeden zawołany

»Rycerz młody, imieniem Albani1241 nazwany,

»Który się beł zbyt pięknie i kształtnie urodził,

»A od Alcydy swój ród zacnego wywodził.

»Ledwie się postrzegł, jako został poimany,

»Jako ten, co on kraj miał za niepodejźrzany;

»Potem go do ciasnego więzienia oddano

»I do srogiej ofiary z inszemi schowano.

»Gładki beł i udatny, pięknych obyczajów,

»Uczony i świadomy wielu różnych krajów,

»I tak beł słodkiej i tak przyjemnej wymowy,

»Żeby rady słuchały jego słodkiej mowy

»Srogie żmije. Wtem, gdy go do więzienia dano,

»Jako o rzeczy rzadkiej o niem powiedziano

»Aleksandrze1242; córa to Orontei była,

»Która długiemi ciężka laty, jeszcze żyła.

»Jeszcze żyła, drugie już beły zumierały

»Wszytkie, co beły z Krety w ten kraj zajachały;

»Inszych się narodziło siła, które były

»Potem przyszły swem rządem do niemałej siły

»I do dziesiąci kuźnic, które próżnowały

»Często, jednego tylko robotnika miały;

»A dziesięć zaś rycerzów wszytkich zabijali

»Przychodniów, co się jedno w tamten kraj trafiali.

»Aleksandra, której tak siła powiadano,

»O Albaniem i której go tak zalecano,

»Tak długo swojej starej macierze prosiła,

»Że go jej na ostatek widzieć pozwoliła;

»I kiedy już miał odejść, poczuła, że mało

»Serca w niej, które za niem bieżało, zostało;

»Czuje się, sama nie wie, jako, poimana

»I zostawa od swego więźnia skrępowana.

»»Kiedyby tu — mówi jej — ludzkość panowała,

»»Kiedyby się, o piękna panno, najdowała

»»Tu w tem kraju, jako się gdzie indziej najduje,

»»Wszędzie, gdzie słońce świeci i bieg odprawuje,

»»Prosiłbym was bezpiecznie1243 przez wasze piękności,

»»Dla których serca twarde miękczeją z miłości,

»»Abyście mię żywotem teraz darowały,

»»A potem jem według swej wolej szafowały.

»»Ale kiedy w tem kraju, krom wszelkiej słuszności

»»Wszytkie serca są srogie i próżne litości,

»»Nie proszę, abyście mię zdrowiem darowały,

»»Bo wiem, żeby me prośby skutku nie uznały,

»»O to proszę: niech umrę, jako rycerz prawy,

»»Z bronią w ręku, nie jako dla jakiej złej sprawy

»»Osądzony na garło i na śmierć skazany,

»»Albo wół, na ofiarę bogom zgotowany«.

»Aleksandra, co oczy łzami umoczone

»I serce miała żalem wielkiem przerażone,

»Odpowie: »Niech tak będzie, że okrutniejszego

»»Miasta nad to nie najdzie i nieludcejszego1244;

»»Ale tego nie przyznam, aby między nami

»»Wszytkie beły, jako ty twierdzisz, Medeami;

»»I choćby beły wszytkie, ja sama w tę radę

»»I w tę się liczbę, tak wiedz, Albani, nie kładę.

»»I jeślim przedtem beła okrutna w tej ziemi

»»I niezbożna zarówno z inszemi wszytkiemi,

»»Podomno to dla tego, żem dotąd nie miała

»»Nikogo, komubym swą dobroć pokazała;

»»Alebych beła gorsza, niż lwi przemorzeni,

»»I sercebych nosiła twardziejsze kamieni,

»»Jeżelibym na twoje słowa nie zmiękczała

»»I kiedyby mię litość poruszyć nie miała.

»»Bodaj to prawo srogie beło tak zniesione,

»»Które przeciw przychodniom jest postanowione,

»»Jakobym się twojego żywota, wiedz o tem,

»»Nie wzbraniała odkupić mem własnem żywotem.

»»Ale okrutne prawo zagrodziło drogę,

»»Że cię tak, jako życzę, ratować nie mogę;

»»I chocia to mała rzecz, o co nas chcesz prosić

»»Albo prosisz, w tem miejscu trudno co uprosić.

»»Tuszę jednak, że tę rzecz za staraniem mojem

»»Otrzymasz, jako pragniesz, abyś umarł bojem;

»»Ale się o to boję, aby cię przez dzięki1245

»»Sroższa śmierć nie potkała zasię z cudzej ręki«.

»Na to rzekł Albaniusz: »Tak się dobrze czuję,

»»Kiedy członki żelazem dobrze obwaruję,

»»Że dziesiąci nawiętszych rycerzów pożyję

»»I sam żywy zostanę, a onych pobiję«.

»Aleksandra mu na to nie odpowiedziała,

»Tylko ciężko westchnęła, kiedy odchadzała;

»Stamtąd do Orontei, matki swojej, poszła,

»A tysiąc ran śmiertelnych w sercu z sobą niosła;

»I wolą jej nowego więźnia powiedziała

»I prosiła, aby go zabić nie kazała,

»Kiedyby beł tak mężny, żeby jawnie w rynku

»Dziesiąci inszych zabił sam na pojedynku.

»Orontea królowa do rady zebrała

»Swe niewiasty co starsze i tak rokowała:

»»Wiecie to wszytkie dobrze, jako na tem siła,

»»Aby straż wszędzie dobra w naszych porciech była;

»»A żeby beła dobra, trzeba nam probować

»»Tych wszytkich, co ich będą mieli zawiadować,

»»Aby z naszem upadkiem marni nie rządzili,

»»A mężni bez słuszności zdrowia nie tracili.

»»Mnie się zda, aby prawo beło uczynione

»»Na mężczyzny, do naszych krajów przypławione,

»»Aby każdy, niż na śmierć do ofiary stanie,

»»Jeśli sam tak będzie chciał, uczynił potkanie

»»Sam a sam1246 w pojedynku na placu przestronem

»»Z dziesiątkiem inszych mężczyzn, na to naznaczonem;

»»Jeśli wszytkich zabije, ten niech za tą próbą

»»Portem rządzi i wszytek lud niech ma pod sobą.

»»To mówię, że tu jeden więzień się najduje,

»»Który się bić z dziesiącią naszych ofiaruje;

»»Jeśli tak, jakiem się być udaje, jest śmiały,

»»Czemużbyśmy mu tego pozwolić nie miały?

»»Przeciwnem obyczajem, niech będzie karany,

»»Jeśli na pojedynku będzie przekonany«.

»Tak w on czas Orontea swą radę dawała,

»Na co jej co nastarsza tak odpowiedziała:

»»Nie ta beła przyczyna pierwsza, zacne panie,

»»Źeśmy wzięły męską płeć z sobą w obcowanie,

»»Aby ich miastu beło potrzeba nowemu

»»Dla obrony i temu królestwu naszemu,

»»Bo tak, jako i oni, mamy z to śmiałości1247

»»I dowcipu i serca i umiejętności;

»»Bógby chciał, żebyśmy tak mogły bez nich rodzić

»»I bez nich same przez się potomstwo wywodzić.

»»Lecz że to być nie może, na to się zgodziły

»»Te, które tu napierwej prawa stanowiły,

»»Aby ich nigdy więcej nie mieszkało z nami,

»»Jedno — boby się mogli uczynić panami —

»»Jeden przeciw nas dziesięć; i to się czyniło

»»Dla płodu, nie, aby ich nam potrzeba było

»»Dla obrony; w tem samem niechaj będą mężni,

»»W ostatku niepotrzebni, marni, niedołężni.

»»Przeciwna to we wszytkiem od celu naszego

»»Między sobą mężczyznę chować tak mężnego;

»»Bo jeśli dziesięć inszych sam jeden zabije,

»»Pytam was, wiele taki białychgłów pożyje?

»»Kiedyby takich dziesięć być między naszemi

»»Miało, dawnoby nam rząd wydarli w tej ziemi.

»»Głupstwo wielkie panować pragnąć, a inszemu

»»Dać broń w ręce, niżeś sam, dobrze mocniejszemu.

»»I to masz upatrować, że jeśli pożyje

»»Ten twój inszych dziesiąci, jeśli ich zabije,

»»Usłyszysz, o królowo, sta niewiast odkryte

»»Narzekanie o męże, od niego zabite.

»»Chceli wyniść, niech insze sposoby podawa,

»»A niech tak mężobójcą wielkiem nie zostawa.

»»Jednak, jeśli sto w łóżku białychgłów odprawi,

»»Jako ich dziesięć czyni, niechaj się wybawi«.

»Surowe było zdanie Artemiej paniej —

»Tak się zwała — atoli nie stanęło na niej,

»Boby beł Albaniusz w kościele, o srogi

»Wyroku, błagał swą krwią niepobożne bogi;

»Ale stara królowa, która na tem była,

»Aby córce dogodzić, tak wiele wnosiła

»Wywodów wielkich, że jej przewyszszyło zdanie

»I wszytek białogłowski przypadł senat na nie.

»Gładkość Albaniusza prawie niesłychana

»I grzeczność i uroda, z nikiem niezrównana,

»Tak wiele w sercach młodych białychgłów ważyły,

»Które w radzie na on czas z Oronteą były,

»Że starsze z Artemią niewiasty przegrały,

»Które się praw i dawnych zwyczajów trzymały;

»I blizko tego było, że od drugiej strony

»Mało nie beł Albani młody wypuszczony.

»Krótko mówiąc, miał szczęście i padł dekret po niem,

»Ale tak, aby jako rozumiano o niem,

»Dziesięć inszych sam a sam1248 żywota pozbawił,

»Dziesięć tylko, lecz nie sto, białychgłów odprawił.

»Drugiego dnia beł zaraz z wieże wywiedziony

»I w zwykłą swoję dobrą zbroję obleczony.

»Mając dobry pod sobą koń, na placu długiem

»Wszytkich dziesiąci zabił, jednego po drugiem.

»Tejże nocy na drugą próbę był puszczony

»I w łożnicy z dziesiącią panien położony;

»Gdzie mu się tak zdarzyło, choć się beł zmordował

»Długiem bojem, że wszytkich skusił i skosztował.

»Czem sobie taką łaskę zjednał u królowej,

»Że go wzięła za syna i do próby nowej

»Córkę mu swą i dziewięć dziewic naznaczyła,

»Z któremi się najpierwsza próba odprawiła.

»Aleksandrę mu piękną i to miasto dała,

»Która je potem swojem imieniem nazwała1249,

»Ale tak, aby prawo ono i sam chował

»I potomek, co po niem będzie następował,

»Aby każdy przychodzień, co do tego kraju

»Trafi się, obrać sobie mógł według zwyczaju

»Albo umrzeć ofiarą na bogów błaganie,

»Albo z dziesięcią mężów mieć bój i potkanie.

»Gdzie, jeśliby sam wszytkich żywota pozbawił,

»Aby i drugą próbę w łożnicy odprawił;

»A jeśli mu się szczęście stawi tak łaskawie,

»Że zwycięzcą zostanie i na tej rozprawie,

»Ten niech panem zostanie i według swej wolej

»Niech sobie dziesięć dziewic obierze po wolej,

»Z któremi niech króluje, aż drugi przybędzie,

»Co mu, jako on inszem, na garle usiędzie.

»Dwa tysiąca lat spełna, jako powiadają,

»Chowano srogie prawo i dotąd chowają;

»I rzadki dzień, w któryby nie miał być

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz