Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

class="verse">Pierwszy beł rycerz w czerni, który takiej mowy

I tych słów użył w on czas do cnej białejgłowy:

»Co dalej czynić będziem, kiedy nam widoki

»W równem szczęściu niewczesne1214 odejmują mroki?

102

»Zda mi się, żebyś jeszcze przedłużył żywota

»Aż do jutra, kiedy się dziś nasza robota

»Nie skończyła; aleć się opowiedzieć wolę,

»Żeć pewnie żyć nad tę noc więcej nie pozwolę.

»Ale mię w tem nie winuj, że być dłużej żywy

»Żadną miarą nie możesz, bom ja w tem niekrzywy;

»Winuj raczej okrutność i prawo niewieście,

»Prawo złych niewiast, które panują w tem mieście.

103

»Jeśli cię nie żałuję i tych, co są z tobą,

»Bóg widzi; jakokolwiek, proszę cię dziś z sobą.

»Pospołu z towarzystwem ze mną być bezpiecznie

»Możesz, ale gdzie indziej zginąłbyś koniecznie;

»Bo ta gromada niewiast, któremeś ty męże

»Pozabijał, na cię się niedługo sprzysięże.

»Każdy z tych, coś je pobił, tak ci trzeba wiedzieć,

»Miał dziesięć żon, wszak o tem łatwo się dowiedzieć.

104

»Dziewięćdziesiąt jest niewiast, które z spólnej zgody

»Mścić się będą nad tobą teraźniejszej szkody;

»I jeśli nie zostaniesz ze mną, wszytką mocą

»Dziś pewnie na cię najdą i uderzą nocą«.

Ona na to: »Pozwalam, że mię przenocujesz

»I pewienem, że strzymasz, co mi obiecujesz,

»I że nie mniejsza wiara i dobroć jest w tobie,

»Niżli męstwo, któreś dziś pokazał po sobie.

105

»Ale, żeć mię żal zabić, możesz także i ty

»Odemnie być, jako ja od ciebie, zabity;

»I tak mniemam, żeś poznał z teraźniejszej proby,

»Żem jeszcze nad cię nie jest słabszy do tej doby.

»Zgoła, chceszli bój rozwieść, chceszli go do końca

»Doprowadzić, lub dzisia lub jutro za słońca,

»Ślubuję, że mię najdziesz, tem rycerskiem słowem,

»Na najmniejszy znak, gdzie chcesz i jako, gotowem«.

106

Zgodzili się, że bój beł dotąd odłożony,

Ażby Febus wóz wegnał na nieba złocony.

Za odłożeniem boju wątpliwość została,

Któremu się pierwsza cześć w niem przypisać miała.

Potem do Akwilanta, do Gryfona cnego

I do książęcia rycerz poszedł angielskiego

I prosił ich, aby mu tę chęć pokazali,

Aby u niego jedli i przenocowali.

107

Wszyscy się, co ich było, chętnie obiecali

I przy świetle lanych świec1215 na pałac jechali,

Który beł wielkiem kosztem pięknie postawiony,

Na pokoje, na sale wielkie rozdzielony;

Gdzie, skoro hełmy zdjęli i twarzy odkryli,

Barzo się sobie wzajem gońcy zadziwili,

A tem barziej, że ile znać beło z wejźrzenia,

Ledwie lat miał ośmnaście rycerz bez wątpienia.

108

Dziwuje się Marfiza, jako w takiem wieku

Takie męstwo być mogło w tak młodem człowieku.

Ale i drugi niemniej zdumiony zostawa,

Bo po złotem warkoczu, z kiem się bił, poznawa.

O swoje się imiona natychmiast pytają

I tę powinność sobie wzajemną oddają. —

Ale się czuję, żem już dosyć spracowany;

Potem powiem, jako beł młodzieńczyk nazwany.

Koniec pieśni dziewiętnastej.

XX. Pieśń dwudziesta Argument

Gwidon z srogiej krainy z inszemi uchodzi;

Astolf, gdzie jeno jego trąby dźwięk dochodzi,

Po mieście i przyległem strach puszcza powiecie,

Potem się błąka to tam, to sam, sam po świecie.

Marfiza we Francyej zwycięża Zerbina,

Z którego ma obrońcę i wodza Gabryna1216,

Gabryna zła, od której, czego wprzód nie wiedział,

Zerbin o Izabelli swojej się dowiedział.

Allegorye

W tej pieśni dwudziestej przez białegłowy mężobójce, które były rozegnane i w niwecz obrócone dźwiękiem trąby, od Logistylle Astolfowi darowanej, daje znać, że rzeczy gwałtem przeciwko zwyczajowi pospolitemu i przyrodzeniu postanowione długo trwać żadną miarą nie mogą. W Zerbinie, który z taką cierpliwością i wiarą stał się wodzem i obrońcą złej, niecnotliwej Gabryny, jest przykład prawdziwego i statecznego rycerza, który woli raczej śmierć podjąć, niż wiary danej nie dotrzymać.

1. Skład pierwszy

Dawniejsze białegłowy wielką sławę miały,

W bojach się i w naukach często obierały1217

I wszytek świat, jak wielki, dźwiękiem napełniły

Swoich dzieł zawołanych, które porobiły.

Arpalice1218, Kamilla1219, bohatyrki dawne,

Z dzielności są na świecie do tych czasów sławne;

Z nauk uczona Safo1220 i Korynna1221 słynie

I dokąd świata stanie, imię ich nie zginie.

I do której się kolwiek nauki udały,

Wszytkiej doskonałości w niej dostępowały.

Ja ich nie chcę mianować; kto się o nich pyta,

Najdzie, jeno niech dawne historye czyta.

A jeśli takie z dawna na świecie nie były,

Nie zawsze też będą złe płanety rządziły.

I może być, że ich dzieł wielkich zamilczano

Lub z zazdrości lubo, że o nich nie wiedziano.

Mnie się tak zda, że widzę, że w tem wieku naszem

Wielkie się cnoty tej płci pokażą za czasem,

Któremi się napełnią papiery uczone,

Że nie będą być mogły nigdy zapomnione,

Aby z wielką swą hańbą zmilkły nieżyczliwe

Języki, które szczypią ich sprawy uczciwe,

I tak się ich zaświeci sława, że swojemi

Przejdą dobrze Marfizę dziełami wielkiemi.

Ale wróćmy się do niej. Dziewica surowa,

Już imię swoje była powiedzieć gotowa

Rycerzowi, który ją u siebie postawił,

Ale tak, aby i swe on także objawił.

Zaczem ona dług mu swój zarazem oddała,

Aby też wzajem jego przezwisko wiedziała:

»Jam Marfiza« — więcej też nie było potrzeba,

Bo ostatek wszytek świat wiedział, jako trzeba.

Nie mógł się zaś tak prętko ów drugi wyprawić,

Przyszło mu się powieścią tą dłużej zabawić,

Tak mówiąc: »Ja rozumiem, żeście są świadomi,

»Żeście są rodu mego imienia wiadomi,

»Bo nie tylko Hiszpani albo Francuzowie,

»Tych sąsiedzi, ale też i Etyopowie

»I Murzynowie znają imię Klaromonta1222,

»Skąd wyszedł zacny rycerz, co zabił Almonta1223,

»I ten, który Mambryna króla zamordował1224

»I Kiarella i państwa ich w niwecz zepsował.

»Z tej krwie, gdzie Ister1225 morze ośmią rogów bodzie

»I wypowiada pokój Euksyńskiej wodzie1226,

»Matka mię moja z ojcem Amonem spłodziła,

»Który tam beł pielgrzymem, już temu lat siła.

»Już to rok, jakom ja ją żałosną zostawił,

»Kiedym się do Francyej, do swoich wyprawił.

»Alem nie mógł, jakom chciał, dokończyć swej drogi,

»Bo mię tu, żal się Boże, zapędził wiatr srogi.

»Rok to, jakom do tej złej, niezbożnej krainy

»Przybył, bo sobie piszę i dni i godziny.

»Gwidon Dziki1227 własnemem imieniem nazwany,

»Małej sławy i jeszcze od ludzi nieznany,

»Zabiłem Argillana na rycerskiej probie,

»Który miał towarzyszów dziesiąci przy sobie.

»Alem i drugą próbę odprawił szczęśliwie,

»Szczęśliwie i mam dziesięć dziewic niewątpliwie

»Napiękniejszych, w tem kraju odemnie wybranych

»I po wszytkiem królestwie tem wybrakowanych;

»Temi władnę, jako chcę, a zgoła wszytkiemi,

»Bo mi dały nad sobą moc i rząd w swej ziemi

»I każdemu go dadzą, który się tak stawi,

»Że dziesiąci rycerzów żywota pozbawi«.

Pytali stąd Gwidona, dlaczego tak mało

Mężczyzn w tamecznem kraju i w mieście zostało

I jeśli pod swą mocą żony męże mają,

Tak, jako żony mężów gdzie indziej słuchają.

Gwidon odpowie na to: »Częstom o przyczynie

»Tej sprawy słyszał, jako mieszkam w tej krainie,

»I tak, jako ja ją wiem, kiedy tego chcecie,

»Odemnie o niej słyszeć i wiedzieć będziecie.

»W ten czas, gdy się od Trojej wrócili Grekowie

»Za dwadzieścia lat spełna — bo historykowie

»Tak to twierdzą, że dziesięć lat pod nią strawili,

»A przez, drugą dziesięć lat po morzu błądzili —

»Naleźli, że i żony, długą utesknione

»Niebytnością, lekarstwa na to nalezione

»Swoje miały, bo sobie wyrostki obrały

»Młode, aby na zimnie samy nie sypiały.

»Pełne domy bękartów Grekowie zastali.

»Ale się jem tak zdało, że poodpuszczali

»Wszytkiem, bo to wiedzieli dobrze, żeby byli

»Tak długo żadną miarą pewnie nie pościli.

»Ale precz cudzem synom od siebie kazali,

»Aby sobie gdzie indziej fortuny szukali;

»Już tego cierpieć baczni mężowie nie chcieli,

»Aby ich swojem kosztem dłużej żywić mieli.

»Jednych matki, bojąc się mężów, porzuciły,

»Drugich tak, jako mogły, tajemnie żywiły.

»A więtszy i ci, którzy już beli dorośli,

»W różne strony, tam i sam między ludzie poszli:

»Jedni do rozmaitych rzemiosł się udali,

»Drudzy zasię na wojny dalekie jachali;

»Ci pasterzami, a ci zostali dworzany,

»Jako ta chce, której jest wszytek świat poddany.

»Miedzy temi inszemi srogi i surowy

»Klitemnestry pojachał młody syn królowej,

»W ośmnastu lat, tak świeży, jako kwiat różany

»Albo pięknej liliej, dopiero urwany.

»Ten sporządziwszy okręt i nań rzeczy swoje

»Poprzątnąwszy, udał się na niem na rozboje

»W towarzystwie sta inszych młodzieńców przebranych

»Swego wieku, ze wszytkiej Grecyej wybranych.

»Kreteńczykowie beli w ten czas wypędzili

»Króla swego i aby się ubezpieczyli,

»Na wszytkie strony swoje z pieniędzmi wysłali,

»Aby jako najwięcej ludzi nazbierali.

»Między temi Falanta1228 — tak młodzieńca zwano —

»Zaciągniono na ich żołd, któremu oddano

»Potem piękne Dyktejskie miasta1229 do obrony

»I z temi, których z sobą przywiódł z cudzej strony.

»Między miasty, których sto w Krecie się najduje,

»Pięknością i bogactwy Dyktea1230 przodkuje.

»Białegłowy w niej piękne, które chodzą rady

»Na dobre myśli1231, tańce, igrzyska, biesiady;

»A iż tam cudzoziemce mają w uczciwości

»I w wielkim poważeniu, i one ludzkości

»Takiej przeciwko gościom nowem używały,

»Że jem co tylko w domach panować nie dały.

»Wszyscy beli na twarzach gładcy, piękni, młodzi —

»Bo beł prawie kwiat wywiódł Falant greckiej młodzi —

»Że skoro się co tylko w Krecie ukazali,

»Zarazem serca z piersi jem powyciągali;

»A doświadczywszy, że tak, jako gładcy byli,

»I w łóżku się jem dobrze podobno stawili,

»Tak je sobie za krótki czas upodobały,

»Że się na świecie w niwczem barziej nie kochały.

»Skoro wojna stanęła z tej i z owej strony,

»Na którą beł z swojemi Falant zaciągniony,

»I służbę, na którą ich wprzód potrzebowano,

»Kiedy się pokój zawarł, jem wypowiedziano,

»Gotowali się jachać dalej, na co panie

»Kreteńskie taki lament, takie narzekanie

»Czyniły ustawicznie, tak łzy wylewały,

»Jakby ojce umarłe przed sobą widziały.

»Każda swego prosiła, aby nie jeździli

»I aby się tak barzo od nich nie kwapili;

»Ale kiedy nie chcieli, ony swe rodziny

»Zostawiwszy i ojce i bracią i syny,

»Skoro klejnotów, złota i srebra nabrały,

»Ze swemi miłośniki cicho ujachały,

»Tak cicho ujachały, że w Krecie żadnego

»Nie było, coby postrzegł zjachania onego.

»Tak wziął wczesną godzinę Falant do tej sprawy

»I tak miał wiatr życzliwy, tak na się łaskawy,

»Że pod kilkanaście mil już beli ubiegli,

»Niżli Kreteńczykowie swej szkody postrzegli.

»Ten kraj je potem przyjął, który w one czasy

»Pusty beł i zarosły zbyt gęstemi lasy;

»Tu sobie po niewczasie morskiem wytychali

»I bezpieczni kradzieży swoich zażywali.

»Tu ich beło przez dziesięć dni z pełna mieszkanie,

»Tu pociechy, rozkoszy, tu wczas, tu kochanie;

»Ale jako się trafia, że więc na ostatek

»Uprzykrzenie przynosi młodzikom dostatek,

»Zgodzili się, żeby płeć białą zostawili

»I od onej się wielkiej kaźni uwolnili;

»Bo się żadne na świecie brzemię tak nie przykrzy,

»Jako mieć białą głowę, która się uprzykrzy.

»Oni, co zbyt nieradzi z mieszka wydawali

»I pieniędzy szczędzili, to upatrowali,

»Że kiedyby tak wiele nałożnic karmili,

»Szabląby ich i łukiem trudno pożywili.

»I tak ze wszytkiego je prawie obłupiwszy,

»Złoto, srebro pobrawszy, same zostawiwszy,

»Niewdzięczni miłośnicy od nich odjachali

»Tam, gdzie znać w Apuliej Tarent1232 zbudowali.

»Białegłowy, skoro się ujźrzały zdradzone

»I od swych miłośników same opuszczone,

»Tak się srodze wylękły zrazu, że się zdały,

»Jak na brzegu przy morzu nieruchone skały;

»Ale widząc, że wrzaski i łzy, które lały,

»Pożytku nie czyniły i za nic nie stały,

»Poczęły pilnie myślić, jako się ratować,

»Jako się w onem wielkiem nieszczęściu sprawować.

»Zdania swoje każda z nich w pośrzodek wnosiły:

»Jedne się wrócić nazad do Krety radziły

»I raczej się na wolą ojców niebłaganych1233

»I mężów swoich puścić, chocia rozgniewanych,

»Niżli na niemieszkanych brzegach miedzy lasy

»Głodem umrzeć i cierpieć niezmierne niewczasy;

»Drugie zasię i słowa rzec na to nie dały

»I że się było lepiej utopić, wołały,

»I chodzić chleba żebrać tam i sam po świecie

»I być nierządnicami do końca, niż w Krecie

»Poddać się pod surowe i gniewliwe ręki

»Srogich ojców i mężów na kaźni, na męki.

»Takie rady i insze różne przed się brały,

»Ale się żadne przecię z tych nie podobały;

»Nakoniec między niemi Orontea wstała,

»Co od króla Minosa ród swój wywodzała.

»Namłodsza miedzy niemi i nagładsza była

»I namędrsza i mniej też, niż

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz