Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

zmieścić mogą.

129

Kiedy się tak poganie kupami spuszczali

W on przykop niebezpieczny i owszem spadali

I potem drabinami, które z sobą mieli,

Na wtóry wał z przewagą do góry leść chcieli,

Król z Sarce, jakoby miał skrzydła przyprawione

Do wszytkich swoich członków, ciało obciążone

I zbroją i orężem podniósł i szalony

Skok uczynił za przykop do przeciwnej strony.

130

Na dwadzieścia go łokci kładziono szerokiem,

Który jako lekki chart chyżem przeniósł skokiem;

A taki grzmot uczynił, kiedy padł na ziemi

Na nogi, jakoby miał miękką pilśń pod niemi,

I temu i owemu, na którego siecze,

Przecina w poły zbroje i utrąca miecze,

Jakoby nie z żelaza, ale z wosku były:

Taka szabla i takie jego beły siły.

131

Tem czasem już opatrzni beli chrześcijanie

W przykop, który się przebić kusili poganie,

Suche chrósty i w wiązki drobne powiązane

I drzewka i łuczywa pokładli smolane874;

A chocia go ode dna jemi napełnili

Niemal po wierzch, tak dobrze ziemią je nakryli,

Że ich prawie nic a nic widzieć nie możono;

Pod nie wielką naczynia liczbę podłożono,

132

Napełnionego smołą, saletrą, siarkami,

Olejem i inszemi takiemi czynami;

Zaczem, aby śmiałości swojej przypłacili,

Na pogany, którzy się w przykopy spuścili

I drabinami z dołu na wał wstępowali

I ostatnich się wierzchów doleść spodziewali,

Naszy z różnych miejsc znaki dali umówione,

A wtem ognie tam i sam były przyłożone.

133

Płomienie rozprószone w jedno się zebrały

I przykop, jako wielki, tak opanowały

I tak wysoko w niebo ogień roznosiły,

Że Latonownie łono wilgotne suszyły.

Wzgórę się czarne, srogie chmury przewalają,

Które jasne Febowi czoło zasłaniają;

Słychać huk ustawiczny, podobny wielkiemu

Grzmieniu, po czarnej burzy przebiegającemu,

134

I straszną harmonią, zmieszaną z wołania,

Z skarg, z płaczu i z lamentów, z wrzasku i stękania

Nieszczęsnego żołnierstwa, co nie dla swej winy,

Ale z wodza swojego ginęło przyczyny;

Mieszały swoje huki ognie mężobójcze

Z wrzaskiem ginących ludzi dla swego przywójce —

Ale niech już nie śpiewam więcej: ochrapiałem,

I mamli się wam przyznać, poniekąd zemdlałem.

Koniec pieśni czternastej.

XV. Pieśń piętnasta Argument

Paryża ze wszytkich stron mocno dobywają

Poganie i drabiny na mur przystawiają.

Astolf od Logistylle darowany jedzie,

Kaligoranta wiąże i w powrozach wiedzie.

Sprawiwszy to, ucina głowę Orylowi,

Który się Gryfonowi i Akwilantowi

Nie dał pożyć; przyjeżdża wtem do Jeruzalem,

Gryfon niedobrych nowin słucha z wielkiem żalem.

Alegorye

W tej piętnastej pieśni przez Kaligoranta, który nakoniec ułowił się w swej własnej sieci, widziemy, jako pospolicie niecnoty i oszukania wychodzą na upadek tych, którzy ich zażywają. Przez Oryla, który w sztuki rozsiekany, lepił samego siebie, ukazuje się, że złość do jakiegokolwiek czasu zwykła trwać niepokarana; ale na ostatek ten, który ją umie poznać i odetnie jej fortele, jako Astolf uciął włos uczarowany, który Oryla przy zdrowiu zachowywał, pożyje ją, że na ostatek upaść musi.

1. Skład pierwszy

Zawsze każde zwycięstwo chwalebne bywało,

Lub się dowcipem lub się szczęściem dostawało.

Prawda to, że które się ze krwią swych dostanie,

Przyganę pospolicie najduje w hetmanie;

Ale to więc dopiero godne jest pochwały

I owoc czci niebieskich przynosi dostały,

Kiedy nieprzyjaciele porażeni padną,

A swoi znacznej szkody w bitwie nie popadną.

Taką chwałę zwycięstwu, Alfonsie, twojemu

Oddamy, któryś lwowi875 na morzu możnemu,

Który beł opanował Padu oba brzegi

Od Frankolinu876 aż tam, gdzie kończy swe biegi,

Takeś właśnie uczynił, że pókiś ty żywy,

Nie boję się, choć słyszę jego ryk straszliwy.

Tyś pokazał, jak trzeba zwyciężyć, boś ubił

Tak wiele nieprzyjaciół, a naseś nie zgubił.

Nie umiał tego nazbyt na swą szkodę śmiały

Rodomont, od którego pędzeni na wały

Ludzie jego gwałtem iść w przykopy musieli,

Gdzie od zakrytych ogniów wszyscy pogorzeli.

Na tak wiele pogaństwa on przykop beł ciasny,

Ale go rozprzestrzenił prętko ogień straszny,

Ogień straszny, co ciała obrócił w popioły,

Aby wczesny877 na wszystkie beł nieprzyjacioły.

Czterdzieści ich tysięcy spełna, abo mało

Nie więcej w rozpalonem przykopie zostało,

Co weń weszli, nie mogąc odeprzeć gwałtowi,

Ale się tak wściekłemu zdało ich wodzowi.

Wszyscy zgaśli, tak wielkiem ogniem ogarnieni,

Od nagłych i łakomych pożarci płomieni.

Sam Rodomont, który beł przyczyną ich złego,

Zdrowo uszedł z onego pożaru strasznego.

Który będąc i zbrojnem i tak ciężkiem chłopem,

Skoczył na drugą stronę i beł za przykopem;

I by był wszedł z inszemi w on dół niebezpieczny,

Jużby beł ten jego szturm pewnie ostateczny.

Obraca wściekłe oczy na otchłań piekielną

I widząc wielki ogień i klęskę śmiertelną

Swoich ludzi, ginących przez straszne pożogi,

Łaje, bluźni, sromoci i przeklina bogi.

Tem czasem król Agramant osobno się puścił

I straszliwy do jednej bramy szturm przypuścił,

Rozumiejąc, że kiedy w inszem miejscu wrzały

Srogie boje, gdzie wojska w przykopie gorzały,

Ta nie tak osadzona potężnie została

I jego wielkiej sile wydołać nie miała;

Król z bogatej Ardzille, Bambirak okrutny,

I Baliwierz był przy niem, niecnota wierutny.

I Koryneus z Mulgi społem z Pruzyonem,

Z królem wysep szczęśliwych, mężem doświadczonem,

I Malabuferz, który w Fizanie bogatem

I w krainach panuje, sławnych wiecznem latem,

I wiele inszych panów i ludzi przebranych,

Doświadczonych bojami i dobrze ubranych;

Wiele też ladajakich i którzyby byli

Tysiącem tarczy serca nie ubezpieczyli.

Omylił się Agramant, który w tamtej stronie

O jakiej barzo słabej rozumiał obronie;

Przeciwne rzeczy nalazł, bo tam sam z przedniemi

Cesarz beł swą osobą wodzami swojemi;

Król Salomon, bawarskie książę, dwaj Gwidowie

I z Ganelonem bracia dwa Angielinowie,

Awolion i Awin z Duńczykiem Ugierem878,

Tamże i Otton mężny stał i z Berlingierem

I inszych mniejszych wiele, swych i cudzoziemców,

To Francuzów, to Włochów, to Czechów, to Niemców,

Każdy przy swojem panie na śmierć odważony,

Między najmężniej szemi chcąc być policzony.

Ale się do tej sprawy inszem czasem wrócę;

Teraz pióro za wielkiem książęciem obrócę,

Który z daleka woła i kiwa rękami,

Prosząc, abym go swemi nie mijał rymami.

Już czas, iżbym się też co z Astolfem zabawił,

Któregom, jeśli dobrze pomnicie, zostawił,

Kiedy po tak wygnaniu długiem, utęskniony,

Pragnął się znowu wrócić do ojczystej strony,

Tak, jako mu otuchę była uczyniła

Ta, co sprosną Alcynę w boju zwyciężyła,

Obiecawszy mu drogą jako nałatwiejszą

Odesłać go w jego kraj i nabezpieczniejszą.

I tak jednę galerę879 wielką zgotowano,

Nad którą lepszej nigdy z portu nie wysłano;

Ale iż Logistylla poniekąd wątpiła,

Aby mu zła Alcyna gdzie nie zastąpiła,

Chce, aby Sofrozyna z Androniką mężną

Prowadziły książęcia z armatą potężną

Angielskiego tak długo, ażby Arabskiego

Morza zdrowo dojechał lub łona880 Perskiego.

I zda się Logistylli bezpieczniej i woli,

Choć tak daleko z drogi, że raczej zakoli

Podle Indów, Tatarów, królestw Nabatejskich881,

I wróci się do Persów i państw Erytrejskich882,

Niżli by się miał puścić przez północne morze,

Które wiatry mieszają w ustawicznem sporze,

Kędy niektóre czasy takie więc bywają,

Że słońca nic przez kilka miesięcy nie mają.

Tak skoro się armata w drogę zgotowała,

Logistylla książęciu jechać pozwalała;

Ale niżli odjechał, wprzód go rzeczy siła,

O czemby było mówić wiele, nauczyła.

Ażeby żaś przez czary nie beł w jakie strony,

Skądby się nie mógł potem wrócić, zawiedziony,

Potrzebną barzo księgę i piękną mu dała

I żeby ją zawsze miał przy sobie, kazała.

Jako czarom odpierać trzeba człowiekowi,

Wszytko było w tej książce danej Astolfowi.

W której rejestr na pierwszych kartach położono,

Że z niego wszytko naleść bez pracy możono.

Ale i inszem darem uczciła go drogiem,

Jaki nie mógł być droższy, pewnem pięknem rogiem,

Rogiem takiego dźwięku, że komu do uszu

Przydzie, każdy się lęka i ucieka z musu.

Mówię, że tego rogu dźwięk tak beł straszliwy,

Że się przed niem nie został żaden człowiek żywy,

Żadne serce tak dobre, tak śmiałe nie było,

Żeby usłyszawszy go, sobą nie strwożyło;

Dźwięki wiatrów nasroższych i ziemie trzęsienia

Z tem dźwiękiem nie zrównały i straszliwe grzmienia.

Wielkie dzięki Angielczyk Logistylli czyni,

Że była przewodniczka i jego mistrzyni.

Skoro jej przystojnemi słowy podziękował,

Pożegnał ją i z portem wiatry zostawował

Spokojniejsze i poszedł, krążąc nad ludnemi

I pachniącej Indyej wsiami bogatemi,

W prawą i w lewą wysep tysiąc odkrywając,

Tak długo, aż obaczył, z biegu nie spuszczając,

Kraj świętego Tomasza883, skąd się więc puszczają

Żeglarze na północy i sztyr obracają.

Jakoby wielki złoty chersonez884 strychując,

Szła armata i brzegów bogatych zajmując,

Widzi, jako się wody Gangowe bieleją

I w morze wody pędem niewstrąconem leją;

Widzi i Taprobanę885 z swemi mieszkańcami

I morze, między dwiema ściśnione brzegami.

Po długiej drodze potem do Kochinu886 przyszli

I dopiero z indyjskich granic stamtąd wyszli.

Przebiegając tak wielkie morze z tak wiernemi

Wodzami książę Astolf i tak wiadomemi,

Pyta cnej Androniki i chce się dowiedzieć,

Prosząc, aby mu chciała wszytko rozpowiedzieć,

Jeśli okręty z morza, które nazywają

Zachodniem, na tem wschodniem kiedy widywają

I jeśli nie tykając ziemie, kto z Indyej

Może prześć do Francyej albo do Angliej.

Andronika mu na to, pojźrzawszy wesoło,

»Wiedz — pry887 — że morze ziemię obłapia nakoło

»I że w się jedna w drugą wchodzą wszytkie wody,

»Bądź tam, gdzie wre, bądź kędy morze krzepnie w lody;

»Ale iż się zaś wielka stąd Etyopia888

»Rozciąga i pośrzodek sam daleko mija,

»Ktoś rozsiał i tak udał waszemu światowi,

»Że tam iść zakazano dalej Neptunowi.

»Dlatego od naszego indyjskiego brzegu

»Żaden się nie podyjmie do Europy biegu;

»Z Europy także do nas żaden się nie kusi

»I na mało podobny pław wezdrgnąć się musi.

»Bo iż przed sobą tę tak wielką ziemię mają,

»I ci i tamci nazad zawżdy się wracają,

»I widząc ją tak wielką i tak nazbyt długą,

»Mniemają, że się łączy z hemisferą drugą.

»Ale za laty widzę, że Argonautowie889

»I sławniejszy, niż dawni, nowi Tyfizowie

»Od ostatnich zachodnich granic wyjeżdżają

»I niewiadome dotąd drogi odkrywają;

»Drudzy krążą Afrykę890 i bez żadnych tropów

»Tak długo naśladują ziemię Etyopów,

»Aż miną kres891, skąd słońce do nas wóz kieruje,

»Kiedy koziorożcowe znaki zostawuje.

»I najdują już koniec cugu892 tak długiego,

»Przez który się dwie morza różne z omylnego

»Mniemania zdadzą, wszytkie wyspy przebiegają

»I blizkich wysep perskich, arabskich sięgają.

»Drudzy brzeg zostawują i lewy i prawy,

»Które się dwiema stały z Alcydowej893 sprawy,

»I okrągłego biegu słońca naśladują894

»I nowy świat i nowe królestwa najdują895.

»Widzę świetny krzyż święty896, widzę na zielone

»Brzegi wielkie cesarskie herby wystawione,

»Widzę jednych na straży okrętów stłuczonych,

»Drugich na zdobycz nowych krajów naznaczonych;

»Widzę, że przed dziesiącią tysiąc ustępuje,

»Widzę, że za indyjskim państwem rozkazuje

»Aragona i Karła piątego hetmany,

»Ze wszytkich stron niosące tryumf pożądany.

»Bóg tak chce, że ta droga zakryta u świata

»Z dawna była i jeszcze będzie długie lata,

»Ani jej wiedzieć będą, acz czas prędko ginie,

»Aż szósty albo siódmy wiek nadalej minie;

»Ale ją w ten czas ludziom dopiero objawi,

»Gdy nową monarchią na świecie postawi

»Pod cesarzem najmędrszem i najświętobliwszem,

»Co będą po Auguście, i najsprawiedliwszem.

»Z rakuskiej, aragońskiej krwie, widzę, wychodzi,

»Co się na lewem brzegu nad Renem urodzi897,

»Pan co wszytkich, o których mówią albo piszą,

»Przejdzie dzielnością, jakiej na świecie nie słyszą.

»Astrea898 przezeń światu będzie przywrócona

»I owszem martwa znowu będzie ożywiona

»I wszytkie święte cnoty, społem z nią wygnane,

»Od niego będą na świat znowu przywołane.

»Za te jego zasługi chcą mocni bogowie,

»Że nie tylko koronę poniesie na głowie

»Przesławnego cesarstwa, którą póki żyli,

»Augustus, Trajan, Markus899, Sewerus nosili,

»Ale i obu krajów świata ostatecznych,

»Które nigdy nie znają promieni słonecznych,

»I już pod tem cesarzem, skoro świat osiędzie,

»Jedna tylko owczarnia, jeden pasterz będzie.

»Ażeby łatwiej były skutkiem wypełnione

»Porządki koło tego w niebie przeznaczone,

»Opatruje go Dobroć przedwieczna wielkiemi

»Hetmany tak na morzu, jako i na ziemi.

»Widzę, że cny Kortezy900 podbił miasta nowe

»Pod cesarskie wyroki i państwa wschodowe

»Tak dalekie, że my, co w Indyej mieszkamy,

»Dla wielkiej odległości zgoła ich nie znamy.

»Widzę, że cny Kolumna Prosper901, hetman stary,

»I za niem zawołany margrabia z Peskary902

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz