Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

potem za czasem i w łubem pokoju;

»Bo wonia748 nie tak prętko pospolicie ginie,

»Gdy ją kto zaraz nowe napełni naczynie.

»Ale ani w milczeniu niewiasty749 Borgiej

»Zostawić mi się godzi, Renaty z Francyej750,

»Między chrześcijańskiemi królmi przedniejszego,

»Ludowika wielkiego córki dwunastego.

»Wszytkie, co kiedy beły w paniach wielkich cnoty

»I wszytkie należące białej płci przymioty,

»Z różnych miejsc zgromadzone, w jedno się zebrały

»I przy Renacie sobie mieszkanie obrały.

»Bych miała Aldę751, księcia saskiego jedyną

»Córkę albo nadobną celańską grabiną

»I Bijankę Maryą chwalić, Katalankę,

»I Lippę z Boloniej752 i Sycyliankę,

»Króla zacnego córkę, z inszemi chwalnemi,

»Co będą twych potomków żonami godnemi,

»Na oceanbym wielki zajachać musiała

»I co wiedzieć, kiedybym żagle zaś zebrała«.

Skoro jej tak więtszą część potomków odkryła

I wnętrzną jej radością serce napełniła,

Powtarzała jej często, jadąc z nią powolej,

Jako miała Rugiera wyzwolić z niewolej.

Melissa wtem została, kiedy od onego

Pałacu była blizko czarownikowego:

Nie zdało się jej dalej podjeżdżać pod mury,

Aby jej czarnoksiężnik nie obaczył z góry.

Na samem rozjechaniu mówi Bradamancie,

Aby pomniała, co jej o chytrem Atlancie

Powiadała, i jej się trzymała nauki,

Żeby czarownikowi nie szły jego sztuki.

Ledwie małe pół mile od niej odjechała,

Jako postać Rugiera swojego ujźrzała

I dwu wielkich olbrzymów, którzy go ściskali

I srodze nań z obu rącz oba przycinali.

Bradamanta wyzwolić chce z niebezpieczeństwa

Tego, co ma Rugiera wszytkie podobieństwa.

Przestrogi od Melissy wcale zapomina

I już źle jakoś o niej rozumieć poczyna.

Tak mniema, że się o coś na niego zgniewała

I że ją jaka wzgarda od niego potkała,

O której ona nie wie, i stąd go radziła

Zabić, aby się nad niem krzywdy swej pomściła.

Mówi sama do siebie: »Cóż to wżdy takiego?

»Dla czegóż ja nie mam znać Rugiera mojego,

»Którego zawżdy sercem, teraz widzę okiem

»I co mię nie omyła nigdy, zdrowem wzrokiem?

»Dlaczego o niem wierzyć mam komu inszemu

»Więcej, aniżli oku mojemu własnemu?

»Choćbym olśnęła, serce, co mu się raduje,

»Jeśli blizko, jeśli jest daleko, poczuje«.

Tak sobie rozmyślając, usłyszy głos nowy,

O pomoc wołający, własny Rugierowy.

W temże czasie widzi go, że wodze koniowi

Wypuszcza i ucieka prosto ku dworowi,

A srodzy olbrzymowie oba go ścigają

W pełnem biegu i już go prawie dopadają.

Bradamanta za niemi rączo poganiała,

Aż do sczarowanego pałacu wjechała.

Skoro była za bramą, jako inszy, wpadła

W zwyczajny błąd i z konia ukwapliwa zsiadła.

Potem gmachy i górne i dólne zbiegała

1wewnątrz go i wkoło po dworze szukała,

Nie przestawając nigdy i we dnie i w nocy.

A tak potężnej czary one były mocy,

Że Rugiera widziała i z niem rozmawiała,

A jako jej on, tak go i ona nie znała.

Ale dajmy jej pokój; niechaj wam nie będzie

Przykro słyszeć, że teraz zostanie w tem błędzie.

Kiedy czas i sposobną upatrzę pogodę,

Pomyślę, że ją z niego z Rugierem wywiodę.

Bo jako pobudzają smak rożne potrawy,

Tak mi się zda, że trzeba dla waszej zabawy

Różnych rzeczy, żebyście mniej sobie tęsknili

I co raz się czem nowem, słuchając, cieszyli.

Siła nici i kłębków różnych potrzebuję

Do roboty, na którą osnowę gotuję;

Dlatego, jeśli się wam nie będzie przykrzyło,

Powiem wam, jako wojsko wszytko wychodziło

Przed króla Agramanta na okazowanie

I jako grożąc złotem liliom753 poganie,

Aby, wiele ich było do boju wiedzieli,

Zjechawszy się spół wszyscy, główny popis mieli.

Bo nie tylko piechoty i jezdy niemało

Długą wojną jem zeszło i nie dostawało,

Ale rotmistrzów siła tych, którzy z Libiej

I z Hiszpaniej wyszli i z Etyopiej.

Dlatego różne roty, różne się tułały

Narody i bez wodzów pewnych się mieszały;

Teraz, aby to wszytko w porządek wprawiono,

Wojska wszytkie z różnych leż na popis zwodzono.

Na miejsce tych, co w bojach zginęli surowych,

I tych, którzy polegli w szturmach, inszych nowych

Do Afryki Agramant zbierać, a Marsyli

Do Hiszpaniej swoje ludzie wyprawili;

Które potem na pułki różne rozdzielono

I wodze jem i starsze głowy naznaczono. —

Ale iż, jako słyszę, mam w sobie tę wadę,

Żem długi, w drugiej pieśni na popis wyjadę.

Koniec pieśni trzynastej.

XIV. Pieśń czternasta Argument

Agramant w swojem wojsku, które popisuje,

Dwu pułków, od Orlanda zbitych, nie najduje;

O czem wiedząc, zazdrością wielką przerażony,

Król tatarski jedzie go w różne szukać strony.

Ale skoro nadobnej dostał Doraliki,

Nie tak go pilnie szuka. Milczenie Angliki

I Rynalda po cichu do Paryża wpuszcza,

Agramant ludzie swoje do szturmu przypuszcza.

Alegorye

Ta czternasta pieśń kładzie nam przed oczy w osobie cesarza Karła żywy i doskonały obraz mądrego i dzielnego pana, starającego się o całość i bezpieczeństwo ludu swojego, i jako Bóg miłosierny nikogo nie opuszcza, kto się całem sercem do niego udaje.

1. Skład pierwszy

W bitwach i w bojach, które miedzy Hiszpanią

I Afryką bywały a miedzy Francyą,

Niezliczoną z obu stron liczbę powiadali

Tych, co na pokarm wilkom i krukom zostali.

A chocia Francuzowie barziej się trapili,

Którzy pole straciwszy, w miastach się bronili,

Więcej zasię poganie przedniej szych żołnierzów,

Książąt, panów i wielkich stracili rycerzów.

Zwycięstwa ich tak krwawe beły w onej chwili,

Że się z nich albo mało, albo nic cieszyli.

I jeśli stare rzeczy i dawne z nowemi,

Niezwyciężony, równać, Alfonsie754, możemy,

Mojem zdaniem zwycięstwo ono zawołane

Z tem pogańskiem teraz być może porównane,

Za twą sprawą zwycięstwo mało wielkiej ceny,

Od Francuzów dostane na polu Raweny755,

Gdy już beli poczęli pierzchać Pikardowie756,

Morynowie757, Normandzi758 i Akwitanowie759;

Aleś je wsparł, kiedyś się z swemi chorągwiami

Śmiele potkał z Hiszpany, już, już zwyciężcami,

I z tobą twa dzielna młódź, która przez swe męstwo

Utracone już niemal osięgła zwycięstwo

I zasłużyła sobie w on straszny bój srogi

U ciebie złote miecze i złote ostrogi.

Z temiś ty w one czasy piersiami mężnemi,

W niebezpieczeństwo ono wielkie wniesionemi,

Takeś otrząsł bogate i złote żołędzie760

I złamał kij czerwony i żółty761, iż wszędzie

Tobie samemu tryumf przyznają bogaty

Za to, że ma lilia całe swoje kwiaty,

I Rzym ci w on czas wieńcem głowę opasował,

Żeś jego Fabrycego762 zdrowego zachował.

Wielka rzymska kolumna, przez cię poimana763,

Od francuskich gniewliwych mieczów zachowana,

Więcej ci chwały daje i więtszejeś dzięki

Za to godzien, niż gdybyś z własnej swojej ręki

Wszytek lud z Kastyliej i lud z Aragony

I z Nawarry sam pobił, kiedy rozgromiony

Bez chorągwi z przegranej poszedł rozsypkami,

Odbiegając swych wozów, tknionych oszczepami764.

Małe nam to zwycięstwo, w której się tak wiele

Krwie rozlało, Alfonsie, przyniosło wesele.

Bo nas i dotąd boli niezgojona rana,

Żeśmy w niem tak wielkiego stracili hetmana765

I że ona gwałtowna powódź tak wezbrała,

Że z sobą zacnych panów tak wiele porwała,

Którzy przez Alpy zimne przeszli, aby byli

I sprzymierzonych przyjaciół i swych państw bronili.

Prawda, że przyznać temu zwycięstwu musiemy,

Żeśmy zdrowi, że żywi, że się nie bojemy

Gromów i niepogody, którą niebłagany766

Częstokroć nas Jupiter straszy rozgniewany;

Ale się nie możemy odkrycie767 radować

I tryumfów, służących zwycięstwom, sprawować,

Słysząc, jako francuzkie owdowiałe panie,

W płachty miąższe ubrane, czynią narzekanie.

Trzeba znowu królowi prętko Ludwikowi

Nowego dać hetmana swojemu wojskowi,

Któryby dla czci złotej liliej768 złośliwe

Łakomce i łupieżce skarał Bogu krzywe,

Co zgwałcili ołtarze i jego świątnice,

Zakony, matki, dziewki i oblubienice

Chrystusa w sakramencie na ziemi zdeptali,

Aby jego srebrnego przybytku dostali.

Nieszczęśliwa Ravenno769! lepiej, żebyś była

Okrutnemu zwyciężcy wstrętu nie czyniła

I żebyś ty źwierciadło raczej z Bressy770 miała,

Niż się Aryminowi771 z Faencą równała.

Poszli, poszli, Ludwiku, prętko Trywulcego772,

Niech powściągnie żołnierza twego swowolnego

I ukaże, jak wiele dla takiego ździerstwa

Poginęło we Włoszech twojego rycerstwa.

Jako teraz potrzeba, aby król swojemu

Wojsku wodze Ludowik dał nieposłusznemu,

Tak w on czas z Agramantem królem król Marsyli,

Aby w dobry porządek wojska swe wprawili,

Rozkazali, aby stąd, kędy zimowały,

Do głównego się wszytkie popisu ściągały,

Aby potem, jakoby potrzebę baczyli,

Nowe wodze i nowy rząd postanowili.

Gdzie Marsylego ludzie wprzód ku popisowi,

Pułk po pułku, a potem szli Agramantowi,

Przed wszytkiemi inszemi wprzód pisano ciebie

Z Katalany twojemi, mężny Doryfebie!

Po nich bez Folwiranta zaś króla swojego,

Od Rynalda nawarski lud szedł zabitego,

Którzy Izoliera od króla Hiszpana

Po śmierci Folwiranta mieli kapitana.

Baluganta słuchali wodza Leonowie773,

Pod Grandoniego sprawą byli Algarbowie774,

Od brata Marsylego, potem Falzyrona

Kastylia zaś mniejsza była prowadzona.

Madaras zawołany lud, na poły nagi,

Z Sywiliej775 i z żyznej prowadzi Malagi

I stąd, kędy zachodnie morze myje Gadę776

I gdzie Betys777 napawa Kordubę sąsiadę.

Po Madrasie Stordylan i Tessyra jedzie,

Po Tessyrze Barykond ludzie swoje wiedzie;

Lizybona Tessyra, a Stordyłanowa

Granata, Majoryka778 jest Barykondowa.

Ten Tessyra beł wielki rycerz, doświadczony,

A niedawno beł został królem Lizybony779

Po śmierci po winnego swojego, Larbina;

Galicya hetmanem miała Serpentyna.

Po Serpentynie ludzie z Toletu780 mijali

I z Kalatrawy781, którzy Syngona słuchali;

Ale skoro Synagon zszedł, ich wódz ojczysty,

Od śmiałego rządzeni beli Matalisty.

Za temi lud z Asturgi782 suchej następował,

Które wódz Bianzardyn rządził i sprawował;

Tenże wiódł w jednym pułku i ludzie z Piacence783,

Z Salamanki784, z Awile785, z Zamory786, z Palence787.

Za temi Saraguzy788 ludzie jednem torem

Przechodzili pospołu z Marsylego dworem,

Wszyscy dobrze ubrani, wszyscy doświadczeni,

Feratowi od króla mężnemu zleceni.

Między temi beł Morgant, Malgaryn, Marsali,

Którzy po cudzych krajach długo się tułali,

Nakoniec, kiedy swoje królestwa stracili,

Na dworze Marsylego króla się bawili.

Między temi beł bękart wielki Marsylego,

Follikon z Almeryi789, i serca wielkiego

Argalifa, Analard z mężnem Dorykantem

I Bawart z saguntyńskiem grabią, Archidantem;

Amirant i Malagur z chytrem Langironem,

Z fortelów i z zasadek790 wojennych wsławionem,

I inszych wiele sławnych z męstwa i śmiałości

I którą czasu swego przypomnię, dzielności.

Skoro przed Agramantem hiszpańskie minęły

Wojska, afrykańskie zaś pisać się poczęły.

Król z Oranu791 naprzód szedł, wzrostem wysokiemu

Z swem ludem olbrzymowi podobny wielkiemu;

Po niem pułk Garamantów792 chorągwie rozwinął,

Żałosny, że Martazyn ich wódz i król zginął

Od ręki Bradamanty i że się chlubiła

Białagłowa, że króla wielkiego zabiła.

W trzeciem hufcu z Marmundy793 ludzie przechodzili,

Co w Gaskoniej wodza Argusta stracili;

Temu pułkowi głowy, jako i drugiemu,

Któraby jem rządziła, trzeba i czwartemu.

I choć Agramantowi na wodzach schodziło,

Nie pokazował tego i gdzie trzeba było,

Naznaczył: tem Buralda, drugiem Arganiego,

A trzeciem dał Ormidę za przełożonego.

Arganiemu dał pod moc ludzie z Libikany794,

Po zmarłem Dudrynasie Brunel z Tyngintany795

Swe prowadził na popis z wzrokiem niewesołem

I smętnem i do ziemie pochylonem czołem;

Bo potem, jako w lesie, blizko stalonego,

Od Atlanta przez czary zamku sprawionego,

Odjęła mu on sławny pierścień Bradamanta,

Wpadł w niełaskę do króla wielką Agramanta.

I by beł Izolier, co był Feratowi

Brat blizki, nie dał o niem świadectwa królowi,

Że go zastał u dębu uwiązanem, pewnie

Jużby beł wisiał Brunel na troistem drewnie796;

I już mu beło powróz na szyję włożono,

Ale iż króla za niem gorąco proszono,

Odpuścił mu przysiągszy, że za pierwszą winą

Miał go kazać obiesić za lada przyczyną,

Tak, że Brunel nieborak słusznie się frasował

I w ziemię patrzał i twarz smętną ukazował.

Za Brunellem Farurant, a za niem ochotni.

Pośli ludzie z Mauryny797, jeźni i piechotni.

Król nowy następował po pułku Mauryny,

Libanius, z swojemi ludźmi z Konstantyny798,

Któremu za długi czas, służony na dworze,

To królestwo Agramant dał po Pinadorze.

Esperya799 mężnego wodzem Sorydana,

Setta800 zasię hetmanem miała Dorylana;

Za śmiałem Pulianem szli Nazamanowie801,

Za królem Agrykaltem Amonijczykowie

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz