Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

siła wynajduje,

Mówi, że z samej sławy dawno ją miłuje,

Że nie dla tego swoje królestwo zostawił,

Aby widział Francyą i w niej się zabawił,

I Hiszpanią, ale, aby czego żądał

Od dawnych czasów, jej twarz nadobną oglądał.

»Jeśli ten, co miłuje, godzien jest miłości,

»Masz mię — prawi — miłować. Jeśli też z zacności,

»Kto może być zacniejszy nad mię, com jest pana

»I króla tak wielkiego synem Agrykana?

»Jeśli z bogactw, jam taki, że Bogu samemu

»Możnością ustępuję, nikomu inszemu;

»Jeśli z męstwa, iżeś je dopiero widziała,

»Słuszna, o piękna panno, byś mię miłowała«.

Takie słowa i inszych łagodniejszych siła,

Których w on Mandrykarda czas miłość uczyła,

Z lekka strwożonej dziewce strach odejmowały

I z lękliwego serca bojaźń wyganiały.

Skoro ją strach opuścił, żałość ustąpiła,

Która jej była potem serce przeraziła,

Że cierpliwiej, skoro tak wolniejszą została,

Nowego miłośnika słuchać poczynała.

A potem jeszcze więtsze bezpieczeństwo836 wzięła,

Że mu już odpowiadać łagodnie poczęła;

Nakoniec mu i tego potem pozwalała,

Że w twarzy jego oczy życzliwe trzymała.

On, co w tem nieraz bywał, o łasce królewny

Nie tylko miał nadzieję, ale jej beł pewny,

I że co przedtem płocha i tak była dziwna,

Nie miała jego żądzom z czasem być przeciwna.

Tak sobie wolno jachał, wesoły z onego

Towarzystwa miłego i tak uciesznego;

Ale skoro godzina późna nastąpiła,

Która wszytkie zwierzęta do wczasu wabiła,

Widząc w poły zapadłe słońce i noc blizką,

Począł śpiesznie pojeżdżać z swoją towarzyszką

Tak długo, aż usłyszał gęśle z piszczałkami

I ujźrzał wieś, gęstemi kurzącą dymami.

W której było ubogich pasterzów mieszkanie,

Nie piękne, ale dosyć wczesne837 nad mniemanie;

Gdzie jeden z nich, iż już mrok ciemny następował,

Prosił go, aby z panną u niego nocował.

Przestał na tem, bo w miastach nie tylko budownych,

Nie tylko w dworach albo w pałacach kosztownych,

Ale we wsiach i w chatach często się trafiają,

Częstokroć ludzie grzeczni i ludzcy mieszkają.

Co się zasię między nią, a niem działo potem

W ciemnej nocy, każdemu wolno sądzić o tem;

Ja, iżem się nie mógł nic pewnego dowiedzieć,

Wolę milczeć, niż wam rzecz omylną powiedzieć.

Podobieństwo, że zgoda była między niemi,

Bo rano wstawszy, byli nazbyt wesołemi

I królewna z Granaty potem dziękowała

Pasterzowi, że dobry wczas u niego miała.

Z miejsca na miejsce potem tam i sam jeździli

Tak długo, aż do rzeki wesołej trafili,

Która tak cichem biegiem w morze wody lała,

Że nie znać było, czy szła, czy w swej mierze stała,

I tak jasną, tak w sobie przeźrzoczystą była,

Że dna i pięknych piasków wzrokowi nie kryła;

W chłodzie między pięknemi nad brzegiem drzewami

Tamże pannę naleźli z dwiema rycerzami.

Ale mię fantazya, która mi nie radzi

Zawżdy iść jedną drogą, gdzie indziej prowadzi,

Tam, gdzie przeciw Francyej pogańskie obozy

Strachy srogie puszczają i surowe grozy,

Gdzie syn króla Trojana w namiot swój zwoływa

Radę i chrześcijaństwo do boju wyzywa,

A Rodomont się śmiały hardzie przed niem chlubi,

Że Paryż spali, a Rzym zniszczy i zagubi.

Dali Agramantowi znać byli śpiegowie,

Że już beli przez morze przeszli Anglikowie;

Dla tego przyść do rady kazał Marsylemu

I Sobrynowi z Garbu838, królowi staremu,

I inszem pierwszem wodzom, aby naradzili,

Jakoby co najprędzej Paryża dobyli,

Ukazując, że go wziąć niepodobne rzeczy

Były, skoroby przyszły angielskie odsieczy.

Już było ze wszytkich stron wkoło różne czyny839

I niezliczone na to zwieziono drabiny,

Łodzi, promy i mosty w części rozłożone

I drzewa i tarcice i kosze plecione;

Ale najwięcej o tem na on czas radzili,

Aby dwa wielkie rzędy potężne sprawili,

Któreby szły do szturmu z przywojcami swemi,

A i sam król Agramant chciał być między niemi.

Dzień przed tem, którego szturm miał być przypuszczony,

Cesarz wszytkie kościoły i wszytkie zakony

Obesłał, aby gniewy niebieskie błagali,

Nabożeństwa i święte msze odprawowali;

O czem kościelne skoro zaszły zapowiedzi,

Zbywszy grzechów plugawych przez święte spowiedzi,

Wszyscy chlebem niebieskiem dusze posilali

I jako na śmierć, tak się właśnie gotowali.

A sam na przykład inszem z swojemi radami

Z książęty, z przedniejszemi pany i posłami,

W naprzedniejszem paryskiem kościele u fary

Z serdeczną skruchą słuchał niekrwawej ofiary,

Z rękami złożonemi, z duchem uniżonem

I wzrokiem się tak modląc w niebo obróconem:

»Wiem, żem grzeszny, wiem, żem zły, ale dla mojego

»Występku nie karz ludu, o Panie, twojego!

»Ale jeśli tak raczysz, abyśmy cierpieli

»I karanie za grzechy popełnione mieli,

»Skłoń twoje miłosierdzie na lud chrześcijański,

»A nie karz go, mój Boże, przez naród pogański!

»Bo jeśli poginiemy od twych nieprzyjaciół,

»My, którzy przecię mamy imię twych przyjaciół,

»Będą mówić poganie, że ty nic nie możesz,

»Kiedy swem chwalcom w tak złem razie nie pomożesz,

»I na miejsce jednego, co twe przykazanie

»Zgwałcił, tysiąc się twoich przeciwników zstanie

»I zły zakon, niezbożny twoję wykorzeni

»Świętą wiarę i chwałę w bluźnierstwo odmieni.

»Wspomni, że to jest ten lud, od którego święty

»Twój grób, Panie, beł tem psom plugawem odjęty840

»I który i kościoła i twych namiestników,

»Nieraz bronił, od pogan i twych przeciwników.

»Wiemy, że nie są takie mdłe nasze zasługi,

»Abyśmy jemi841 mieli wypłacić swe długi,

»I łaski się od ciebie próżno spodziewamy,

»Jeśli na żywot, Panie, sprosny842 nasz patrzamy;

»Ale jeśli się, Panie, nad nami zmiłujesz

»I namniejszą nam cząstkę łaski swej darujesz,

»Pewniśmy, że nam nasze występki odpuścisz

»I tych, którzyć dufają, teraz nie opuścisz«.

Tak wielkem nabożeństwem cesarz napełniony

Modlił się, uniżony i upokorzony;

Przydał do tego insze modlitwy gorące

I śluby swej wielkości uczynił służące.

Nie beły jego prośby próżne, bo życzliwy

Stróż jego anioł wszytkie zebrał i kwapliwy

Rozciągnionemi pióry w niebo się wyprawił

I do jednej przed Twórcą niebieskiem postawił.

I inszych także modły beły niezliczone

W ten czas od takich posłów w niebo zaniesione;

Które słysząc pobożne i dusze wybrane,

Litością na swych jasnych twarzach malowane,

Wszytkie zgodnie na Miłość przedwieczną wejźrzały

I swe jej pospolite żądze ukazały,

Aby lud chrześcijański w prośbie wysłuchany

I beł w niebezpieczeństwie onem ratowany.

Zaczem wieczny Stworzyciel, ociec miłosierny,

Którego nigdy darmo nie wzywał lud wierny,

Podniósł oczy życzliwe i znak Michałowi

Przedniejszemu swojemu dał archaniołowi:

»Idź — pry843 — do wójsk angielskich, które w Pikardyej

»Żagle zbierają i iść mają do Francyej,

»I prowadź je pod Paryż cicho, żeby na nie

»Nie trafili ani ich postrzegli poganie.

»Najdzi pierwej Milczenie i powiedz mu, żeby

»Do tejże z tobą poszło pospołu potrzeby:

»Już ono w to potrafi, że się dosyć stanie

»Wszytkiemu, gdy mu powiesz moje rozkazanie.

»Skoro się tam odprawisz i wojsko bez szkody

»Przyprowadzisz pod Paryż, pójdziesz do Niezgody;

»Tej powiedz, żeby swego ogniwa dobyła

»I wskrzesawszy, pogański obóz zapaliła,

»I między namężniejsze na uprawnem polu

»Niech różnic i tak wiele nasieje kąkolu,

»Żeby się między sobą bili i mieszali,

»Jedni ranni, a drudzy zabici zostali;

»Inszy niech rozgniewani z wojska odjeżdżają

»I królowi swojemu niech nie pomagają«.

Archanioł nic nie mówi na to, ale pióry

Rozciągnionemi leci i spuszcza się z góry.

Gdziekolwiek Michał święty obraca skrzydłami,

Obłoki uciekają z czarnemi chmurami,

Niebo się wypogadza i świeci wesoło,

Sam ma około siebie wielkie złote koło;

Siekąc rzadkie powietrze, myśli, gdzie się spuścić

I gdzieby się napierwej miał udać i puścić,

Żeby nieprzyjaciela słów nalazł, Milczenie,

Któremu pierwsze odnieść zamyśla zlecenie.

Gdzie mieszka, gdzie się bawi, sam w sobie rozbiera,

Na ostatek tem one swe myśli zawiera,

Że pewnie nigdziej indziej, jedno między mnichy

W kościołach i klasztorach mieszka on bóg cichy,

Gdzie są mowy i słowa wszytkie tak wygnane,

Że po wszytkich komorach mają napisane

»Milczenie« i tam, kędy psałterze śpiewają,

I tam, kędy jadają i kędy sypiają.

Tusząc, że tam być miało, leciał sporszem lotem

I częściej po powietrzu machał skrzydłem złotem,

Spodziewając się pewnie, że pokój z cichością

Miał tam naleść i miłość z świętą pobożnością;

Ale skoro wszedł w klasztór archanioł wybrany,

Zarazem się obaczył, że beł oszukany.

Powiedziano mu, że tu już więcej Milczenie

Nie bywa samo, tylko pisane na ścienie,

I że o pobożności, pokoju, pokorze

I o miłości próżno pyta się w klasztorze.

Prawda, że tam za wieku dawnego mieszkały,

Ale je gniew, łakomstwo, obżarstwo wygnały,

Pycha, zazdrość, nienawiść, gnuśność, próżnowanie.

Anioł się onej wielkiej dziwuje odmianie

I przechadza się miedzy dziwami onemi

I obaczy Niezgodę nagle między niemi,

Niezgodę, którą Twórca, gdy go wyprawował,

Po Milczeniu zarazem naleść rozkazował.

Dopiero się archanioł niepodobnie zdumiał,

Bo że ją miał w Awernie844 naleść, tak rozumiał,

A teraz ją w tem nowem piekle między mszami,

I między — ktoby beł rzekł? — nalazł psałterzami.

Wydziwić się nie może temu, że tam była,

Mniemając, że naleść ją miał wziąć czasu siła.

Poznał ją po odmiennem, we sto barw ubierze;

Bramy845 miała nierówne i nie w jednej mierze;

Czasem ją odkrywała, czasem zakrywała

Szata, którą to wiatry, to noga trącała.

Włosy złote i srebrne, czarne, ruse846 były,

A zdało się, że samy z sobą się wadziły;

Jedne w warkocz splecione, drugie w róg zebrane,

Po plecach te, po piersiach owe rozmiotane.

W obojej ręce węzły wielkie pozwów miała,

W zanadrze sobie długich procesów natkała,

W torbie u pasa miała plenipotencye,

Skrutynia847 i rady i informacye,

Przez które sprawiedliwość opak wywracają

I przez które ubogie łupią i zdzierają.

Za nią, przed nią i z obu boków szli praktycy

I z prokuratorami848 pisarze, prawnicy.

Przyzwał jej i rozkazał anioł, aby poszła

I do pogańskiego się obozu przeniosła,

Żeby go swojem ogniem zaraz zapaliła

I przedniejsze z pamiętnem upadkiem zwadziła.

Potem się o Milczeniu chce od niej dowiedzieć

I pyta jej, bo ona mogła o niem wiedzieć,

Jako ta, co tam i sam po świecie chodziła

I ognie swe po różnych miejscach roznosiła.

Odpowiada mu na to Niezgoda przeklęta,

Że, aby go gdzie widzieć miała, nie pamięta.

»Słyszałam — pry849 — częstokroć, że go wspominano

»I o jego chytrości siła powiadano;

»Ale podobno Zdrady, jednej z niej czeladzi,

»Pytać się, co z niem często przebywa, nie wadzi:

»Ta o niem pewnie będzie powiedzieć umiała«

I palcem mu ją, mówiąc: »Ta jest!« ukazała.

Chód poważny, twarz ludzka, wzrok namniej bezpieczny850,

Ale raczej pokorny, strój miała stateczny,

Mowę zaś tak łaskawą, tak cichą, że zgoła,

Kto jej nie znał, każdyby ją miał za anioła;

Ostatki wszytkie sprosne851 i plugawe miała,

Ale to wszytko długiem płaszczem nakrywała;

I ubiór zbyt szeroki miała i przestrony,

Pod którem nóż nosiła, jadem napuszczony.

Dowiaduje się u niej archanioł, którędy

Iść ma szukać Milczenia, żeby nie wpadł w błędy.

Zdrada na to odpowie: »Przed czasy dawnemi

»Mieszkało — prawi — zawsze z cnotami świętem i

»Tam, gdzie Eliaszowe852 i Benedyktowe853

»Ustawy kwitły, póki jeszcze były nowe;

»Acz jeszcze dawniej w sławnych szkołach pospolicie

»Żyło przy Pitagorze854 albo przy Archicie855.

»Póki filozofowie i ci święci żyli,

»W dobrych je obyczajach i cnotach ćwiczyli;

»Po ich śmierci prętko się jakoś popsowało

»I do jako nawiętszych niecnót się udało:

»Poczęło naprzód chodzić po nocy z gachami,

»Wszystko złe pełniąc, potem i ze złodziejami;

»Z oszukaniem, pamiętam, żem je raz zastała,

»Ale i z mężobójstwem częstom je widała.

»Ci, którzy złe monety i pieniądze biją,

»Często się z niem po sklepach i piwnicach kryją.

»Barzo je trudno naleść, bo ma z przyrodzenia,

»Że rado towarzysza i miejsce odmienia;

»Jednak, że go będziesz mógł naleść, jedno jeszcze

»Powiem, jeśli tam przydziesz o północy, miejsce:

»Pewnie go najdziesz w domu, kędy Sen przebywa,

»Bo bez niego źle sypia, kiedy odpoczywa«.

Acz Zdrada pospolicie zawżdy jest kłamliwa,

Zda się jej ona powieść teraz tak prawdziwa,

Że jej Michał uwierzył święty i z klasztoru

Poleciał zaraz do Snu spokojnego dworu.

Nie kwapi się umyślnie i owszem się waży

Na skrzydłach na powietrzu, aby uszedł straży;

I na czas właśnie przyszedł, gdzie Sen miał złożenie856,

Które wiedział, gdzie było, i nalazł Milczenie.

Jest dolina wesoła w Arabiej suchej,

Daleko od miast i wsi w pewnej puszczej głuchej,

Między dwiema wielkiemi pięknemi górami,

Grabami i staremi nakryta bukami;

Próżno tam słońce jasny dzień wiedzie, bo cienie

Gwałtem wielkiem hamują tam jego promienie,

Że wniść przed gałęziami nie

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz