Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

href="annotations.xhtml#annotation-903" id="anchor-903">903

»I Wasty młody904 czynią, że włoski kraj potem

»Będzie się zawżdy drogi zdał liliom złotem905;

»I widzę, że ten trzeci, jakby zapędzony,

»Chce inszych do laurowej uprzedzić korony,

»Jako rączy zawodnik, co z miejsca wybiega

»Ostateczny, a kresu napierwej dobiega.

»Widzę cnego Alfonsa, który tej wierności,

»Tego męstwa i tej jest rycerskiej dzielności,

»Że mu cesarz tak młodo, choć jeszcze swojego

»Wieku spełna nie mija dwudziestoszóstego,

»Wojska swego powierzy, które w jego pieczy

»Mając, nie tylko wszytko, co ma, ubezpieczy,

»Ale wszytkiego świata uczynić się panem

»Będzie mógł z tak przeważnem i dzielnem hetmanem.

»A jako z temi swemi hetmany wielkiemi

»Swe panowanie wszędzie rozszerzy na ziemi,

»Tak na morzu tem, które w śrzodku z tamtej strony

»Europa, z tej zawiera Afer upalony,

»W każdem boju zwycięzcą szczęśliwem zostanie,

»Skoro Jędrzej Dorya906 do niego przystanie,

»Ten to Dorya, który wszytkie wam tameczne

»Wasze morza od zbójców uczyni bezpieczne.

»Choć wszytkie zbójcę w on czas spędził zawołany

»Pompejus, nie może z niem być porównany;

»Bo oni być nie mogli równi tak możnemu

»Królestwu i na świecie najpotężniejszemu,

»A Dorya przez własne tylko siły swoje

»I przez dowcip wszytkie z mórz uprzątnie rozboje,

»Tak, że od ciasnej Kalpy907 do Nilu drżeć wszędzie

»Na samo imię jego każdy okręt będzie.

»Widzę, że Karzeł piąty już, pełen ochoty,

»Do włoskiej ziemie przezeń otwartemi wroty

»I jego całą wiarą i ubezpieczony

»Tak dobrem przewodnikiem, idzie brać korony908,

»A za to sam nagrody żadnej nie odnasza,

»Ale ją swej ojczyźnie daje i uprasza

»U cesarza, żeby ją wolnością darował,

»Gdzieby ją był podomno inszy opanował.

»Ta pobożność i miłość, którą pokazuje

»Ojczyźnie swojej wszytkie zwycięstwa celuje,

»Które jedno Juliusz odniósł we Francyej,

»W Hiszpaniej, w Afryce albo w Tessaliej.

»Nie może mieć tej sławy wielki Oktawiusz,

»Ani co się z nim spiera o świat, Antoniusz;

»Bo oni swoje wielkie dzieła oszpecili

»Tem, że gwałtu na swoję ojczyznę użyli.

»I ci i inszy wszyscy niechaj się sromają,

»Co zniewolić ojczyzny wolne zamyślają,

»I gdzie jeno Jędrzeja Doryę mianują,

»Niech tknione skrytem bojcem sumnienia poczują.

»Widzę cesarza, że mu nagrody przydawa,

»Bo krom tej, którą równą z inszemi mu dawa,

»Dał mu miasto909, co będzie początkiem wielkości

»Normandów w Apuliej i ich potężności.

»Nie tylko wielką łaskę tak zasłużonemu

»Cesarz pokaże temu wodzowi swojemu,

»Ale widzę, że więcej cny pan się raduje,

»Kiedy miasta bogate, a czasem daruje

»Całe krainy swojem, co z niem przestawali

»I gwoli jemu swojej krwie nie żałowali,

»Niżby zamków obronnych i miast nadobywał

»I niżby inszych nowych królestw nazdobywał«.

Tak o zwycięstwach, które po długiem obrocie

Wielu lat na Febowem złotem kołowrocie

Mieli dać jego zacni hetmani Karłowi,

Andronika dawała sprawę Astolfowi.

A wtem jej towarzyszka wiatrom, w lotne skrzydła

Ubranem, to popuszcza, to wściąga wędzidła

I czyni, że jej gwoli to ten, to ów dmucha

Mocniej i lżej, jako chce, a każdy jej słucha.

Widzą w tem morze Perskie, które się z swojemi

Tak daleko rozciąga wodami słonemi,

Od którego za kilka zaś dni przyjechali

Do łona910, które starzy mędrcowie nazwali911.

Tu wzięła port armata i okręty tyły

Uwiązane do, brzegów swoje obróciły,

Gdzie już będąc bezpieczny Astolf od Alcyny,

Ziemią się dalej puścił do swojej krainy.

Jechał przez wielkie pola i przez gęste lasy,

Przez równiny, doliny, góry w one czasy,

W jasny dzień i ciemną noc, często potykając

Zbójcę, to je za sobą, to przed sobą mając.

Widział i lwy i smoki i inszy zwierz srogi,

Który mu zastępował często podle drogi;

Ale skoro swą trąbę do gęby przyłożył,

I zbójcę uciekali i z wierz się potrwożył.

Jechał przez Arabią, szczęśliwą nazwaną,

Mirrą i pachniącemi kadzidły nadaną,

Którą sobie mieszkaniem ze wszystkiego świata

Feniks obrał, co żyje nieprzetrwane lata,

Aż przyjechał do wody, która zatopiła

Faraona i z jego ręki wyzwoliła

Uchodzące z niewolej izraelskie plemię;

Potem wjechał na piękną bohatyrów ziemię912.

Nad rzeką Trajanową913 jedzie na swem koniu,

Co sobie równia914 nie ma na świecie, po błoniu,

Który tak lekki i tak żartki jest, że znaku

W piasku jego kopyta nie znać ani szlaku.

Traw i śniegów ledwie się dotyka na ziemi

I po wodzieby bieżał nogami suchemi,

A gdy się w zawód puści, pozad zostawąją

Wiatry i mniejszem pędem pioruny spadają;

Ten to koń, któremu beł wprzód Argali panem,

Co się nigdy nie karmił owsem, ani sianem,

Ale szczerem powietrzem, Rabikan rzeczony,

Z wiatru niedościgłego i z ognia zrodzony.

Kończąc swą drogę Astolf, dalej postępuje,

Gdzie Nilus Trojanowę rzekę w się przymuje;

Ale niżli przyjechał, gdzie weń właśnie wchodzi,

Ujźrzał przeciwko sobie kogoś w krzywej łodzi.

Bliżej będąc, obaczył, że na niej szedł wodą

Pustelnik do pół piersi z długą siwą brodą,

Który go wzywał na łódź, ręką nań kiwając

I »Postój, postój, synu!« z daleka wołając.

»Jeśli — powiada — zdrowie nie lekce szacujesz,

»Jeśli dziś umrzeć nie chcesz i żywot miłujesz,

»Przewieź się na drugi brzeg, a nie jedź tą stroną,

»Co cię wiedzie na pewną śmierć, nieuchronioną.

»Bo jeszcze nie ujedziesz spełna mil półtora,

»Jako dojedziesz do krwią spluskanego dwora,

»Do mieszkania jednego olbrzyma srogiego,

»Który dziewięcią stóp wzrost przechodzi każdego.

»I pieszy pielgrzymowie i ci, co jeżdżają,

»Niech się żywo z jego rąk ujść nie Spodziewają;

»Jednych rąbie na ćwierci, drugich z skór odziera,

»Bywa to, że i żywo niektórych pożera.

»W tem swojem okrucieństwie myśliwstwem się bawi

»I to jego najwiętsza uciecha: sieć stawi

»Foremnie915 urobioną przy domu na ziemi

»I potem ją nakrywa piaskami drobnemi.

»Kto nie wie, nie ujźrzy jej, aż kiedy pochwyci:

»Tak jest z cienkich, drótowych urobiona nici.

»Potem między nakryte sidła rozstawione

»Strasznem głosem pielgrzymy pędzi potrwożone.

»I z wielkiem śmiechem ludzie nieszczęsne, wegnane,

»Do swojego mieszkania wlecze uwikłane;

»Lubo rycerz, lubo jest biała płeć, nikomu

»Nie przepuszcza podłego lub zacnego domu.

»Skoro ciało zje, wyssie mózg i krew wypije,

»Kości po wielkiem lesie tam i sam pokryje,

»A skórami tych, co je żywo poodziera,

»Ściany sobie obija i gmachy916 ubiera.

»Lepiej, że inszą drogą, o synu, pojedziesz,

»Którą zdrów i bezpieczny do morza dojedziesz«.

Astolf na to odpowie: »Dziękujęć za radę,

»Ale przecię, odpuść mi, w swą drogę pojadę;

»Więcej sobie cześć, ojcze, niżli żywot ważę

»I skutkiem to i samą rzeczą wnet pokażę;

»Nie w mię, ale w inszego wmawiaj to pielgrzyma:

»I owszem prosto jadę do tego olbrzyma.

»Uciekszy, ojcze, mogę zdrów zostać i żywy,

»Ale wolę śmierć ze czcią, niż żywot zelżywy.

»Widzieć nie mogę, co mię ma potkać inszego,

»Okrom że zginę równo z drugiemi, gorszego;

»Ale jeśli mi zasię Bóg pobłogosławi,

»Tak, że on zginie, a mnie zdrowego zostawi,

»Wszytkiem ten kraj bezpieczny przez mię będzie wszędzie

»Tak, że więtszy pożytek, niżli szkoda, będzie.

»Jednego śmierć na żywot ludzi niezliczonych

»Kładę, od okrutnego dziwu wybawionych«.

»Jedź — pry917 — synu, w pokoju w umyśloną stronę,

»Niech Bóg ześle na twego żywota obronę

»Archanioła Michała!« Tak mówił pobożny

I przeżegnał go potem pustelnik nabożny;

A on nad Nilem jechał, śpiesznie pojeżdżając,

Barziej trąbie, aniżli mieczowi ufając.

Między rzeką, a między bagnistem jeziorem

Leży mała ścieszka tuż podle domu, w którem

Jest mieszkanie olbrzyma niezwykłej srogości,

I towarzystwa próżne i wszelkiej ludzkości.

W niem są przybite głowy i członki ucięte

Tych, którzy się trafiają w te kraje przeklęte;

Niemasz w niem ganku, niemasz w niem okna żadnego,

W któremby nie powiesił przynamniej jednego.

Tak, jako pospolicie gdzie między puszczami

Po zameczkach i dworach albo pod Tatrami

Od myśliwców straszliwe łapy więc widamy

I łby wielkich niedźwiedzi, przybite do bramy,

Tak olbrzym pokazował rycerze przedniejsze,

Którzy się tam trafiali i tylko mężniejsze;

Inszych zaś niezliczonych krwie mniejszej dzielności

Pełne beły przykopy i zbielałych kości.

Sam Kaligorant918 stoi w bramie — tak onemu

Imię było wielkiemu dziwowi strasznemu,

Co pałac swój obijał ludzkiemi skórami,

Jako go obijają drudzy kobiercami —

Skoro ujźrzał, że Astolf prosto następuje

Ku niemu, z radości w niem serce wyskakuje;

Bo dwa były minęły i trzeci wychodził

Miesiąc, jako mu się tam nikt beł nie nagodził.

Ku jezioru, co było zarosło trzcinami,

Bieżał skwapliwy olbrzym wielkiemi krokami,

Chcąc nakoło obbieżeć i nieostrożnemu

Obbieżawszy książęciu przyść w tył angielskiemu,

Mając pewną nadzieję, że tak snadniej w krętą

Miał go wpędzić w nakrytą piaskiem sieć napiętą,

Jako każdemu czynił, który w tamte strony

Od swojego złego beł losu przyciągniony.

Skoro go Astolf ujźrzał prosto przeciw sobie

Bieżącego, zawściąga konia w onej dobie,

Bojąc się w okrutnego wpaść sieć rozbójnika,

Tak, jako przestrzeżony beł od pustelnika,

I zwykłą pomoc przeciw nieprzyjacielowi

Bierze i dodawa tchu mocnego rogowi,

Którego strasznem dźwiękiem w serce uderzony

Słysząc go, na zad olbrzym ucieka strwożony.

Astolf trąbi, ale się często zastanawia

I sieci się nakrytej piaskami obawia.

Olbrzym nie wie gdzie, bieży, co jedno ma mocy;

Bo jako serce, tak beł utracił i oczy

I tak go zjął, tak go strach opanował srogi,

Że aby swoich sideł chybił, nie wie drogi.

Nakoniec w nie uderzył: sieć nagle skoczyła

I tak umotanego na dół obaliła.

Widząc Astolf, że olbrzym nic sobą nie włada,

Już bezpieczny sam o się, do niego przypada

I zsiadszy z Rabikana, mieczem wyniesiony,

Chce mu za tak wiele dusz wziąć żywot mierziony.

Potem mu się zda, że się więźnia bić nie godzi

I że to raczej z strachu, nie z męstwa przychodzi,

Chcieć tego zabić, który sobie nie pomoże

I szyją, ręką, nogą ruszyć się nie może.

Tę sieć Wulkan sam zrobił z drótu subtelnego,

Z co lepszego żelaza i tak wypławnego919,

Że najmocniejszą ręką i siłą stargana,

Nie mogła być w nasłabszej części rozerwana,

Ta to była, którą był żenie i Marsowi

Ręce i nogi związał, cudzołożnikowi,

I dlatego ją zrobił, aby był poimać

Mógł oboje na łóżku i w niej ich dotrzymać.

Potem ją Merkuryusz chytry kowalowi,

Chcąc ją Klorę920 ułowić, ukradł Wulkanowi;

Która na wschodzie słońca lata za rumianą

Jutrzenką po powietrzu i rosą, zebraną

W złote łono, pokrapia pochylone czoła

Fiołkom i liliom i odżywia zioła,

Tak długo jej pilnując, że rosy trzęsącą,

W jeden dzień przez powietrze ułowił lecącą.

Tam, gdzie Nil wielki wpada do morskiego łona921,

Nieostrożna bogini była ułowiona;

Potem w dawnem Kanopie922 sieć przez wieków wiele

Długo w Anubiszowem923 wisiała kościele,

Skąd na trzy tysiące lat, jako piszą o tem,

Niezbożny Kaligorant wziął ją gwałtem potem,

Który ją z sobą zaniósł i kościół splądrował,

Miasto spalił i z gruntu tamten kraj zepsował.

I tu jej potem zdrajca długi czas używał,

A tak ją mądrze stawiał i dobrze nakrywał,

Że ledwie jej kto trącił, jako porywała

I ręce, nogi, szyję węzłami motała.

Wyjął z niej łańcuch Astolf i rozbójnikowi

Związał jem ręce opak Kaligorantowi

I żeby się nie wydarł, dobrze obwarował;

Potem mu wstać dopuścił, skoro go skrępował.

Rozwiązawszy mu pierwej insze mocne węzły,

W których mu beły członki wszytkie tak uwięzły,

Że sobą ruszyć nie mógł, chce, żeby związany

Szedł przy koniu, po miastach i po wsiach widziany,

I sieć onę tak pięknej, tak sztucznej roboty,

Że nic misterniejszego nigdy twarde młoty

Nie zrobiły, na grzbiet mu przywiązawszy, jedzie

I w łańcuchu z tryumfem za sobą go wiedzie,

Szyszakiem go i tarczą nadto obciążając,

Wszędzie, gdzie się obrócił, ludzie napełniając

Radością niesłychaną z tego, że widzieli,

Że tam bezpieczne przeście już podróżni mieli.

Tak długo, kończąc drogę swą, Astolf pojeżdżał,

Aż obaczył, że grobów egipskich dojeżdżał

I wysokich piramid; potem zawołany

Przeciwko ujźrzał Kair, pyszno zbudowany.

Z miasta ludzie kupami wielkiemi bieżeli,

Aby niezmierzonego olbrzyma widzieli,

»Jako podobna — mówiąc jeden do drugiego —

»Aby ten tak mały miał związać tak wielkiego?«

Astolf ledwie mógł jechać dalej, otoczony

Nakoło i od ludu gęstego ściśniony.

Wszyscy go poważają, wszyscy się dziwują,

Wszyscy, jako rycerza wielkiego, szanują.

Nie beł Kair tak wielki za czasu onego,

Jako o niem słychamy za wieku naszego,

Że w niem ludzie tak gęsto i ciasno mieszkają,

Że ośmnaście tysięcy ulic mało mają

I że

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz