Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

Paryż przywodzi.

Allegorye

Niewierność Odorykowa przeciwko Zerbinowi napomina nas, abyśmy i samem sobie nie ufali przeciwko pochlebstwu niewiernej miłości. Przez Bradamantę, która mając tak wiele przestróg od Melissy, dala się wciągnąć do pałacu Atlantowego, daje znać, że trudno się mają wykonać najlepsze rady, kiedy gwałtowna miłość opanuje serca nasze.

1. Skład pierwszy

O jako wielkie szczęście rycerze miewali

Za onych dawnych wieków, którzy najdowali

Częstokroć w głuchych lesiech, w bezludnych pustyniach,

W mieszkaniu dzikich źwierzów, w jamach i w jaskiniach

To, co ledwie dziś w wielkich pałacach najdują

Ci, którzy w tem rozsądek dobry pokazują:

Panny, któremby słusznie w ich świeżej młodości

Mógł doskonałej tytuł należeć gładkości.

Wyszszejem wam powiedział, jako w onej ciemnej

Nalazszy pannę Orland jaskiniej podziemnej,

Pytał jej, od kogo tam beła zawiedziona;

Teraz idąc do rzeczy, tak mówię, że ona

Po niejednem głębokiem westchnieniu ze łzami,

Częstem rozerwanemi łykaniem713 słowami,

Jako nakrócej mogła, wszytko powiadała

I Orlandowi swoje żale wykładała:

»Wiem, o zacny rycerzu, że mi się dostanie

»I za tę moję mowę odniosę karanie,

»Bo ta tak, jako zwykła, o naszej rozmowie

»Wszytko temu, co mię tu zamyka, wypowie;

»Ale niech będzie, co chce: choć znacznem kłopotem,

»Choć tego naostatek przypłacę żywotem,

»Wszytkoć powiem prawdziwie z początku, bo czego

»Mam się krom śmierci, nędzna, spodziewać od niego?

»Izabellą714 mię zową, któram nieszczęsnego

»Córką była możnego króla galickiego,

»Mówię, byłam: terazem nie jest więcej ona,

»W nędzy, w żalu, w nieszczęściach wszytkich pogrążona!

»Co jednak wszytko poszło z niezbednej715 miłości,

»Która więc pospolicie zda się, że z słodkości

»Swojej hojnie na pierwszem początku udawa,

»Ale się źle każdemu nakoniec nadawa.

»Szczęśliwiem i w dostatku wielkiem przedtem żyła,

»Młodąm, gładką, bogatą i uczciwą była;

»Terazem zubożała, terazem spodlała,

»Teraz nanieszczęśliwszą na świecie została!

»Ale abyś mógł wszytko dostatecznie wiedzieć,

»Chcę przyczynę mej nędze z korzenia powiedzieć;

»A choć mię w niej podomno potem nie ratujesz,

»Z tego się cieszyć będę, że mię pożałujesz.

»W Bajonie od mojego ojca zawołane

»Gonitwy, już rok minął, były wywołane,

»Na które wieść, która to wszędzie rozgłosiła,

»Z różnych krajów rycerze do nas sprowadziła;

»Z tych, lub to moja miłość ku niemu sprawuje,

»Lubo się dzielność sama przez się ukazuje„

»Nad wszytkie insze na nich pierwszy Zerbinowi,

»Szkockiemu przyznawali dank716 królewicowi.

»Który jako skoro wszedł w szranki do gonienia

»I ujźrzałam rycerskie jego doświadczenia,

»Sama nie wiem, jakom się go rozmiłowała

»I żem już więcej swoja nie była, poznała;

»A choć mię jego miłość w tę nędzę wprawiła,

»Tem się, nieszczęsna, cieszę i będę cieszyła,

»Żem serce swoje całe skłoniła do tego,

»Nad którego na świecie niemasz godniejszego.

»Nad wszytkie insze pany, nie tylko gładkością

»Zerbin beł nazacniejszy, ale i dzielnością;

»Ilem też mogła po niem poznać, pokazował,

»Że niemniej, jako go ja, szczerze mię miłował.

»Beł i ten, przez którego wzajemnej miłości

»Odkrywaliśmy sobie tajemne skrytości;

»Bo chocia rozdzieleni od siebie miejscami,

»Zawżdyśmy byli z sobą złączeni sercami.

»Skoro się one sławne gonitwy skończyły,

»Na zad do szkockich krajów odjechał mój miły.

»Jeśliś kiedy, rycerzu, skosztował miłości,

»Wiedzieć możesz, w jakiejem została żałości.

»Ale i on, jako wiem, niemniej beł wzajemnie

»Żałosny, kiedy już miał odjechać odemnie;

»I nie czynił swej żądze inakszej obrony

»Jeno, że mię chciał z sobą zawieźć w swoje strony.

»Iż wielką w tem przeszkodę uznawał z tej miary,

»Że on był chrześcijanin, ja pogańskiej wiary,

»Boby mię mu mój ociec nie dał był za żonę,

»Ukradkiem mię umyślił uwieźć w swoję stronę

»Z ojczyzny mej Bajony, co między polami

»Zielonemi nad morzem leży pod górami,

»Gdziem ja ogród na brzegu miała, skąd na dworze

»Stojąc mógł widzieć wszytko, jako trzeba, morze.

»Rozumiał to ustronne miejsce i osobne

»Do wykonania swych być zamysłów sposobne

»I dał mi znać przez śrzodek717 znajomej osoby,

»Jakiemi mię bezpiecznie mógł uwieźć sposoby,

»Jako u świętej Marty718 dobrze sporządzony

»Zostawił ludem zbrojnem okręt osadzony,

»Który Odorykowi Biskalijczykowi

»Zlecił, w rzeczach wojennych wielkiemu mężowi.

»A nie mogąc sam tego swą osobą sprawić

»Dlatego, że go ociec podeszły wyprawić

»Na odsiecz Paryżowi miał obleżonemu,

»Chciał go Odorykowi polecić swojemu,

»Którego być rozumiał nasposobniejszego

»Między swemi do tego i najwierniejszego;

»Jakoż miał być ten, jeśli dobrodziejstw tak wiele,

»Jako on wziął od niego, czynią przyjaciele.

»Ten miał w dzień naznaczony na zbrojnem okręcie

»Pojechać i wykonać jego przedsięwzięcie;

»Jam też zamierzonego kresu pilnowała

»I z zamkum do ogrodu umyślnie jechała.

»Odoryk wtem, mając już od spólnego szpiega

»Wiadomość, żem tam była, w ciemną noc do brzega

»Okręt przybił pod miasto i wysiadszy z wody,

»Poszedł cicho z kilkąset zbrojnych pod ogrody.

»Stamtąd mię do okrętu do morza porwano

»Pierwej, niżli się o tem w mieście dowiedziano.

»Ludzie moje bezzbrojne i nagie pobili,

»Drudzy pouciekali i pouchodzili;

»I tych beło niemało, których poimali,

»I tak z niemi i ze mną razem ujechali.

»Jam wesoła ojczyznę miłą zostawiała,

»Tusząc, żem się z mem miłem prętko cieszyć miała.

»Ledwie co beł nad Mondzią719 okręt nieścigniony,

»Kiedy na nas szalone przyszły z prawej strony

»Wiatry, które powietrze jasne zamieszały

»I morskie nawałności pod niebo ciskały.

»Gniewliwy Auster coraz z więtszą siłą wstaje

»I panem oceanu wielkiego zostaje;

»Żeglarze potrwożeni, mało pomagają,

»Choć mu raz tył, drugi raz sztabę720 obracają.

»Nie pomogły zebrane żagle, zdjęte maszty

»I na wierzchu wysokie rozrzucone baszty721,

»Bo nakoniec wpędził nas tam, gdzie ostre skały

»Niedaleko Rocelle722 wierzch ukazowały;

»I by się beł nad nami sam Bóg nie zmiłował

»Abo wichru nie wściągnął i nie uhamował,

»Nie było już żadnego prawie podobieństwa

»Z onego tak strasznego uść niebezpieczeństwa.

»Odoryk się do tego sposobu udawa,

»Który się w takiem razie nie zawsze nadawa:

»W bat mały, uwiązany z okrętu, mię puszcza

»I sam się weń z inszemi dwiema za mną puszcza;

»I drudzy się do batu cisnęli za niemi,

»Ale ci, którzy naprzód wskoczyli, ostremi

»Mieczami ich od siebie daleko trzymali

»I bojąc się obciążyć, linę ucinali.

»Jako Bóg chciał, my wszyscy, którzyśmy w bat wsiedli,

»Zdrowośmy z szturmu uszli i na brzeg wysiedli;

»Inszy wszyscy, na cośmy patrzyli, zginęli

»I z okrętem rozbitem w morzu utonęli.

»Jam wysiadszy na ziemię, wiecznej dziękowała

»Nieskończonej dobroci, żem żywa została

»I zdrowa zachowana od szturmu morskiego,

»Żem jeszeze mogła widzieć Zerbina mojego.

»Chociam złoto i perły i klejnotów siła

»I wszytkie swe w okręcie szaty zostawiła,

»Kiedy mi o Zerbinie nadzieja została,

»Nicem, że wszytko morze pożarło, nie dbała.

»Tam, kędyśmy wysiedli, żadnegośmy szlaku

»Ludzkich stóp nie widzieli i żadnego znaku

»Krom góry, której nogi morze, a wysoki

»Wierzch głowy i zielone wiatry tłukły boki.

»Tu dopiero na nasze złe zawżdy gotowa

»Miłość, która nikomu nie dotrzyma słowa

»I zawsze o tem myśli, jakoby jej wyszły

»Jej chytrości, i nasze zmieszała zamysły,

»Moje wszytkie nadzieje w niwecz obróciła

»I dobre w złe, pociechy w żale odmieniła;

»Bo od tego beł Zerbin zdradzony, którego

»Rozumiał między swemi być najwierniejszego,

»Lubo mię jeszcze przedtem pożądał w okręcie,

»Jeno że taił ono swoje przedsięwzięcie,

»Lub go w ten czas dopiero zagrzały chciwości,

»Kiedy miejsce upatrzył w takiej osobności,

»Umyślił tamże zaraz swoje wyuzdane

»Wole do skutku przywieść nieuhamowane;

»Ale pierwej jednego wysłać w onej chwili

»Chciał od siebie z tych, którzy w bacie z nami byli.

»Jeden beł Szot, Almoni, który Zerbinowi

»Zawżdy się zdał być wiernem i Odorykowi;

»Od niego beł na on czas pilnie zalecony,

»Kiedy go wyprawował do mnie do Bajony.

»Tego przyzwał do siebie i począł z niem radzić,

»Mówiąc, że nie przystało pieszo mię prowadzić

»I żeby szedł i dostał konia albo wozu

»Dla mnie lubo do jazdy, lubo do powozu.

»Almoni, co się tego nic nie bał, poważał

»Odorykowę radę i jako rozkazał,

»Do miasta szedł blizkiego zaraz onem czasem,

»W mili wielkiej za gęstem leżącego lasem.

»Skoro odszedł Almoni, Odoryk onemu

»Umyślił swe zamysły objawić drugiemu,

»Częścią, że go nie mógł zbyć, gdy go wyprawował,

»Częścią, że sobie o niem siła obiecował.

»Ten drugi, który został z nami, beł nazwany

»Koreb z Bilby723, który beł z tem to wychowany

»Odorykiem pospołu z dziecięcia małego

»W jednem domu; jemu się zamysłu swojego

»I zawzięcia724 onego zły człowiek powierzył,

»Tusząc, że mu w tem przeczyć nie miał, i tak wierzył,

»Że więtszem przyjacielem miał być tak dawnemu

»Znajomemu swojemu, aniż uczciwemu.

»Ale Koreba, który człowiek beł cnotliwy,

»Inakszego w tem nalazł zmiennik niewstydliwy,

»Aniżli się spodziewał; zdrajcą go nazywał,

»I jako nagorszych słów na niego używał.

»Zaczem oba zagrzani wielkiemi gniewami

»Skoczyli przeciw sobie z gołemi broniami.

»Ja na miecze dobyte srodzem się strwożyła

»I od nich uciekając, w lasem się puściła.

»Odoryk, który beł mąż wielki i bojowi

»Przywykły, tak beł ciężki zaraz Korebowi,

»Że go za umarłego zostawił na ziemi,

»A sam się za mną puścił tropami mojemi.

»Ja wierzę, że mu miłość sama pomagała

»I żeby mię dogonił, skrzydła mu przydała

»I słów go i łagodnej mowy nauczała,

»Żebych była na jego prośbę pozwalała.

»Ale wszytko daremnie, bom się tak uparła,

»Żebym radniej725 na miejscu zarazem umarła,

»Niż na to pozwoliła. On widząc, że prośby

»I pochlebstwa i wszytkie próżne beły groźby,

»Obrócił się do gwałtu i odkrytej mocy.

»Jam mu, prosząc go z wielką pokorą, na oczy

»Wyrzucała, iż mu tak dufał i wierzył

»Mój Zerbin, że mu się mnie kochanej powierzył.

»Potem widząc, że prośby skutku me nie miały

»Żadnego i wszytkie mię nadzieje mijały

»I że coraz szedł na mię barziej zapalony,

»Właśnie tak, jako niedźwiedź, głodem przemorzony,

»Broniłam się rękami, broniłam nogami,

»Używałam paznogciów, kąsałam zębami;

»Twarzem mu podrapała, brodem mu wyrwała,

»A jakom jedno mogła, nabarziej wrzeszczała.

»Lub to szczęście lub moje wołanie sprawiło,

»Które w on czas daleko usłyszane było,

»Lubo, że gdy się okręt rozbije i tonie,

»Zewsząd więc dla korzyści bieżą ku tej stronie:

»Wielkąm gromadę ludzi na górze ujźrzała,

»Która prosto do morza i do nas bieżała.

»Odoryk też, jak skoro z daleka ich zoczył,

»Uciekając do lasa, odemnie poskoczył.

»Ci mię, rycerzu, onej obronili doby

»Od złego zdrajcę, ale takiemi sposoby,

»Jako kiedy kto według przypowieści rzecze,

»Że przede dżdżem gwałtownem pod rynnę uciecze.

»Prawda, że nie we wszytkiem jestem nieszczęśliwa

»I ich wola nie jest zła i do końca krzywa,

»Bo jeszcze mej osoby dotąd nie zgwałcili;

»Nie, żeby to z dobroci i cnoty czynili,

»Lecz, że jeśli mię panną, jakom jest, oddadzą,

»Za więtsze mię pieniądze i drożej przedadzą.

»Już to dziewiąty miesiąc, jakom utrapiona,

»W ziemi i w tej jaskiniej żywo pogrzebiona,

»Wszytkiem nadzieje o swem Zerbinie straciła,

»Bo jakom się niedawno z ich słów domyśliła,

»Chcą mię przedać albo już przedali kupcowi,

»Który mię na wschód słońca ma wieźć sułtanowi«.

Tak Izabella w on czas grabi powiadała,

A mowę swą wzdychaniem częstem rozrywała,

Żeby była pobudzić mogła do litości

Tygry i dzikie źwierze najwiętszej srogości.

A wtem, kiedy tak swoje żale odmawiała

I sobie ich rozmową oną ulżywała,

Pod dwadzieścia człowieka, jedni z berdyszami726

W jaskinię nagle weszli, drudzy z oszczepami.

Starszy ich miał srogą twarz, jedno tylko oko,

Wzrok straszliwy, ponury, a patrzał rozoko727;

Na drugie nic nie widział, bo mu je wyjęto,

Kiedy mu nos pospołu z policzkiem odcięto.

Ten zajźrzawszy w jaskiniej Orlanda mężnego,

Z Izabellą przed ogniem rozmawiającego,

Obróci się do swoich: »Tom temu ptakowi

»Nie kładł sidła, a widzę, że się wnet ułowi!«

Potem rzekł do Orlanda: »Nigdy — prawi — jeszcze

»Potrzebniejszy nie przyszedł nad cię na to miejsce.

»Jeśliś się sam domyślił, jeślić kto powiedział,

»Wiedzieć nie mogę; ale znać, żeś się dowiedział,

»Że mi beło potrzeba takiej właśnie zbroje,

»I te szaty żałobne trafią mi się twoje.

»Prawieś w czas przyszedł mojej dogodzić potrzebie,

»Widzę, że się na wszytko zdobędę u ciebie«.

Rozśmiał się gorzko Orland i krótko onemu,

Wstawszy na nogi, zbójcy powiedział starszemu:

»Ja się z tobą o zbroję do słowa starguję

»I pieniędzyć poczekam, bo ja rad borguję«.

To mówiąc, na ognisku porwał rozpaloną

Wielką głownią i tak ją posłał wyciśnioną

Z dymem społem

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz