Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖
Dramat Jerzego Żuławskiego Eros i Psyche stanowi metaforyczną wizję dziejów świata jako odkupieńczej wędrówki Duszy (Psyche) dążącej do zjednoczenia ze stwórczą Miłością (Eros). Winą Psyche jest namiętna chęć poznania prawdziwego oblicza Erosa, w czym, zgoła innymi niż miłosna tęsknota powodowany, dopomógł jej mimowolnie żywioł ziemski, ociężały i materialny, uosobiony w postaci o imieniu Blaks (por. gr. βλαχις: wstyd). Poszukując swej miłości, gnana tęsknotą Psyche, wyrusza z arkadyjskiej krainy, wcielając się kolejno w wędrowną śpiewaczkę w czasach upadku Grecji pod jarzmem Rzymu, mniszki w średniowiecznym klasztorze, zamiłowaną w sztuce księżnę w renesansowych Włoszech, karczmarkę-przewodniczkę ludu oddaną walce w imię wolności w czasach rewolucji francuskiej, wreszcie kochankę potężnego bankiera z przełomu wieków XIX i XX.
Ta niezwykła baśń sceniczna, choć przez krytyków oceniona jako płytka, cieszyła się przychylnością publiczności od momentu pierwszej inscenizacji w 1904 r. na scenie krakowskiej i lwowskiej. Treść jej nawiązuje nie tylko do gnostyckiej opowieści o Sofii (gr. σοφία: mądrość, dusza świata), ale również do mitów kultury europejskiej o Erosie i Tanatosie oraz odnawia mit o początkach świata i jego eschatologii: wina Psyche została zreinterpretowana i oczyszczona w stosunku do biblijnej wersji opowieści o upadku w grzech (m.in. poprzez zmianę postrzegania samej istoty żądzy poznania), zaś finalne przeznaczenie świata obywa się bez sądu ostatecznego i stanowi miłosne pojednanie i zmazanie cierpień oraz błędów.
- Autor: Jerzy Żuławski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jerzy Żuławski
Grzech! Grzech!
HANNASiostro... a jak tam pięknie na świecie!
PSYCHENa świecie!...
HANNATak. Stąd nie widuje się świata prawie nigdy. Wszystkie okna wychodzą na podwórze, zamknięte ze wszech stron wysokimi murami... O! Tu nie jest wcale pięknie! — Ale przez to okienko w wielkiej bramie widno42 łąki, takie szerokie, wielkie łąki pełne kwiatów! Jeszcze niedawno temu biegałam po nich. Siostro Psyche, czy wyście kiedy widzieli te szerokie łąki?
PSYCHENam nie wolno patrzeć na świat, dziecię.
HANNAA prawda! — Szkoda.
PSYCHESkąd się ty wzięła tutaj, ptaszyno? — Wśród czarnych murów klasztoru?...
HANNAAch! Ja... Mnie tu matka oddała do posług; za wiele nas było w domu... Ale wy!... Patrzę na was i zdaje mi się, że wy powinniście byli zamieszkać, jak ta złotowłosa kasztelanka — w tym zamku naprzeciw, który widać przez to okienko!.. O! Stąd dużo, dużo pięknych rzeczy widno43!
Teraz jacyś ludzie przejeżdżają drogą, pewno kupcy, bo ciągną za nimi ładowne wozy... Skąd oni też mogą jechać, siostro Psyche, i dokąd?
PSYCHEW świat! — I ze świata...
HANNAŚwiat jest bardzo, bardzo wielki! — Aż straszno pomyśleć! I tylu na nim ludzi... Widziałam już pasterzy i rolników, i księży, i panów w złocistych szatach, którzy przejeżdżali tą drogą w towarzystwie pięknych pań, w pozłacanych kolasach... Ojciec kapelan mówi, że świat jest potępiony; czy ci wszyscy ludzie będą potępieni, siostro Psyche?
PSYCHENie wiem.
HANNATo któż mi to powie?... Ale raz... Nie, nie! Już parę razy! — W ostatnich dniach — widziałam tu jakiegoś rycerza na wielkim koniu, okrytego pyłem, jak gdyby jechał z daleka... Złote promienie miał na hełmie i złote słońce wymalowane na paiży44 i wielkie, szumiące skrzydła u ramion. Myślałam, że jedzie na turniej do zamku, ale on, wjechawszy w dolinę rozdzielającą oba wzgórza, skręcił tutaj pod klasztorną bramę i stał, na białym koniu, złoty cały od słońca, taki podobny do świętego Jerzego w ołtarzu — i patrzył tu długo, długo...
PSYCHEZamilcz!
HANNAZamilczę, jeśli każecie, ale ciekawa jestem bardzo, co to za rycerz i czego szuka tutaj...
O, o! — Właśnie widzę go znowu! Tam w dole na drodze wiodącej do klasztoru...
PSYCHEWięc naprawdę?... O Boże! zlituj się... — W snach go widziałam...
HANNAPodobny jest z dala do orła z rozwiniętymi skrzydłami, który upatruje zdobyczy... Błyskają w słońcu jego blachy złote i świeci grot na długim drzewcu. O, siostro Psyche! — Ten rycerz może tutaj zajedzie?
PSYCHENie! — Tutaj nikt nie zajedzie. Są mury grube i bramy okute, i jest ten krzyż przed bramą, wielki krzyż, broniący wstępu rozłożonymi ramionami. Widziałam go raz, przed laty, gdym tutaj wchodziła, i dotąd pamiętam. Wielki, wielki krzyż!...
HANNAI ja go widzę, ten krzyż. Stoi tuż przed bramą i słońce mi zasłania grubym, drewnianym ramieniem...
GŁOS FURTIANKIHanno!
HANNAMatka furtianka mnie woła!
A nie mówcie, żem wyglądała przez okienko!
Co to za głos? — Wyśniony... O Boże! Boże, ratuj mnie! Chryste!
Miłosierdzia, litości — Boże! Ukryj mnie, ochroń! — O, jak strasznie patrzysz na mnie, Chryste! — Potępiona jestem, przeklęta! Przeklęta!
PIEŚŃ BŁĘDNEGO RYCERZAOch!
PSYCHEDawaj klucze! Klucze!
FURTIANKAO zgrozo! O zgrozo!
PSYCHEDaj klucze! Prędko! Klucze!
FURTIANKAMasz! Masz! Ty nikczemna! Wiarołomna! Niegodna świętej sukienki! Masz! Ty zakało! Ohydo szatańska, masz klucze, masz! Masz!
Siostro furtianko! Otwieraj wielką bramę!
KAPELANJego Przewielebność książę opat nasz przybywa!
FURTIANKAO matko! Matko!
KSIENICo tu się stało?
FURTIANKATa nędzna! — Złapałam — przy wielkiej bramie — słuchała bezbożnego śpiewu, porozumiewała się! Wyjść stąd chciała, uciekać! Moja wina! — Odeszłam na chwilę...
WIKARIAO zgrozo! Nieszczęsna!
KAPELANPrawdali to46? Prawda?
PSYCHETak...
FURTIANKA„Na świat, na świat!” — wołała... Do słońca!
Do słońca!...
Otwórz, siostro, wielką bramę!
Witam cię w progu, ojcze nasz łaskawy!
O. BLAKSBądź pozdrowiona, matko, w imię Boga. Znużony jestem daleką podróżą. Rozkaż, aby mi wskazano izbę, gdzie bym mógł odpocząć.
KSIENIA cóż tam nowego? Kto jest winny?
KSIENISzatana mogę przekląć, ale na stos go nie poślę! Matko, mów, kogo oskarżasz?
KSIENIChcę znać przestępstwo i wiedzieć, kto jest winny! Wiatru, słońca ani bramy sądzić nie mogę!
KSIENIOto tu jest! Tu jest ta niegodna!
O. BLAKSCo uczyniła?
FURTIANKAUciekać chciała! Opuścić święte klasztorne mury! Na świat uchodzić — z gachem!
MNISZKIUkarz ją, ojcze, ukarz ją! O zgrozo!
KAPELANOjcze! Bądź dla niej miłościw! Młoda jest jeszcze...
O. BLAKSPrawo nie zna miłosierdzia, a jam tu jest prawem!
Tyżeś to jest... ty! Znam cię... Uciekać chciałaś?
FURTIANKANie może zaprzeczyć! Nie może! Sama widziałam!
O. BLAKSDlaczego? — Pytam się: dlaczego!
PSYCHE