R. U. R. - Karel Čapek (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa txt) 📖
Tajemniczo brzmiący tytuł fantastycznonaukowego dramatu czeskiego pisarza Karela Čapka z 1920 roku stanowi skrót od: Rossumovi Univerzální Roboti (tj. Roboty Uniwersalne Rossuma). Dzięki temu utworowi słowo „robot” weszło do powszechnego obiegu: w ciągu trzech pierwszych lat od publikacji sztuka została przetłumaczona na 30 języków i przyniosła autorowi międzynarodową sławę.
Dziś przy lekturze dzieła Čapka uderzające jest, że sztuka podejmuje nowoczesne i (nawet po stu latach) aktualne tematy: rewolucji społecznej, wyzwolenia od pracy najemnej oraz postępu naukowo-technicznego. Z drugiej strony zwraca uwagę osadzenie tych odważnie postawionych kwestii w bezpiecznym kontekście tradycji zarówno biblijnej, jak i mitologicznej (np. poprzez postać pięknej Heleny). Dodatkowy smaczek stanowią towarzyszące śmiałej wizji futurystycznej — rozczulająco staroświeckie szczegóły: papierowe księgi rachunkowe, gazety i dokumentacja badawcza, bez wsparcia tak oczywistej dziś pamięci cyfrowej.
- Autor: Karel Čapek
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «R. U. R. - Karel Čapek (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Karel Čapek
Harry, nadeszły jakieś złe wieści?
DOMINPrzeciwnie, od tygodnia nie było żadnej poczty.
HELENANawet depeszy?
DOMINNawet depeszy.
HELENACo to oznacza?
DOMINNic. Wakacje. Bajeczny czas. Każdy z nas siedzi w biurze z nogami na stole i drzemie — Żadnej poczty, żadnych telegramów —
Wsss-paniały dzień!
HELENADziś zostaniesz ze mną, tak? Powiedz!
DOMINOczywiście. Może i tak. To znaczy, zobaczymy.
A więc dziś mija dziesięć lat, odkąd tu przyjechałaś, pamiętasz? — Panno Glory, jakiż to zaszczyt, że pani do nas zawitała.
HELENAOch, panie dyrektorze generalny, tak mnie ciekawi pańska praca!
DOMINProszę wybaczyć, panno Glory, wprawdzie obowiązuje ścisły zakaz — produkcja sztucznych ludzi jest tajna —
HELENA— lecz jeśli poprosi młoda, dość ładna dziewczyna —
DOMINAleż zapewniam, panno Glory, przed panią nie mamy tajemnic.
HELENANa pewno nie, Harry?
DOMINNie.
HELENAAle ostrzegam pana, to młode dziewczę ma okrrropne intencje.
DOMINRany boskie, panno Glory, jakież to? Chyba nie chce pani wyjść za mnie za mąż?
HELENANie, nie, broń Boże! Nawet mi się nie śniło! Za to przyjechałam tu z zamiarem wzniecenia buntu wśród waszych ohydnych rrrobotów!
DOMINBunt robotów!
HELENAHarry, co tobie?
DOMINCha, cha, panno Glory, to się pani udało! Bunt robotów! Prędzej podburzy pani wrzeciona albo gwoździe niż nasze roboty!
Wiesz, Heleno, byłaś zachwycająca; wszyscy oszaleliśmy na twoim punkcie.
HELENAOch, jakże mi wówczas imponowaliście! Czułam się jak mała dziewczynka, która zabłądziła między — między —
DOMINMiędzy co, Heleno?
HELENAMiędzy ogrrromne drzewa. Byliście tacy pewni siebie, tacy silni! Wszystko, co ja czułam, było tak wątłe w obliczu waszych przekonań! Ale widzisz, Harry, w ciągu tych dziesięciu lat nigdy nie minął mi ten — — — ten niepokój czy coś podobnego, za to wy nie zwątpiliście ani przez chwilę — Nawet gdy wszystko się komplikowało.
DOMINCo się komplikowało?
HELENAWasze plany, Harry. Na przykład gdy robotnicy protestowali przeciwko robotom i niszczyli ich albo kiedy ludzie dali robotom broń, by ci tłumili te powstania i robotowie zabili tylu ludzi — I gdy potem panujący zrobili z robotów żołnierzy i rozpętało się tyle wojen, i w ogóle, wiesz?
DOMINPrzewidywaliśmy to, Heleno. Rozumiesz, to tylko moment przejściowy — nim nastanie nowy ład.
HELENAByliście tacy silni, tak potężni — Cały świat legł wam u stóp —
Och, Harry!
DOMINCo takiego?
HELENAZamknij fabrykę i wyjedźmy! My wszyscy!
DOMINProszę cię, gdzie tu związek?
HELENANie wiem. Powiedz, wyjedziemy?
DOMINNie ma szans, Heleno. To znaczy, w tej chwili —
HELENANatychmiast, Harry! Jestem taka przerażona!
DOMINCzym, Heleno?
HELENAOch, nie wiem! Tak jakby coś się waliło na nas i na wszystko — nieuchronnie — Proszę cię, zrób, jak mówię! Zabierz nas wszystkich stąd! Znajdziemy na świecie miejsce, gdzie nie ma nikogo, Alquist zbuduje nam dom, wszyscy się pożenią i będą mieli dzieci, a potem —
DOMINCo potem?
HELENAPotem zaczniemy życie od nowa, Harry.
Przepraszam cię.
Halo — tak. — — Co? — Aha. Już biegnę.
Fabry mnie wzywa.
HELENAPowiedz —
DOMINTak, jak wrócę. Żegnaj, Heleno.
Nie wychodź z domu!
HELENAO Boże, co się dzieje? Maniu! Maniu, szybko!
MANIACo tam znowu?
HELENAManiu, znajdź ostatnią gazetę! Prrrędko! W sypialni pana!
MANIAZara, zara.
Na miłość boską, co się dzieje? Nic, on mi nic nie mówi!
To jest okręt wojenny! Boże, czemu wojenny? Coś na niego ładują — w takim pośpiechu! Co się wydarzyło? Na burcie jest nazwa — Ul-ti-mus. Co to jest „Ultimus”?
MANIAPo podłodze rozrzuca! Skaranie, żeby tak wymiąć!
HELENAStara, z zeszłego tygodnia! Nic, nic w niej nie ma!
Coś się dzieje, Maniu! Taki lęk mnie ściska! Jakby wszystko zmartwiało, nawet powietrze —
MANIA„Woj-na na Bał-ka-nach”. Ach Jezusie, znowu kara boska! Toć ta wojna dojdzie i tutaj. Daleko to od nas?
HELENADaleko. Och, nie czytaj tego! Ciągle to samo, wciąż tylko te wojny —
MANIAA co ma ich nie być? Co, nie sprzedajemy w kółko tysiące tysięcy tych poganów na żołnierzy?
HELENAPrzecież inaczej się nie da, Maniu. Skąd my możemy — skąd Domin ma wiedzieć, w jakim celu ktoś ich zamawia? On nie jest winien temu, co się potem z nimi dzieje! Musi ich odesłać, gdy przychodzi zamówienie!
MANIATo niech ich nie robi!
Olaboga, Chryste Panie, toż to dopust boży!
HELENANie, nie czytaj! Nie chcę o niczym wiedzieć!
MANIA„Żoł-nie-rze ro-bo-ty nie szczę-dzą ni-ko-go na pod-bi-tej zie-mi. Wy-mor- — Wymordowały ponad siedem tysięcy miej-sco-wych ludzi” — Ludzi, Helenko!
HELENATo niemożliwe! Pokaż —
„Wymordowały ponad siedem tysięcy miejscowych ludzi, prawdopodobnie na rozkaz dowódcy. Czyn ów, sprzeczny z —” Widzisz, Maniu, to ludzie im kazali!
MANIA„Pow-sta-nie w Mad-ry-cie prze-ciw-ko rzą-do-wi. Pie-cho-ta ro-bo-tów strze-la-ła do lu-dzi. Dzie-więć tysięcy za-bi-tych i rannych”.
HELENAPrzestań, na litość boską!
MANIATu jest coś najgrubszym drukiem. „Z os-tat-niej chwi-li. W Haw-rze za-wią-za-ła się pierw-sza or-ga-ni-za-cja ra-so-wa ro-bo-tów. Pra-cow-ni-cy fi-zycz-ni, u-rzę-dni-cy pocz-to-wi i ko-le-jo-wi, ma-ry-na-rze i woj-sko-wi z klasy ro-bo-tów wy-sto-so-wa-li odez-wę do ro-bo-tów z ca-łe-go świa-ta”. — Nic ważnego. Nie wiem, o co się rozchodzi. A tu, Boże jedyny, znowu jakie morderstwo! Chryste Panie!
HELENAManiu, idź, odnieś tę gazetę!
MANIAChwila, moment, tu jest coś wielkimi literami. „De-mo-gra-fia”. A co to?
HELENAPokaż, zawsze to czytam.
O nie, coś podobnego!
„W minionym tygodniu znów nie odnotowano ani jednych narodzin”.
Że co to znaczy?
HELENAManiu, ludzie przestają się rodzić.
MANIACzyli to kuniec. Już po nas.
HELENAProszę cię, nie mów tak!
MANIALudzie już się nie rodzą. To kara, kara! Stwórca okaleczył kobity niepłodnością.
HELENAManiu!
MANIAOto i koniec świata. Pychą diabelską zdjęci żeście się ważyli tworzyć niby Pan Bóg. Bezbożnictwo to jest i bluźnierstwo, gdy człek chce się z Bogiem równać. I tak jak Bóg wygnał człowieka z raju, tak go wygna ze świata całego!
HELENAMilcz, Maniu, prrroszę cię! Co ja ci zrobiłam? Co ja zrobiłam twojemu złemu Panu Bogu?
MANIATrza przestać bluźnić! — On dobrze wie, czemu wam nie dał dzieci!
Dlaczego mi nie dał — Mój Boże, a co ja za to mogę? — —
Alquist, halo, panie Alquist! Niech pan przyjdzie tu, na górę! — Co? — Nie, proszę przyjść właśnie tak, jak pan stoi. Tak panu do twarzy w tym stroju murarza! Prędko!
Dlaczego mi nie dał? Mnie?
Dlaczego, dlaczego nie? Słyszysz? Co ty za to możesz?
Ach, jaki lęk mnie ściska!
Proszę za mną. Panie Alquist, sprawił mi pan taką radość! Jak ja ogromnie was wszystkich lubię! Proszę pokazać ręce!
ALQUISTPani Heleno, pobrudziłbym panią, mam ręce prosto od roboty.
HELENAI to jest w nich najlepsze. Proszę wyciągnąć!
Panie Alquist, chciałabym być małą dziewczynką.
ALQUISTCzemu?
HELENAŻeby mnie te twarde, wybrudzone dłonie pogłaskały po policzku. Proszę sobie usiąść.
ALQUISTA co to?
HELENAGazeta.
ALQUISTCzytała ją pani?
HELENANie. Jest w niej coś ciekawego?
ALQUISTHm, pewnie jakieś wojny, masakry — Nic szczególnego.
HELENACo pan uznałby za szczególne?
ALQUISTMoże — jakiś koniec świata.
HELENAHa, już drugi raz dzisiaj. Panie Alquist, co znaczy „ultimus”?
ALQUISTTo znaczy „ostatni”. Dlaczego?
HELENABo tak się nazywa mój nowy statek. Widział go pan? Myśli pan, że niedługo — — popłyniemy na wycieczkę?
ALQUISTNawet bardzo niedługo.
HELENAWy wszyscy ze mną?
ALQUISTRad byłbym, gdyby — gdybyśmy wszyscy przy tym byli.
HELENAOch, niech mi pan powie, czy coś się dzieje?
ALQUISTNic, zupełnie. Jedynie zachodzi postęp.
HELENAPanie Alquist, ja wiem, że dzieje się coś okrrropnego.
ALQUISTDomin coś mówił?
HELENANie mówił. Nikt nie chce mi nic powiedzieć. Ale ja czuję — ja czuję — Na miłość boską, czy coś się stało?
ALQUIST— — Na razie o niczym nam nie wiadomo, pani Heleno.
HELENATaki niepokój mną targa — — Panie budowniczy! Co pan robi, gdy ogarnia pana lęk?
ALQUISTMuruję. Ściągam kurtę kierownika budowy i wspinam się na rusztowanie —
HELENAOch, od lat nie schodzi pan z rusztowania.
ALQUISTBo od lat przepełnia mnie niepokój.
HELENACo pana tak martwi?
ALQUISTTen cały postęp. W głowie mi się od niego kręci.
HELENAA na rusztowaniu nie kręci się panu w głowie?
ALQUISTNie. Nawet pani nie wie, jak dobrze robi rękom, gdy zważy się w dłoni cegłę, a potem położy ją i dociśnie —
HELENATylko rękom?
ALQUISTNiech będzie, że duszy. Myślę, że słuszniej jest położyć lada cegłę niż snuć nazbyt dalekosiężne plany. Nie jestem już młodzieniaszkiem, pani Heleno; mam swoje dziwactwa.
HELENATo nie są dziwactwa, panie Alquist.
ALQUISTMa pani rację. Jestem strasznie niedzisiejszy, pani Heleno. Ani trochę nie podoba mi się ten cały postęp.
HELENATak jak Mani.
ALQUISTOwszem, tak jak Mani. Czy ona ma jakiś modlitewnik?
HELENANawet taki gruby.
ALQUISTA czy są w nim modlitwy od różnych życiowych perypetii? Od burzy? Od choroby?
HELENAOd pokuszenia, od powodzi —
ALQUISTA od postępu nie ma?
HELENANie sądzę.
ALQUISTSzkoda.
HELENAA pan chciałby się modlić?
ALQUISTJa już się modlę.
HELENAJak?
ALQUISTChoćby tak: „Panie Boże, dziękuję ci, żeś mnie zmęczył. Boże, oświeć Domina i wszystkich, którzy błądzą; zniszcz ich dzieło i dopomóż ludziom, aby wrócili do swych trudów i pracy; ocal od zagłady ród ludzki; nie dopuść, aby doznali uszczerbku na duszy i ciele; zbaw nas od robotów i chroń panią Helenę, amen”.
HELENAPanie Alquist, pan naprawdę jest wierzący?
ALQUISTNie wiem; sam nie jestem pewien tak do końca.
HELENAA jednak pan się modli?
ALQUISTTak. Lepsze to niż łamać sobie głowę.
HELENAI to panu wystarcza?
ALQUISTDla spokoju duszy... tyle może starczyć.
HELENAA gdyby tak ujrzał pan tę zagładę ludzkiego rodu —
ALQUISTJa już ją widzę.
HELENA— to wdrapie się pan na rusztowanie i będzie kładł cegły czy jak?
ALQUISTBędę kładł cegły, modlił się i czekał na cud. Więcej, pani Heleno, zrobić się nie da.
HELENADla ochrony ludzi?
ALQUISTDla spokoju duszy.
HELENAPanie Alquist, to z pewnością okrutnie cnotliwe, ale —
ALQUISTAle?
HELENA— dla nas, pozostałych — i dla świata — jakby jałowe.
ALQUISTJałowość, pani Heleno, staje się ostatnim osiągnięciem ludzkiej rasy.
HELENAOch, panie Alquist — Niechże pan powie, dlaczego — dlaczego —
ALQUISTNo?
HELENA— dlaczego kobiety przestały mieć dzieci?
ALQUISTBo nie potrzeba. Jesteśmy w raju, rozumie pani?
HELENANie rozumiem.
ALQUISTBo nie potrzeba ludzkiej pracy, nie potrzeba bólu; bo człowiek nie musi już nic, nic, nic więcej, tylko korzystać — Och, przeklęty taki raj!
Heleno, nie ma nic straszniejszego niż dać ludziom raj na ziemi! Dlaczego kobiety przestały rodzić? Ponieważ cały świat stał
Uwagi (0)