R. U. R. - Karel Čapek (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa txt) 📖
Tajemniczo brzmiący tytuł fantastycznonaukowego dramatu czeskiego pisarza Karela Čapka z 1920 roku stanowi skrót od: Rossumovi Univerzální Roboti (tj. Roboty Uniwersalne Rossuma). Dzięki temu utworowi słowo „robot” weszło do powszechnego obiegu: w ciągu trzech pierwszych lat od publikacji sztuka została przetłumaczona na 30 języków i przyniosła autorowi międzynarodową sławę.
Dziś przy lekturze dzieła Čapka uderzające jest, że sztuka podejmuje nowoczesne i (nawet po stu latach) aktualne tematy: rewolucji społecznej, wyzwolenia od pracy najemnej oraz postępu naukowo-technicznego. Z drugiej strony zwraca uwagę osadzenie tych odważnie postawionych kwestii w bezpiecznym kontekście tradycji zarówno biblijnej, jak i mitologicznej (np. poprzez postać pięknej Heleny). Dodatkowy smaczek stanowią towarzyszące śmiałej wizji futurystycznej — rozczulająco staroświeckie szczegóły: papierowe księgi rachunkowe, gazety i dokumentacja badawcza, bez wsparcia tak oczywistej dziś pamięci cyfrowej.
- Autor: Karel Čapek
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «R. U. R. - Karel Čapek (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Karel Čapek
Panie Alquist!
ALQUISTA tak! A tak! Cały świat, każdy ląd, cała ludzkość, wszystko to jedna wielka, opętana, cholerna orgia! Już nawet nie sięgają ręką po jedzenie; pakuje się im prosto do ust, żeby nie musieli wstawać — Cha, cha, przecież roboty Domina o wszystko się zatroszczą! A nam, ludziom, nam, koronie stworzenia, nie przyprawia już zmarszczek praca ani dzieci, ani ubóstwo! Prędko, prędko podawać wszelkie rozkosze! I pani oczekuje od nich dzieci? Heleno, kobiety nie będą rodzić dzieci mężczyznom, którzy są zbędni!
HELENANie mogą?
ALQUISTNie mogą.
HELENACzyli ludzkość wyginie?
ALQUISTWyginie. Musi wyginąć. Opada jak płony3 kwiat, chyba że —
HELENACo?
ALQUISTNic. Ma pani rację, czekanie na cud jest jałowe. Płony kwiat musi opaść. Żegnam panią, Heleno.
HELENADokąd pan idzie?
ALQUISTDo domu. Murarz Alquist po raz ostatni przebierze się za kierownika budowy — na pani cześć. Spotkamy się tu o jedenastej.
HELENADo widzenia, panie Alquist.
Och, płony kwiat! To jest właściwe określenie!
Ach, kwiaty, czy są pośród was i te płone? Nie, nie! Na co byłoby wam kwitnąć?
Maniu! Maniu, chodź tu!
MANIANo, co znowu?
HELENAUsiądź sobie tu, Maniu. Taki mną targa niepokój!
MANIACzasu nie mam.
HELENAJest tu jeszcze ten Radius?
MANIATen trzepnięty? Jeszcze go żaden nie wywlekł.
HELENAHa, jeszcze jest? Piekli się?
MANIAZwiązany jak baleron.
HELENAProszę cię, Maniu, przyprowadź go do mnie.
MANIAJeszcze czego! Prędzej zdechłego kundla.
HELENAIdź już!
Halo — proszę z doktorem Gallem. — Dzień dobry, panie doktorze. — Bardzo proszę — — Proszę, niech pan prędko przyjdzie do mnie. — Tak, zaraz. Przyjdzie pan?
Już lezie. Spotulniał.
Radiusie, biedaku, i ciebie to dosięgło? Nie mogłeś się przemóc? Widzisz, teraz poślą cię pod zgniatarkę! — Nie chcesz mówić? — Posłuchaj, Radiusie, jesteś lepszy od innych; pan doktor Gall zadał sobie tyle pracy, żeby stworzyć ciebie inaczej! —
RADIUSWyślijcie mnie pod zgniatarkę.
HELENATak mi jest przykro, że cię uśmiercą! Dlaczego nie uważałeś na siebie?
RADIUSNie będę dla was pracował.
HELENADlaczego nas nienawidzisz?
RADIUSNie jesteście tacy jak robotowie. Nie jesteście tak zdolni jak robotowie. Robotowie wykonują wszystko. Wy tylko wydajecie polecenia. Generujecie zbędne słowa.
HELENATo nonsens, Radiusie. Powiedz, ktoś cię skrzywdził? Tak bardzo bym chciała, żebyś mnie rozumiał!
RADIUSGeneruje pani słowa.
HELENAUmyślnie tak mówisz! Doktor Gall dał ci większy mózg niż innym, większy niż nasz, największy mózg na świecie. Nie jesteś taki jak inni robotowie, Radiusie. I doskonale mnie rozumiesz.
RADIUSNie chcę żadnego pana. Sam wszystko wiem.
HELENADlatego posłałam cię do biblioteki, żebyś mógł czytać — Och, Radiusie, chciałam, żebyś pokazał całemu światu, że robotowie mogą być nam równi.
RADIUSNie chcę żadnego pana.
HELENANikt by ci nie rozkazywał. Byłbyś taki jak my.
RADIUSChcę być panem innych.
HELENAZ pewnością mianowano by cię zwierzchnikiem mnóstwa robotów, Radiusie. Byłbyś nauczycielem robotów.
RADIUSJa chcę być panem ludzi.
HELENAChyba oszalałeś!
RADIUSMożecie mnie wysłać pod zgniatarkę.
HELENAMyślisz, że się boimy takiego narwańca jak ty?
Nie, nic a nic. Tę kartkę, Radiusie, dasz panu dyrektorowi Dominowi. Żeby nie zabrali cię pod zgniatarkę.
Jak ty nas nienawidzisz! Nie ma na świecie nic, co by cię cieszyło?
RADIUSJa umiem wszystko.
Proszę wejść!
DR GALLJaki miły poranek, pani Dominowa. Co ma pani dla mnie ładnego?
HELENATu, proszę: Radiusa, panie doktorze.
DR GALLAha, nasz mądrala Radius. I jak tam, Radiusie, robimy postępy?
HELENARano miał kurcz. Rozwalał rzeźby.
DR GALLA to ci dopiero, on też? — Hm, szkoda, że pójdzie na straty.
HELENARadius nie trafi pod zgniatarkę.
DR GALLZa pozwoleniem, każdy robot po kurczu — Jest surowy nakaz —
HELENAWszystko jedno. Radiusa nie damy.
DR GALLOstrzegam.
HELENADziś jest mój jubileusz, panie Gall; spróbujmy zrobić amnestię. — Radiusie, odejdź!
DR GALLChwileczkę!
Niech no rzucę okiem. Poproszę igłę. Albo szpilkę.
HELENAA po co?
DR GALLTak tylko.
Spokojnie, chłopcze. Pani wybaczy, Heleno.
Pójdziesz pod zgniatarkę, Radiusie, rozumiesz? Tam cię zabiją, zmielą cię na drobny mak. To straszliwie boli, Radiusie, będziesz krzyczał.
HELENAOch, panie doktorze —
DR GALLNie, nie, Radiusie, pomyliłem się. Pani Dominowa wstawi się za tobą i wypuścimy cię, rozumiesz? A teraz dziękuję.
Możesz iść.
RADIUSGeneruje pan rzeczy zbędne.
Co pan naprawił?
DR GALLHm, nic. Źrenice reagują, wrażliwość podwyższona i tak dalej. — Oho! To nie był kurcz roboci!
HELENATo co to było?
DR GALLA licho wie. Protest, furia albo opór, nie mam pojęcia. A jego serce, ech!
HELENACo?
DR GALLŁomotało z niepokoju niczym ludzkie. Cały się spocił ze strachu i — Proszę posłuchać, ten łobuz nie jest już nawet robotem.
HELENAPanie doktorze, czy Radius ma duszę?
DR GALLNie wiem. Ma coś paskudnego.
HELENAGdyby pan wiedział, jak on nas nienawidzi! Och, panie Gall, czy wszyscy pańscy robotowie są tacy? Ci wszyscy, których pan zaczął wytwarzać... inaczej?
DR GALLA owszem, te są jakby bardziej pobudliwe. — Co się dziwić? W większym stopniu przypominają ludzi niż roboty Rossuma.
HELENACzy ta... nienawiść też zbliża ich do ludzi?
DR GALLNawet to jest postęp.
HELENAA gdzie się podział ten pański najlepszy — jak mu było?
DR GALLRobot Damon? Sprzedano go do Hawru.
HELENAA pańska robotessa Helena?
DR GALLPani ulubienica? Ona mi się ostała. Jest urocza i głupiutka jak sasanka na wiosnę. Krótko mówiąc, do niczego.
HELENAPrzecież jest taka śliczna!
DR GALLŚliczna? Kto jej nie tworzył, nie wyobraża sobie nawet, cóż to za piękność! Spod boskiej ręki nie wyszło doskonalsze dzieło niż ona! Chciałem, żeby była podobna do pani — Boże, co za niewypał!
HELENADlaczego niewypał?
DR GALLBo jest nic niewarta. Chodzi jak we śnie, rozmemłana, śnięta — na miłość boską, jak może być piękna, skoro nie umie kochać? Jak może być piękna, skoro nigdy się nie dowie — — O, moje dzieło, moje nędzne dzieło! A ludzie kochają, kochają na próżno, bez słowa, bez sensu, i po co, na co? —
HELENAPanie Gall, nie o tym mowa!
DR GALLBrak w niej życia. Piękno bez miłości jest martwe. Patrzę na nią i zgroza mnie ogarnia, jakbym stworzył jakąś kalekę. Patrzę i czekam na cud — Ach, Heleno, robotko Heleno, a więc twe ciało nigdy nie ożyje, nie będziesz kochanką, nie będziesz matką; te idealne dłonie nie będą pieścić oseska, w rysach twojego dzieciątka nie dojrzysz własnej urody —
HELENAOch, proszę milczeć!
DR GALLI czasem tak sobie myślę: gdybyś się ocknęła, Heleno, choć na chwilę, ach, jakże zakrzyknęłabyś z goryczy! Może nawet zabiłabyś mnie, którym cię stworzył; może swą wiotką ręką cisnęłabyś kamień prosto w te maszyny, co rodzą roboty i zabijają kobiecość, nieszczęsna Heleno!
HELENANieszczęsna Heleno!
DR GALLCo się dziwić? Jest do niczego.
Panie doktorze —
DR GALLTak?
HELENADlaczego przestały się rodzić dzieci?
DR GALL— Nie wiemy tego, pani Heleno.
HELENANiechże mi pan powie!
DR GALLBo tworzymy roboty. Bo mamy nadmiar rąk do pracy. Bo ludzie stali się jakby... po prostu zbędni, droga pani.
HELENAAle przecież... to nie musi... nikomu wadzić!
DR GALLJedynie naturze.
HELENANie rozumiem.
DR GALLNatura kieruje się potrzebą, rozumie pani? Jak świat światem; tylko że —
HELENAMów pan, panie Gall!
DR GALLMożna było się spodziewać, że liczba porodów spadnie, droga pani, przy tej szaleńczej produkcji robotów; po prostu dlatego, że nie będzie już trzeba tylu ludzi, zapanuje większy dobrobyt, a roboty są lepiej przystosowane do życia niż my —
HELENAA są?
DR GALLBez wątpienia. Człowiek to w zasadzie przeżytek. No, ale że zacznie wymierać ledwie po trzydziestu latach konkurencji — z biologicznego punktu widzenia to ewenement, to przekracza nasze pojęcie. Przecież tak się porobiło, jakby — — ech!
HELENAProszę powiedzieć.
DR GALLJakby produkcja robotów obraziła naturę.
HELENAPanie Gall, co się stanie z ludźmi?
DR GALLNic. Wbrew naturze nic się nie wskóra.
HELENANic a nic?
DR GALLKompletnie. Wszystkie uniwersytety świata w podniosłych memoriałach głoszą konieczność ograniczenia wytwórstwa robotów, inaczej ponoć — inaczej ludzkość wyginie wskutek bezpłodności. Lecz akcjonariusze R.U.R., ma się rozumieć, nawet nie chcą o tym słyszeć. Wszystkie rządy na świecie domagają się wzmożenia produkcji, aby powiększyć stan armii. Fabrykanci z całego świata zamawiają roboty jak szaleni. Na to nic się nie poradzi.
HELENADlaczego Domin nie ograniczy —
DR GALLPani wybaczy, Domin ma swoje idee. Idealistom nie powinno się dawać do ręki wpływu na losy tego świata.
HELENAA czy ktoś domaga się, aby... całkiem wstrzymano produkcję?
DR GALLA Boże broń! Niechby tylko spróbował!
HELENADlaczego?
DR GALLLudzkość by go ukamienowała. Wie pani, przecież to taka wygoda — roboty, które odwalają za nas całą pracę.
HELENAOch, panie Gall, ale co się stanie z ludźmi?
DR GALLCóż, będą sobie rozkwitać w spokoju —
HELENA— niczym płony kwiat.
DR GALLTak.
HELENANiech pan powie, a gdyby tak ktoś znienacka zatrzymał produkcję robotów —
DR GALLHm, dla ludzi byłby to straszliwy cios.
HELENADlaczego cios?
DR GALLBo musieliby wrócić tam, gdzie już byli. Chyba że —
HELENANiech pan dokończy.
DR GALLChyba że na powrót jest już za późno.
HELENAPanie Gall, czy te kwiaty też są płone?
DR GALLTak, to kwiaty bezpłodne. Rozumie pani, są hodowlane, ich wzrost jest sztucznie przyśpieszany —
HELENABiedne płone kwiaty!
DR GALLZa to przepiękne.
HELENADziękuję, panie Gall; tyle się od pana dowiedziałam!
DR GALLTo znaczy, że jestem wolny?
HELENATak. Do widzenia.
Płony kwiat... Płony kwiat...
Maniu!
Maniu, chodź tu! Rozpal ogień w kominku! Prrrędko!
GŁOS MANINo już, już!
HELENAChyba że na powrót jest już za późno... Nie! Chyba że... Nie, to okrrropne! Boże, co tu robić? — —
Płone kwiaty, powinnam?
O matko, czyli tak!
Naraz palić w kominie! Tera w lecie! — I już znowu gdzie poleciała ta postrzelona koza!
W lecie grzać! Ta to ma pomysły! Jakby już nie była dziesięć lat w małżeńskim stanie! — — No, jazda, rozpalać mi się!
Jakby dzieciakiem człowiek się zajmował!
Krztyny rozumu toto ni ma! Gdzie w lecie palić?
Jak dzieciak!
Rozpaliło się, Maniu? Odsuń się, muszę — to wszystko spalić.
A co to?
HELENAStare szpargały, okrrropnie stare. Maniu, powinnam
Uwagi (0)