Darmowe ebooki » Dramat współczesny » Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖

Czytasz książkę online - «Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Jerzy Żuławski



1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Idź do strony:
mojej był napisał. 
 
Słychać coraz silniej głosy szturmującego ludu.
Psyche wciąż nieporuszona. MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
Zgoda. Robotnik nie jest nam już dzisiaj  
potrzebny — wszystko zań sztuczne maszyny  
robią. A jednak łatwiejszym się zdało  
(nie wiem, czy słusznie?) zmusić oną wiedźmę, 
by dobrowolnie pokłon dać zechciała  
królowi. Wtedy byłby spokój. Ale  
dotąd daremnie król tu co dnia schodzi  
i przez sług swoich usta ją namawia  
do uległości... Dziś jest źle — prawdziwie!  
Więzienne mury, lubo80 nader grube,  
mogą naporu ludu nie wstrzymywać... 
  II MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Ja nie rozumiem, czemu tłum się burzy?  
Czego mu trzeba? Wszakże jest dobrobyt  
i jest porządek... 
  DOZORCA
wbiega
Idzie król! — Już idzie... 
 
Pada na środku korytarza na kolana i twarzą zwrócony ku wejściu zaczyna czołem wybijać na ziemi pokłony, mimo że nie widno81 jeszcze nikogo. I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Majestat króla schodzi w te piwnice! 
  II MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Serce drży we mnie... 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
Ustąpmy na boki... 
 
Cofają się, tymczasem przez roztwarte drzwi wchodzi Orszak królewski. Na przodzie postępuje Dwóch ludzi niosących pochodnie, za nimi niesiony jest na tronie Król Blaks, ubrany w ciemnopurpurową szatę, od której odcina się długa, czarna broda. Na ramionach ma narzucony czarny płaszcz. Na głowie wysoka złota tiara asyryjskiej formy, na piersiach złote łańcuchy, u pasa głownia sztyletu. Siedzi bez ruchu, jak posąg, z głową nieco ku przodowi pochyloną, jakby pod ciężarem ogromnej tiary; ręce z mnóstwem pierścieni na palcach wsparł o poręcze tronu. — Niosący stawiają tron tuż przy wejściu, zwracając króla twarzą ku miejscu, gdzie Psyche jest przykuta. Po lewej ręce króla obok tronu staje Przemówiciel, w tyle gromadzi się reszta Orszaku, wszyscy ciemno ubrani.
Blaks, po chwili grobowego milczenia, daje ręką znak Przemówicielowi, po czym wraca do poprzedniej nieruchomości. PRZEMÓWICIEL
skłoniwszy się nisko przed królem, zwraca się do klęczącego wciąż z czołem przy ziemi dozorcy:
Jego Wszechmożność, ziemi król i władca,  
Pan samowładny, Mocarz ostateczny — 
raczy rozkazać, aby sprowadzono  
tutaj więzioną przed jego oblicze. 
 
Dozorca, wybiwszy jeszcze jeden pokłon, zrywa się, biegnie w głąb — i odpiąwszy żelaza, którymi Psyche jest do ściany przykuta, prowadzi ją przed króla, ciągnąc jak zwierza za koniec łańcucha. Na dany znak Przemówiciela usuwa się, rzucając z brzękiem na kamienną posadzkę łańcuch, od kajdan na rękach Psychy zwisający. PRZEMÓWICIEL
do Psychy:
Na twarz upadnij! 
 
Psyche stoi bez ruchu. PRZEMÓWICIEL
Na twarz padnij, mówię! 
 
Psyche wciąż nieporuszona, wśród obecnych przytłumiony szmer zgrozy.
Blaks porusza z lekka głową i daje znów ręką krótki znak Przemówicielowi. PRZEMÓWICIEL
Łaska królewska, iście niepojęta, 
raczy cię wezwać jeszcze po raz trzeci, 
byś dobrowolnie pokłon jej oddała... 
 
po chwili:
Wiesz, że więziona jesteś gwoli82 temu,  
iżeś83 rozruchów wiecznych była żagwią  
i ustawiczne niepokoje siała!  
Uwodzicielką jesteś i kłamczynią,  
praw gwałcicielką, buntowniczką zgoła  
i morderczynią, podżegaczką ludu 
i gorszycielką oraz podpalaczką!  
To są twe winy — ale król łaskawy  
gotów ci wszystko przebaczyć... gdy padniesz  
na twarz przed jego świętym majestatem. 
 
po chwili ciągnie dalej:
Wieść doszła króla, że przez jakieś czary,  
które w zasadzie są zgubne lub śmieszne,  
jednak w ostatniej potrzebie godziwe  
być gwoli dobru swego celu mogą:  
zdolnaś ginący świat ożywić z nowa... 
Król w to nie wierzy (wszakże to jest śmieszne) 
i nie uznaje, by było potrzeba 
wskrzeszać znów słońce gasnące na niebie 
lub zieleń z ziemi wywodzić na powrót 
gusłami dziewki jakiejś, kiedy mamy 
ciepło i światło sztucznie wytworzone 
przez elektryczne maszyny i dosyć 
środków żywności, chemicznie dobytych.  
Lecz król jest łaskaw, łaskaw jest nad miarę  
i jeśli pokłon dasz mu dobrowolny,  
on ci pozwoli dla uciechy tłumu  
tak się zabawić próbowaniem cudu... 
 
Psyche milczy. PRZEMÓWICIEL
odzywa się znowu:
Na twarz upadnij! — Masz królewskie słowo,  
że będziesz wolna i we czci na nowo! 
 
Znowu zmieszane, głuche odgłosy szturmujących. Psyche wzniosła głowę, nadsłuchuje. PRZEMÓWICIEL
Próżno tam słuchasz! Mocne są więzienia  
twojego mury i bez woli króla  
nikt tu nie wejdzie, ani ty wyjść możesz...  
Raczej weź łaskę króla, na oblicze  
padłszy... 
 
po chwili milczenia:
Co znaczy twoja niewzruszoność? 
  PSYCHE
Niech sam król mówi, jeżeli chce czego...  
Jemu odpowiem. 
  GŁOSY
Król?! — Co ona rzekła? 
Szalona! Crimen laesae maiestatis84!... 
  PRZEMÓWICIEL
do Króla:
Iście szalona! — Lecz... o świat tu idzie... 
  BLAKS
odzywa się po długim milczeniu:
Mów, czego żądasz? 
  PSYCHE
Ty mów, o co prosisz? 
 
Szmer grozy i przerażenia wśród obecnych. BLAKS
po chwili:
Pokłon mi oddaj... przynależny panu. 
  PSYCHE
Ha, ha! Więc tyle jeno żądasz, królu,  
od tej nędzarki w więzach, która stoi  
przed tobą, z twardych wywleczona żelaz!  
Ty, król potężny, świata pan wszechwładny,  
jedyny dziedzic starej ziemskiej kuli —  
a ja? Wszak nie ma w świecie takiej krzywdy,  
której od ciebie znieść bym nie musiała!  
Tyś sen mój spłoszył dziecinny, wyszydził  
tęsknoty moje, zdławił lot ku niebu,  
tyś moją świetność zdeptał, moc mą złamał,  
tyś mnie pohańbił i do zbrodni pchnąwszy,  
zamknął, jak zwierza, a teraz przychodzisz,  
abym ci pokłon oddała, mocarzu  
ginący świata, który trupieszeje  
pod twoją władzą! — Jakże ja ci pokłon  
dam dobrowolny, kiedym jest zakuta?  
Gdym jest w łańcuchach? 
 
Potrząsa kajdanami. — Na znak Blaksa kilku ludzi, między nimi Dozorca więzienny, przystępują do Psychy i usiłują zdjąć krępujące jej ręce żelaza. DOZORCA
Darmo się silimy! 
stal wrosła w ciało; zamki zardzewiałe  
nie chcą się poddać... 
  PSYCHE
Precz mi więc od dłoni! 
Zwolnić się mogę snadź85 ja sama tylko! 
 
Jednym szarpnięciem rąk rozrywa żelaza i rzuca z brzękiem na obie strony. I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Jak nić zerwała stalowe ogniwa! 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
To czarodziejstwo! — Ona będzie zdolna  
świat z martwych wskrzesić! 
  GŁOSY
Zbaw nas! Zbaw nas! Pani! 
Błagamy ciebie! 
  PSYCHE
Was — czyż zbawić można? 
 
wznosi rękę
Lecz tamtych, tamtych, którzy tam — wołają...! 
  BLAKS
Bacz, bym cię w grubsze nie dał zakuć pęta! 
Na twarz! 
  PSYCHE
Moc twoja już się przesiliła, 
cesarzu trupów! Zakuj mnie — i czekaj  
swojej godziny! Słuchaj wycia głodnych,  
których już złoto twoje nie nasyci! 
Ciesz się mądrością, która nie jest zdolna  
jednego listka wywieść z chłodnej ziemi! 
Ciesz się spokojem, który wnet się stanie  
już ostateczną i śmiertelną głuszą! 
Ciesz się przewagą swoją, lecz pamiętaj,  
że we mnie jednej jest pierwiastek życia, 
iże mnie można zgnieść, lecz nigdy — zabić!  
Każ mi na nowo okuć ręce, królu —  
lecz to ci mówię: słabe twe żelaza  
w wyrocznej chwili rąk mych nie wstrzymają! 
  GLOSY
po chwili głuchego milczenia, wybuchają nagle:
Zmiłuj się, panie! Przemów do niej, przemów!  
Niech nas ratuje! Dobrze pod twą władzą,  
lecz chcemy słońca, chcemy życia, kwiatów!  
zmiłuj się, panie! 
 
Słychać coraz gwałtowniejszą walkę za murami. PRZEMÓWICIEL
nachyla się do królewskiego ucha:
Boję się rozruchów... 
Gdyby ci jeszcze w tym okropnym czasie  
wierności stałej nie chcieli dochować,  
wtedy... 
  PSYCHE
Grzmi fala! Słyszycie? Grzmi fala! 
Pójdźcie wy, którzy wołacie mnie, Duszy!  
Sercem w te mury biję i toruję  
drogę przez kamień dla was! Pójdźcie do mnie!  
Oto nadeszła godzina dosytu!  
Otom ostatnią kaźnią odkupiona  
zebrała moce: wołacie mnie wszyscy,  
wszyscy mnie znacie, kiedy mnie zabrakło  
wśród was! — O, pójdźcie! Dam wam wyzwolenie! 
I wam, i sobie! Pójdźcie! Pójdźcie! Pójdźcie! 
 
Nagle jakoby morze wdarło się do kazamat. Słychać łoskot na schodach i grzmot wyłamywanych żelaznych drzwi — jeszcze chwila i wpada do kaźni Lud. — Wpadli z okrzykiem gromkim, z młotami i oskardami w dłoniach, walką utrudzeni. Zoczyli króla — mimo woli głucha i nagła wśród nich zalega cisza; stoją i patrzą. BLAKS
po chwili milczenia daje znak: dwóch ludzi z orszaku biorą go pod ręce i podnoszą. Powstawszy, postępuje kilka kroków, wlokąc długi płaszcz czarny za sobą, i staje przed Psychą. Naraz grzmiącym głosem woła:
Na twarz upadnij! — 
  PSYCHE
groźnie:
Ty upadaj, sługo! 
  GŁOSY Z ORSZAKU
pełne przestrachu i zgrozy:
Co to? Nieszczęsna! — 
  GŁOSY Z LUDU
O, Psyche! O, Psyche! 
  PSYCHE
rzuca się ku Blaksowi
Na twarz! — Mówiłam... 
 
Szybkim ruchem wyrywa mu sztylet zza pasa i wzniósłszy, zatrzymuje na mgnienie oka nad głową. GŁOSY
O zgrozo! 
  PSYCHE
uderza
Giń zwierzu! 
 
Blaks, rażony w serce, wali się w tył, martwy.
Lud wybucha szerokim, radosnym okrzykiem i naraz milknie... SCENA II
W tejże chwili dzieje się rzecz dziwna: Mur korytarza w głębi rozsuwa się i opada, jak szara mgła, otwierając widok na krajobraz tenże sam, który był na początku, w Arkadii. W pośrodku na opuszczającym się obłoku zstępuje Eros, bóg, tak jako był widny na początku, jeno że teraz ma wieniec z jodłowych gałązek na płomiennych kędziorach i skrzydła szeroko rozpostarte z obojego boku. Otaczają go, stojąc na łące, służebne dziewy arkadyjskiej królewny, po dwie z każdej strony: Hedone, Kallone, Melike i Hagne.
Lud patrzy w osłupieniu, cichy, zachwycony...
Psyche stoi w pośrodku, ze złotą falą swych włosów na więziennej szacie, twarzą do zjawiska, przedzielona od zstępującego ku niej boga leżącym na poprzek trupem Blaksa. Cały dawny Orszak królewski, w ciemnych swych płaszczach, stoi w milczeniu, cisnąc się do dwóch pozostałych bocznych ścian więziennego korytarza, jak skamieniały, zapatrzony w cudowną zjawę. — Krajobraz zalany jest jasnym światłem słonecznym, mrok jeno spowija ludzi tulących się pod resztkami murów więziennych i na przodzie sceny w milczeniu klęczących. EROS
Psyche!... 
  PSYCHE
O, Eros! Eros! 
 
Idzie ku Erosowi, zapatrzona w boskie jego zjawienie. — W chwili, gdy przestępuje przez trupa, który ją od niego dzielił, z ramion jej zsuwa się szara szata więzienna — i jasna już, w białym odzieniu, jako była na początku, klęka u nóg boga, obejmując rękoma jego kolana. CHÓR DZIEWEK SŁUŻEBNYCH
Witaj, Psyche! 
 
Eros pochyla się nad klęczącą i kładzie dłonie na jej włosach. PSYCHE
Otoś znów przy mnie, pan, kochanek, król! 
  HEDONE
Otarte łzy twe, zapomniany ból! 
  PSYCHE
O! Niech mię sprzęgnie z tobą wieczny ślub! 
  KALLONE
Już zakończony czas twych gorzkich prób! 
  PSYCHE
Daruj mi pokój! Daj zmazanie win! 
  MELIKE
Zbawiona jesteś przez spełniony Czyn! 
  PSYCHE
Twoją chcę stać się już na wieków wiek! 
  HAGNE
Morze za tobą — tu szczęśliwy brzeg! 
  PSYCHE
Ciebie szukałam wiecznie i jedynie  
przez życia piargi dążąc i bagniska:  
jeśli to we śnie twe lico mi błyska —  
niechajże nigdy sen mój nie przeminie! 
  CHÓR DZIEWEK SŁUŻEBNYCH
Szczęsną i piękną, niewinną i śpiewną  
ze snu się budzisz ciężkiego, królewno! 
  HEDONE
Witaj przez słońce, na niebie płonące! 
  KALLONE
Witaj przez kwiaty wonne na tej łące! 
  MELIKE
Witaj przez chóry ptasząt w złotym gaju! 
  HAGNE
Witaj przez nurty srebrzyste ruczaju! 
  EROS
Czy słyszysz głosy one modlitewne, 
które cię znowu witają, królewnę, 
na złotych błoniach twej wiecznej ojczyzny? 
Zamknięte rany twe, zgojone blizny, 
które w twych białych stopach ryły ciernie, 
kiedyś, za cieniem mym zdążając wiernie, 
wygnanka bosa, przez życia bezdroże 
szła w uciśnieniu, przez kał ziemi — w zorzę! 
A iżeś86 wszystek zniosła ból i trud, 
a iż cię ziemi nie pokalał brud, 
chociaż się czepiał twych pielgrzymich szat, 
z których wykwitłaś oto — lilii
1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Idź do strony:

Darmowe książki «Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz