Darmowe ebooki » Dramat współczesny » Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖

Czytasz książkę online - «Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Jerzy Żuławski



1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Idź do strony:
jestem przecież panienką na wydaniu — jestem tylko... płatną przyjaciółką starego i bogatego bankiera, który... Och! STEFAN

Ależ to jest ohydne, co mówisz!

PSYCHE

Ale prawdziwe — trudno! Nie chcę uchodzić za lepszą niż jestem!

STEFAN

Pozwól mi zapomnieć na godzinę bodaj, na chwilę, czym jesteś, a raczej — czym ciebie życie zrobiło... Nie wiem już sam, jak mam mówić... Słuchaj mnie,

w tobie jest jakieś piękno niepojęte  
i dostojeństwo niesłychane, święte, 
zadziwiające, które — dobrowolnie — 
poniżasz w sobie i z takim bolesnym  
uporem depcesz! Włosy twoje pachną,  
jakby łąk jakichś arkadyjskich kwiecie —  
twe stopy, zda się, chodziły po świecie 
śladami boga jakiegoś — twe oczy  
szukały w barwnych witrażów przeźroczy  
zjawisk anielskich — lub diadem twe skronie  
snadź wieńczył kiedyś... Coś się śni, żem pono  
wtedy za ciebie miecz wziął w krwawe łono  
i padł u stóp twych... 
  PSYCHE
jakby do siebie:
Myśl w przeszłości tonie —  
jakiś sen... błyski — krew i wyzwolenie —  
bóstwa jaw... Kwiaty miały kwitnąć... — Cienie! 
  STEFAN
Bóstwo najświętsze jest schowane w tobie, 
jak czarnoksięski pierścień w wschodnim grobie... 
 

I dlatego to, dlatego właśnie taki ból niezgłębiony mnie targa, gdy patrzę na ciebie pośród twych przyjaciół, gdy słyszę w twych ustach słowa... ach! —

Bo za to piękno, co przebłyska z ciebie 
pomimo woli przez ohydę życia, 
za tę królewskość twą sponiewieraną, 
za zbezczeszczoną boską świętość twoją, 
za to Coś, czego nazwać nawet nie umiem, a co ja 
jeden może w twojej obecności odczuwam, 
jak nutę hymnu, która się zbłąkała 
w powszednim gwarze ulicy — jak lśnienie 
monstrancji, którą świętokradzka ręka 
gdzieś na śmietnisko porzuciła — Psyche! 
ja ciebie kocham za to, kocham! Kocham... 
  PSYCHE
powtarza w zamyśleniu:

Kochasz...

STEFAN

Tak! I w imię tej miłości mojej zanoszę do ciebie prośbę za tobą samą; bądź dla mnie, chociaż dla mnie jednego, tym, czym jesteś w istocie, w głębi swej duszy — odrzuć ten pozór dręczący!...

W zapadającym tym wieczornym mroku,  
tak mi się świętą wydajesz, tak czystą — 
o! Bądź mi taką, bądź mi taką, Duszo! 
— A jeśli się łudzę, to pozwól mi bodaj łudzić się dalej!... 
  PSYCHE
z wolna, prawie nieświadomie, chyli się ku niemu

Łudź się...

nagle drgnęła, prostuje się znowu

Tak! — Łudzić się... tylko się łudzić!

Wstaje, podchodzi sennie ku pianinu i w zamyśleniu poczyna grać melodię piosnki „Szukałam szczęścia, o siostry moje”. Naraz urywa i wybuchając gorzkim śmiechem, pada rękoma i czołem na klawisze. STEFAN

Psyche! Co się z tobą dzieje!

PSYCHE
wznosi głowę, znowu spokojna

Nic. — Złudzenia!

STEFAN
po chwili milczenia:

Nie pojmuję już tego... Przyszedłem tu do ciebie z taką niewypowiedzianą miłosną tęsknotą, z takim bezmiernym pragnieniem... Wszak sama mnie przyzwałaś! Słuchaj! Przyniosłem usta pełne pocałunków... gorących, namiętnych.

PSYCHE
gorzko:

Ach, tak! — Więc pójdź i całuj. Masz ramiona moje odkryte, włosy i szyję... Masz usta i pierś — całuj! Czegóż chcesz więcej? Inni płacą za to, a ty... za miłość... ha, ha!

STEFAN
cofa się

Straszna, mrozem przejmująca gorycz drży w twoich słowach. Nigdy taka nie byłaś... Jeszcze wczoraj, jeszcze przed godziną... przed chwilą...

PSYCHE

Ach! Gdzież jest ta chwila, która była przed chwilą! Cóż chcesz... wszystko się z czasem musi przełamać...

STEFAN
klęka przed nią

Ty chora jesteś — o! Jakie ręce twoje gorące! Uspokój się, zapomnij o wszystkim, Psyche! Bądź moja, moja... niepodzielnie moja.

PSYCHE

Owszem — i czemużby nie? Wszakże należałam już do tylu... jeden mniej lub więcej — i cóż to znaczy? Dziś twoja, jutro znowu kogo innego, Freda lub Pawła — który przyjdzie...

STEFAN
zrywa się

Ach!

po chwili, głęboko:

Biednaś ty...

PSYCHE

O nie! Tylko nie żałuj! Nie proszę o to ciebie ani nikogo... Zresztą — dobrze mi z tym, co jest — lepiej niż wtedy, gdym się rwała... ku różnym... nieuchwytnym... Ha, ha, ha! Dobrze mi! Wesoło!...

STEFAN
znowu po chwili milczenia:

Nie dręcz mnie i siebie — i nie kłam! Źle ci jest, tak źle!... Ale ja cię kocham — i wyrwę cię, odkupię, wybawię...

PSYCHE

To znaczy, zrobisz mię — dla odmiany — swoją kochanką! Ha, ha, ha! Dość mam tych wybawień! Dość!

śmieje się gorzko, obłędnie i długo, aż nagle urywa

Tak. — Czas już światło zapalić.

Przyciska guzik na ścianie, gęsty mrok zapadającego wieczoru rozświetla się naraz jarkim76 światłem lamp elektrycznych. STEFAN
stoi przez długi czas w milczeniu, jakby ze snu wyrwany i jeszcze oszołomiony nagłym rozbłyśnięciem światła. Wreszcie podnosi głowę i oczy na Psychę; gorzki uśmiech.

Zdaje się jednak, że się istotnie... omyliłem. Zapomniałem na chwilę, gdzie jestem. Byłem śmieszny. — Żegnam panią — i... przepraszam.

Głęboki ukłon, wychodzi szybko. PSYCHE
stoi przez pewien czas w milczeniu, aż nagle wydaje straszny, ostatecznej rozpaczy pełen jęk:

O, wyzwolenia! Wyzwolenia!!

Rzuca się na fotel, padając twarzą na oparcie. — Długie milczenie. LOKAJ
w liberii, wchodzi z trójramiennym, zapalonym świecznikiem w ręku, którym sobie rozświetlał drogę, idąc przez ciemne pokoje

Wielmożna pani, powóz jaśnie pana barona czeka przed bramą.

PSYCHE
wznosi głowę, wstaje

Powiedz, że zejdę za chwilę...

Zwraca się na lewo. LOKAJ

Słucham wielmożnej pani.

Idzie ku drzwiom. PSYCHE
staje, odwraca się

Czekaj! —

Zbliża się do lokaja, znać, że waży jakąś myśl, wyciąga z wolna rękę i odbiera świecznik od niego.

Możesz już odejść.

Lokaj pogląda na nią ze zdziwieniem, rusza nieznacznie ramionami i wychodzi.
Psyche stoi znowu jakiś czas w milczeniu, ze świecznikiem w ręku, ze spuszczoną głową, jakby się namyślała. Nagle żywy ruch: powzięła ostatecznie postanowienie. Biegnie do drugiego pokoju, w głąb, za chwilę wraca, już bez świecznika. Stoi teraz na środku, ze skrzyżowanymi na piersiach rękoma i patrzy. Z drugiego pokoju dolatuje jakiś syk, trzask — nagle przez otwarte drzwi bucha łuna pożaru. Psyche niewzruszona — patrzy w ogień, śmiejąc się tylko z cicha. Pożar tymczasem wzrasta szybko, przeżarł już snadź przewodniki elektryczne, gdyż światła naraz gasną. Łuna jeno, coraz krwawsza, bijąc przez drzwi, oświetla nieruchomą wciąż Psychę. GŁOSY
odzywają się za oknami:

Gore! gore!

Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
VII. WYZWOLENIE Blaks, król świata Przemówiciel Mądry człowiek miejscowy Dwóch mądrych ludzi zagranicznych Dozorca więzienia Psyche, więziona buntownica — królewna Eros, bóg Hedone, Kallone, Melike, Hagne, dziewki służebne arkadyjskiej królewny Orszak króla Blaksa Lud
Rzecz dziać się będzie w czasie, który przyjdzie — gdziekolwiek.
Ponury, ciemny korytarz więzienny, bez okien, biegnący na poprzek sceny. Na lewo w końcu korytarza duża okuta brama. W głębi, w pośrodku muru szarego bez drzwi i okien, przykuta łańcuchami Psyche. Szata na niej ciemna, więzienna, na zsuniętym w tył kapturze lśnią włosy złote. SCENA I
Mądrzy ludzie, jeden miejscowy i dwóch zagranicznych, w czarnych togach i w beretach na głowie, wchodzą z lewej strony. Prowadzi ich Dozorca z pękiem kluczy i małą latarką w ręku. I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY

Czy daleko jeszcze?

DOZORCA
stawia latarkę na ziemi

To tutaj. Jest to najgłębszy loch w całym gmachu.

MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY

Dziękuję ci, dobry człowiecze. A czy można mówić z uwięzioną?

DOZORCA
wyjmuje z kieszeni jakieś kartki i przegląda

Macie panowie formalne pozwolenie zwiedzenia tych kazamat — ale o tym, byście mogli rozmawiać z więzioną, ani słowa! — Nie wolno mi dopuścić niczego więcej nad to, co tu jest napisane.

MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY

Powinieneś mieć dla nas osobne względy; wiesz, że jesteśmy Mądrymi Ludźmi...

DOZORCA

Poznaję to po waszym stroju, ale ja znów jestem człowiekiem, co słucha tych, których jedynie słuchać powinien.

II MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY

Przyjacielu! Wszakże w twoich papierach nie ma wyrażonego zakazu, że mówić nam z uwięzioną nie wolno?

DOZORCA
patrzy znów w papiery

To prawda...

MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY

A co nie jest zakazane, to wolno.

DOZORCA

Mnie się zdaje, owszem, że co nie jest dozwolone wyraźnie, tego nie wolno. Ale jeśli wy, Mądrzy Ludzie, tak mówicie...

MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY

Niewątpliwie. Przynajmniej w odniesieniu do patentowanych królewskim dekretem Mądrych Ludzi. Wobec innych — twoje zdanie jest słuszne.

DOZORCA

Ha, próbujcie z nią rozmawiać tedy, jeśli wam odpowie. Bo odpowiadać nie chce nikomu. Patrzcie, ma wyraz dumy, zgoła niewłaściwej w jej położeniu. Przykuta jest, a nie chce się ukorzyć. Gdyby to nie było obrazą dla królewskości, powiedziałbym wprost, że jest w niej coś królewskiego. Ale ja tego nie mówię — powiadam raczej, że oszalała w samotności...

MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY

Być może. Zwłaszcza, że szalona była zawsze.

DOZORCA

Tak. Kto jest szalony, temu bardzo łatwo oszaleć. Mówcie z nią. Ja jednak muszę odejść na swoje stanowisko. Pamiętajcie jeno77, panowie, abyście nie przedsiębrali niczego, co by nie było zgodne z porządkiem, którego ja tu jestem przedstawicielem i stróżem. Będę stał zewnątrz tej bramy, na załomie schodów wiodących do górnych korytarzy, obok najbliższego posterunku żandarmów. Innego wyjścia stąd nie masz... ostrzegam!

MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY

Bądź spokojny.

Dozorca wychodzi na lewo. MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
Przemówię do niej. 
  I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Owszem, mówcie, panie. 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
zwracając się do Psychy:
Słuchaj, dziewczyno, zaszczyt cię spotyka. 
Dwóch Mądrych Ludzi przyszło z zagranicy, 
ażeby widzieć lichą twą osobę —  
i za łaskawym króla pozwoleniem  
ciekawi ciebie... 
  II MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
przerywa:
Nie tak, nie tak, panie! 
Wszak Mądrzy Ludzie nigdy nie ciekawi, 
to wada tłumu! Myśmy przyszli oto,  
aby się wielkiej głupocie podziwić... 
  I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
przerywa:
Źle mówisz, panie... My się nie dziwimy!  
Ludzi niemądrych cechą jest zdziwienie. 
To rzecz nie nasza. 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
W każdym razie chcemy 
zobaczyć ciebie i jasno ci dowieść,  
że choć wzburzony tłum w szaleństwie dzikim  
chce cię uwolnić, sądząc, żeś jest zdolna  
świat obumarły ożywić na nowo:  
my — mądrzy — króla Blaksa wierne sługi,  
twierdzim stanowczo, żeś jest niepotrzebna  
i że bez ciebie wszystko da się zrobić... 
Czy zechcesz, ceniąc zaszczyt nader wielki,  
wdać się w dysputę z nami? 
  I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Tym się nie martw, 
iż pokonaną musisz być. Jesteśmy  
Mądrymi Ludźmi, a ty tylko — Duszą,  
wyrazem, który z dawna nic nie znaczy. 
  II MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Mógłbym ci nawet udowodnić łatwo,  
iż nie istniejesz wcale... 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
po chwili:

Nie chce mówić...

I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Ozwij się przecie! Jesteśmy łaskawi  
i niekoniecznie z słów twych śmiać się będziem! 
 
Psyche, wciąż milcząca i nieporuszona, jakby obecności ich zgoła nie spostrzegała.
Z zewnątrz dochodzi odgłos jakby wzburzonego morza. II MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Próżnośmy tutaj przyszli78... 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
Owszem; zawszeć 
rzecz to ciekawa, widzieć kazamaty,  
gdzie jest więziona ta, co pono światy  
ma od zagłady zratować. A zresztą  
wkrótce tu zejdzie król. W jego orszaku  
może by dla nas miejsca już nie było —  
a więc przyszedłszy wcześniej, to zyskamy,  
że obaczymy ową rzecz niezwykłą... 
  I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Ja nie rozumiem onej całej sprawy,  
mimo że jestem mądry. 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
Snadź79 jest głupia. 
  I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Któż jest właściwie ta cudotwórczyni  
i za co tutaj zamknięta? 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
Kto ona? 
Nie wiem i pono nie wie nikt z tych czasów.  
Z jakichś się dawnych przybłąkała wieków,  
rzec by się chciało, z zapomnianych światów, 
ażeby w państwa wszechwładnego króla  
wnosić niepokój! To jej główna zbrodnia! 
  I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Dlaczegóż król więc ściąć jej nie rozkaże? 
  MĄDRY CZŁOWIEK MIEJSCOWY
To nie pomaga. Stracona — na nowo  
kędyś się rodzi, wieczna wichrzycielka,  
i znowu mąci ład, przez króla Blaksa  
tu ustanowion. Stąd też jest podanie  
pomiędzy ludem, głupim jako zwykle,  
że nieśmiertelna jest i moc ma przeto  
odrodzić światy już zamierające, 
póki pokłonu nie odda królowi 
dobrowolnego i tym moc swą zniszczy. 
Słyszycie, panie? Jako fale morza 
tłum o więzienne grube ściany bije,  
jej uwolnienia wołając! 
  I MĄDRY CZŁOWIEK ZAGRANICZNY
Zaiste! 
Tłum należało od dawna wytracić. 
Jużem to w książce
1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Idź do strony:

Darmowe książki «Eros i Psyche - Jerzy Żuławski (biblioteki internetowe txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz