Darmowe ebooki » Dramat wierszowany » Brand - Henryk Ibsen (literatura naukowa online .txt) 📖

Czytasz książkę online - «Brand - Henryk Ibsen (literatura naukowa online .txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Henryk Ibsen



1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 24
Idź do strony:
class="stanza">
Nie inaczej! 
Dwóch zdań tu nigdy już nie będzie! 
Grzęda jej snuje się przy grzędzie... 
Szkły85 nie obejmiesz ich swoimi, 
Taki to wielki kawał ziemi! 
Bogaczem będziesz!... 
  BRAND
No, a sąd? 
  WÓJT
z uśmiechem
O tym pan myślisz? Skądże, skąd 
Takie pytanie? Toć nie rości 
Nikt sobie praw do jegomości 
Schedy ojcowskiej... 
  BRAND
No, a przecie, 
Jeśli się znajdzie ktoś na świecie, 
Co tego spadku równie wart, 
Bo jest w swym prawie? 
  WÓJT
Chyba czart! 
Prócz mnie tu nie ma dziś człowieka, 
Co mógłby rzec, iż na to czeka —  
Ja o tym dobrze wiem! A zatem, 
Przy tym dziedzictwie tak bogatym 
Możesz pan sobie żyć — bo cóż? 
Świat ci otworem wszerz i wzdłuż! 
  BRAND
To znaczy: mamy cię tu dość, 
Nam niepotrzebny taki gość —  
Prawda? Co? 
  WÓJT
Prawda! Dla tej wioski 
Byłby to dar prawdziwie boski, 
Gdybyś pan poszedł od nas precz! 
Zechciej pan tylko — prosta rzecz —  
Rozważyć sobie, proszę pana. 
Nie jako wilk, któremu dana 
Moc tłumaczenia bożych wzorów 
Ot, wobec gęsi i gęsiorów; 
Duch, mówię, pański w tym zakątku 
Jest niedostępny od początku 
Aże do końca — rzeknę szczerze: 
Dla tych zakutych w prostej wierze 
Ciemnych górali i rybaków 
Jest-ci on księgą, pełną znaków 
Niezrozumiałych, ba! co więcej: 
Jest dla nich źródłem trosk tysięcy, 
Klątwą... 
  BRAND
W rodzinnej wiosce swojej 
Człek, jako drzewo w ziemi, stoi, 
Gdy tam jest zbędny, praca pusta, 
Milknie duch jego, milkną usta! 
  WÓJT
Czyń, jak potrzeba — to jest, panie, 
Przenajprzedniejsze przykazanie. 
  BRAND
Lecz, co potrzeba, inak w dole, 
A inak sądzą w górskim siole. 
  WÓJT
Tak rozumuje mienna86 dal, 
Lecz nie mieszkańcy biednych hal. 
  BRAND
Wy, którym wciąż przed oczy stawa 
Różnica między górskim krajem, 
A nizinami! Z tym zwyczajem 
Chcecie mieć wszystkie nizin prawa, 
Od obowiązków uciekacie! 
Starczy wam krzyczeć: „Miły bracie, 
My ludzie biedni, ludzie prości.” 
  WÓJT
Że przecież każde pokolenie 
I każdy czas swą cząstkę żenie, 
Własnymi chodząc wciąż drogami, 
Do ludzkich dziejów wspólnej kasy, 
Że — oczywiście, w dawne czasy —  
To samo było także z nami 
I wszyscy cząstkę swą wpłacili... 
O tym nie mówi się w tej chwili, 
Lecz nie przepadło tak bez wieści 
To, co się w starych baśniach mieści... 
Nasza wojenna, dawna chwała 
Dotąd żyć jeszcze nie przestała 
W rocznikach, mówię, króla Beli87... 
A czyście, panie, nie słyszeli 
O braciach Wulfie i o Thorze88, 
O tym, jak ród nasz het za morze, 
Gdzieś do Brettlandzkich szedł wybrzeży 
Z ogniem i mieczem?... O tym szerzy 
Wieść się do dzisiaj... Są kroniki, 
Jak na południe biegły dziki, 
I jak krzyczano z wielką trwogą: 
„Odwróćże Bóg tę klęskę srogą” 
Tymi dzikami to my, panie! 
Taki lud wyrósł na tym łanie! 
On tych, co szli po zemsty drodze, 
We krwi zatapiał i pożodze! 
Ba! Jeden z naszych pragnął nawet 
W obronie Boga wraz wet za wet 
Oddać Turkowi! Po krzyż sięga, 
By sczezła pogan tych potęga —  
Prawda, nie doszło do wyprawy... 
  BRAND
Niejeden, panie mój łaskawy, 
Został po takim bohaterze 
Dzielny potomek — — 
  WÓJT
Mówiąc szczerze, 
Tak! Jeno89 skąd wy o tym, księże, 
Macie wiadomość?... 
  BRAND
Chęć się lęże 
Podobnych wypraw w tej krainie 
I dzisiaj jeszcze... 
  WÓJT
Tak, nie ginie 
Męstwo praojców! Dawne moce 
Jeszcze zostały! Wszak w epoce 
Króla Belowej my sięgali 
Po liść wawrzynu. Mówiąc dalej, 
Nasamprzód kurtę jak najmilej 
Cudzoziemcowi my skroili, 
Potem nie było innej rady, 
Jak prać kumotry i sąsiady! 
Hej, ogieniaszek my wesoły 
Słali na chaty i kościoły! 
Płonęły sterty, a nam zasię 
Rósł wieniec chwały w ciągłej krasie. 
Zbyt często później wspominano 
O krwi, wylanej w nasze rano; 
Jednakże każdy dzisiaj przyzna, 
Że wszak nasza ta ojczyzna, 
Jako rzeczone mówią baśnie, 
Miała potęgę swą w tych właśnie 
Pradawnych czasach i, że ziemi 
Kęs ten, na którym stopy swemi 
Oto stoimy, miał swe lata, 
Gdzie dla popchnięcia naprzód świata 
Nie skąpił ognia też i miecza. 
  BRAND
Lecz dziś się lud mój ubezpiecza 
Przed owym prawem, które broni 
Dziedzictwa Beli — On je trwoni, 
On, bohaterski spadku, ciebie 
Pługiem i radłem w ziemi grzebie. 
  WÓJT
O nie, bynajmniej! Zechciej, panie, 
Na gminne przybyć ucztowanie, 
Gdy miejsce pada honorowe 
Na sędzię, panie, i mą głowę, 
Tak, na ławnika i pisarza —  
Wówczas przenigdy się nie zdarza, 
Gdy krąży poncz, czy piwa dzban, 
Aby nasz lud, z wdzięczności znan, 
Zapomnieć miał o królu Beli. 
Niech ino brać się rozweseli, 
Od razu skrzętne pogotowie 
W długiej czy krótkiej wielbi mowie 
Swego praszczura, o, ja sam 
Krzyczę: niech żyje, żyje nam! 
Ja sam od razu, wyznać muszę, 
Mam w sobie myśli pełną duszę, 
Z których na jego pragnę cześć 
Zaszczytny zaraz wieniec pleść! 
Nieco poezji zawsze-ć lubię, 
I trzeba przyznać k naszej chlubie, 
Nam wszystkim ona wielce miła. 
W życiu — rzecz inna — to jej siła 
Wzdyć będzie zgubna, lecz z wieczora, 
Od siódmej, panie, do dziesiątej, 
Gdy człek powróci w swoje kąty, 
Zmęczony trudem, taka pora 
Wymaga, wiecie, orzeźwienia —  
Wówczas to skarb ten człek ocenia! 
Zaś co do pana — w pracy twojej 
Człowiek się właśnie tego boi, 
Że pan byś siać i sprzątać chciał 
Za jednym razem — istny szał: 
Giń albo dawaj! Tak się dzieje, 
Że pan ze życiem chcesz ideę 
Łączyć, że dążeń pańskich sedno, 
Modlitwę z pracą zlewać w jedno, 
Że żywioł z tego będzie żarki, 
Jak proch z saletry, węgla, siarki. 
  BRAND
Zgadł pan.  
  WÓJT
W ten sposób można zgoła 
Na szersze działać tylko koła, 
Nam tylko jedna rzecz przypadła: 
Orać to morze i mokradła. 
  BRAND
Wprzódy niech każdy z was w to morze 
Pustą chełpliwość swą zaorze! 
Karzeł li karłem jest dla świata, 
Choćby miał ojcem Goliata90. 
  WÓJT
Wielkie wspomnienia krzepią ludzi. 
  BRAND
Gdy przez nie czyn się nowy budzi, 
Lecz dla was wiek ten dawnej chwały 
Łożem gnuśności jest ospałej! 
  WÓJT
Pierwsze me słowa i ostatnie: 
Pan chyba zębów swych nie zatnie, 
Lecz pójdzie sobie w szerszy świat. 
Nikt tu, choć każdy chciałby rad, 
Postępków pana nie rozumie; 
Obcy twój pogląd w naszym tłumie. 
A jeśli trzeba ten nasz lud 
Pociągnąć wiarą w lepsze dnie, 
Ten obowiązek zostaw mnie, 
Mężnie ja spełnię taki trud! 
Całe me życie jest dowodem, 
Że obowiązek szedł mi przodem: 
Przeze mnie lud się nasz podwoił, 
Niemal potroił, nędzę-m koił. 
Nowe dla życia tutaj środki 
Znajdując, widzisz, na tej wiotkiej, 
Kamiennej glebie; w ciągłej walce 
Z twardą naturą, my, ospalce, 
Parliśmy naprzód, niby parą. 
Młodość odświeża ziemię starą, 
Powstają drogi, pną się mosty... 
  BRAND
Lecz nie od wiary do żywota. 
  WÓJT
Od fiordu idzie poręcz złota 
Aż po lodowiec po tej prostej 
Stromej krawędzi!... 
  BRAND
Nie pomiędzy 
Czynem a myślą... 
  WÓJT
Przenajprędzej 
Trzeba użyźniać tak powoli 
Kęsek po kęsku ten szmat roli, 
Człekowi możność bytu dać! 
O tym myślała nasza brać, 
Nim jeszcze pański duch w nią wlazł. 
Od razuś baczył pośród nas, 
By światłość lampki i blask zorzy 
Złączyć północnej... Cóż się tworzy 
Z tej mieszaniny?... Jakie błysły 
Z tego promienie? Lud swe zmysły 
Ponoś utracił, nie wie sam, 
Gdzie szukać prawdy, gdzie jest kłam, 
Nie wie, kto mały, a kto wielki, 
Gdzie szukać rzeki, gdzie kropelki, 
Nie wie, wciąż błądząc pośród pól, 
Co jest pokuta, a co ból, 
Widzisz, niewinny. Mówię święcie: 
Wszystkoś pogrążył pan w zamęcie, 
Huf, co zwyciężać miał złączony, 
Dzisiaj się rozpadł na dwie strony. 
  BRAND
Mów pan, o, mów pan jak najdłużej, 
Wcale mnie słowo twe nie znuży. 
Człek swego pola nie wybiera —  
W kim mieszka jasna chęć i szczera, 
Temu głos boży wciąż powiada: 
Tutaj twe miejsce!... Trudna rada! 
  WÓJT
Owszem, niech będzie! Tylko, panie, 
Niech każdy w kole swym zostanie! 
Wielkiej doznaję ja pociechy, 
Patrząc, jak ludzkie mażesz grzechy. 
Na to sążnistych trzeba słów! 
Jeno nie lubię, kiedy znów 
Zamienić chciałbyś na niedzielę 
Powszedni dzionek: to za wiele! 
To wywieszanie ciągłe flag 
Juści-ć wygląda, panie, tak, 
Jak gdyby w fiordzie, w każdej łodzi 
Siedział sam Pan Bóg!... To już szkodzi!  
  BRAND
Chcąc według pańskiej działać rady, 
Zmienić by trzeba swoją duszę, 
A to nie idzie! Żyć ja muszę 
Swym tylko dziełem, w jego ślady 
Prowadzić ludzi, by jaśniała 
Naokół ścian mych jego chwała. 
Twój lud, uśpiony przez swe wodze, 
Na bożej musi stanąć drodze! 
W tej zasad waszych ćmie91 ponurej 
Wyrzekł się górskiej swej natury, 
Tu wasz poziomy Bóg do góry 
Piąć mu się wzbrania — Bóg ten, który 
Do cna walczącą czerń ogłupia, 
Że wraz92 się staje niby trupia. 
Wyście wyssali z niego krew, 
W tchórza się zmieni dawny lew, 
Serce na miazgęście im starli, 
Niby są z brązu, a umarli! 
Lecz choć ta gawiedź dziś spokojna, 
Jutro wam huknie w uszy: Wojna! 
  WÓJT
Wojna?  
  BRAND
Tak, wojna! 
  WÓJT
Bardzo ładnie: 
Pan pierwszy w wojnie swojej padnie! 
  BRAND
Kiedyż przekona się wasz świat, 
Że ten zwyciężył, który padł!?  
  WÓJT
Brand! Brand! Stanąłeś na przełomie! 
Obyś pan kiedy zbyt widomie93 
Nie pożałował stawki94 swojej! 
  BRAND
Nie pożałuję! Stawka stoi! 
  WÓJT
Jeśli pan przegrasz, życie pana 
Będzie jak stawka zmarnowana! 
Masz, czego tylko zachce dusza! 
Spadek ojcowski cię nie wzrusza? 
Masz, czego można chcieć na świecie: 
Miłą masz żonę, drogie dziecię, 
Fortuna nęci cię spłoniona, 
Niby dojrzałych jagód grona. 
  BRAND
A cóż, jeżeli tej fortunie 
Pokażę plecy? Jeśli trzeba 
Pogardzić takim kęsem chleba? 
Cóż będzie wówczas? 
  WÓJT
Wszystko runie! 
Z naszej zapadłej, nagiej dziczy 
Wynieś swój sztandar wojowniczy! 
Idź na południe, do wybrzeży: 
Tam obiecany kraj-ci leży 
Dla takich śmiałków! Tam bogaci 
Ludzie w odwagę, tam niech płaci 
Krwią swoje męstwo ludzka gmina! 
Tu lud nie daje krwi, on zgina 
Tutaj się w pocie, o chleb swój 
Z głazem i śniegiem tocząc bój. 
  BRAND
Ja tu zostanę! Jasna rzecz: 
Tu moje gniazdo i mój miecz 
Zostanie tutaj! 
  WÓJT
Wiesz, co z klęski 
Wynosi człowiek niezwycięski? 
Co już na zawsze traci? 
  BRAND
Siebie 
Stracę na zawsze, gdy w potrzebie 
Zechcę się cofać... 
  WÓJT
Rzec ci mam, 
Iż na nic walka, gdyś jest sam. 
  BRAND
Ze mną najlepsi! 
  WÓJT
A zaś ze mną 
Są najliczniejsi! 
 
odchodzi BRAND
patrzy za nim
Nadaremną 
Ta twoja troska... Szkoda trudu... 
Prawdziwy, pełnej krwi wódz ludu! 
Szlachetnej myśli, dzielnej dłoni, 
Gorącej duszy, mądrej głowy, 
W swoim rodzaju postępowy, 
Przed nowym czasem się nie broni, 
Jednak prawdziwy bicz to boski 
Dla swej dziedziny, dla swej wioski. 
Lawiny, wichry, mory, głody, 
Wylewy rzek i mróz i lody 
Nie dadzą wpół się tak we znaki 
Nieszczęsnym ludziom, niż człek taki... 
Zaraza życie ci odbierze, 
Lecz człowiek ciasny w takiej mierze, 
Jak ten, od razu wszystko niszczy! 
Sny najpiękniejsze w kupę zgliszczy 
Zmieni podobny schrypły duch! 
Tamuje wszelki świeży ruch. 
Harmonię kłóci najwdzięczniejszą! 
Przezeń się wszystkie szczyty zmniejszą, 
On błyskawiczny tłumi grom, 
Siłę odbiera wielkim snom, 
Z których się czyny wielkie rodzą, 
Karleje świat pod jego wodzą — 
 
nagle z przerażeniem
Żadnej, a żadnej wiadomości? 
Przecież — — —  
 
biegnie naprzeciw zbliżającego się Doktora
Czy od niej idziesz w gości 
Do nas? 
  DOKTÓR
Przed sędzią już jest swym. 
  BRAND
Zmarła!... W pokucie? 
  DOKTÓR
Wyznać muszę, 
Iżem nie widział, aby w skrusze 
Skończyła życie. Skąpstwo złym 
Snać95 jest doradcą — nazbyt mało 
Czasu przed śmiercią jej zostało. 
  BRAND
patrzy przed siebie w głębokim przerażeniu
Przegrana dusza? 
  DOKTÓR
Być to może, 
Iż jej przebaczą sądy boże. 
  BRAND
po cichu
Co rzekła, uchodząc z naszych dróg? 
  DOKTÓR
To li wyrzekła szeptem: Bóg 
Nie jest tak twardy, jak mój syn. 
  BRAND
słania
1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 24
Idź do strony:

Darmowe książki «Brand - Henryk Ibsen (literatura naukowa online .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz