Stracone zachody miłości - William Shakespeare (Szekspir) (biblioteka techniczna online TXT) 📖

„jak na uczonego przystoi”. [przypis edytorski]

56. haud credo (łac.) — nie wierzę. [przypis edytorski]

57. facere (łac.) — robić, czynić. [przypis edytorski]

58. ostentare (łac.) — chwalić się czymś, stawiać na widoku. [przypis edytorski]

59. prostota — tu: prostactwo. [przypis edytorski]

60. bis coctus (łac.) — dwukrotnie gotowany a. pieczony. [przypis edytorski]

61. omne bene (łac.) — wszystko dobrze. [przypis edytorski]

62. ex tempore (łac.) — bez przygotowania, na poczekaniu. [przypis edytorski]

63. perge (łac.) — mów dalej. [przypis edytorski]

64. Rzadki talent! — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie kwestię Tępaka: „Jeśli talent jest pazurem, patrzcie, z jakim go chwyta talentem”. [przypis edytorski]

65. aprehensja (tu z ang., z łac.) — postrzeganie, pojmowanie; pojęcie, idea. [przypis edytorski]

66. pia mater (łac., anat.) — opona miękka, najgłębsza warstwa błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy; tu: mózg. [przypis edytorski]

67. mehercle a. mehercule (łac.) — na Herkulesa! [przypis edytorski]

68. vir sapit, qui pauca loquitur (łac.) — mądry człowiek, co mówi niewiele. [przypis edytorski]

69. quasi (łac.) — jak, jakby. [przypis edytorski]

70. Fauste, precor, gelida quando pecus omne sub umbra ruminat (łac.) — Faustusie, chciałbym, skoro całe stado w chłodnym cieniu przeżuwa... (początek pierwszej eklogi Baptysty Spagnoliego, pierwszego wiersza w podręczniku do łaciny ówczesnych szkół średnich). [przypis edytorski]

71. O dobry stary Mantuańczyku! — urodzony w Mantui wł. poeta Baptysta Spagnoli (1447–1516), zwany Mantuanus, był autorem Eklog (1498), napisanych stosunkowo prostą łaciną i wykorzystywanych w szkołach angielskich do jej nauczania. [przypis edytorski]

72. Venetia! Venetia! Chi non ti vede, non ti pretia. (przysł. wł.) — Wenecjo, Wenecjo! Kto ciebie nie widział, ten cię nie ceni. [przypis edytorski]

73. Ut, re, sol, la, mi, fa — system solmizacji, sylab stosowanych w nauce śpiewu, pierwotnie zaczynał się od „ut”, w XVII w. zastąpionego przez „do”. [przypis edytorski]

74. Lege, domine (łac.) — Czytaj, panie. [przypis edytorski]

75. canzonetta (wł. dosł.: pioseneczka) — gatunek krótkich, popularnych utworów wokalnych o lekkim charakterze, powstały w poł. XVI w. we Włoszech. [przypis edytorski]

76. caret (łac.) — nie ma; jest pozbawiony; obchodzi się (bez). [przypis edytorski]

77. Owidiusz, Publius Ovidius Naso (43 p.n.e. – 17 lub 18 n.e.) — wybitny poeta rzym., wsławiony kunsztem, inwencją i barwnością opisów. [przypis edytorski]

78. imitari (łac.) — naśladować. [przypis edytorski]

79. Adieu! (fr.) — do widzenia! [przypis edytorski]

80. ben venuto (wł.) — serdeczne powitanie. [przypis edytorski]

81. pauca verba (łac.) — kilka słów. [przypis edytorski]

82. wczas (daw.) — odpoczynek, wypoczynek, rozrywka. [przypis edytorski]

83. Ajaks a. Ajas zw. Wielkim (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. Rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie. Kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich. Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

84. przychodzi z papierem jak krzywoprzysięzca — skazanym za krzywoprzysięstwo wieszano na piersi papier z opisem ich przestępstwa. [przypis edytorski]

85. zmrużek (daw.) — ciuciubabka, zabawa dziecięca. [przypis edytorski]

86. dudek (daw., pot.) — głupek. [przypis edytorski]

87. Jowisz a. Jupiter (mit. rzym.) — najwyższe bóstwo rzymskiego panteonu, bóg nieba i burzy, odpowiednik gr. Zeusa. [przypis edytorski]

88. Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza. [przypis edytorski]

89. przysiągłby przy tobie, że Junona jest Cyganką — w oryg.: „że jest Etiopką”; w czasach Szekspira śniada, ciemna cera uchodziła za brzydką. [przypis edytorski]

90. bierwiono — kawałek drewna oczyszczony z gałęzi, przeznaczony na opał. [przypis edytorski]

91. Alcyd (mit. gr.) — heros Herkules, syn Alkmeny (łac. Alcmene). [przypis edytorski]

92. fryga (daw.) — wirująca zabawka dziecięca, podobna do bąka. [przypis edytorski]

93. Nestor (mit. gr.) — król Pylos, najstarszy uczestnik wojny trojańskiej, symbol wieku i związanego z nim doświadczenia. [przypis edytorski]

94. Tymon z Aten (V w. p.n.e.) — znany w starożytności ze swojej zgorzkniałej niechęci do ludzi. [przypis edytorski]

95. łątka (daw.) — lalka, kukiełka. [przypis edytorski]

96. tyzanna, właśc. tyzana (daw., z fr.) — ziółka, leczniczy napar z suszonych roślin. [przypis edytorski]

97. gwebr (daw.) — wyznawca zaratusztrianizmu; perscy zaratusztrianie w ucieczce przed muzułmańskimi prześladowaniami osiedlili się w Indiach. I jak Gwebr — w oryg.: grubiański i dziki człowiek z Indii. [przypis edytorski]

98. kosa (daw.) — warkocz. [przypis edytorski]

99. Dumain: Odkryj tekst jaki, jakie prawo stare. Longaville: I diabła jakim oszukaj fortelem — w późn. wyd. tłumaczenie zweryfikowano, dodając jeden wers i odmiennie przypisując postaciom: „Dumain: Właśnie! na grzech nasz wynajdź jakie ziele. Longaville: Odkryj tekst jaki, jakie prawo stare i diabła jakim oszukaj fortelem”. [przypis edytorski]

100. Bachus (mit. rzym.) — bóg wina i płodności; gr. Bakchos, Dionizos. [przypis edytorski]

101. Hesperyd drzewo (mit. gr.) — jabłoń rodząca złote jabłka, rosnąca w ogrodzie nimf Hesperyd; jej owoce miał zdobyć Herakles. [przypis edytorski]

102. Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun sztuki, przewodnik dziewięciu muz. [przypis edytorski]

103. pustota (daw.) — lekkomyślność i skłonność do żartów; tu: lekkomyślne figle. [przypis edytorski]

104. Satis quod sufficit (łac.) — Dostateczne, czego wystarcza. [przypis edytorski]

105. quondam (łac.) — pewnego razu; niegdyś; nieraz. [przypis edytorski]

106. Novi hominem tanquam te (łac.) — Znam tego człowieka jak ciebie. [przypis edytorski]

107. peregrynat (przestarz.) — podróżnik, wędrownik. [przypis edytorski]

108. pugilares (daw.) — portfel. [przypis edytorski]

109. abominacja — wstręt, odraza, obrzydzenie; z łac. abominatio, w daw. źródłach zapisywanego także jako abhonimatio, gdyż błędnie wywodzono to słowo od ab homine: od człowieka. [przypis edytorski]

110. insania (łac.) — szaleństwo. [przypis edytorski]

111. ne intelligis, domine? (łac.) — nie rozumiesz, panie? [przypis edytorski]

112. frenetykiem, lunatykiem — frenetyk: osoba gwałtowna, żywiołowa; w oryg. frantic, lunatic: szalony, wariat. [przypis edytorski]

113. Laus Deo, bone intelligo (łac.) — Chwała Bogu, dobrzy rozumiem (powinno być bene: dobrze, zamiast bone, tj. bonae: dobrzy, dobrego a. dobremu). [przypis edytorski]

114. Pryscjan, właśc. Priscianus Caesariensis (1 poł. VI w. n.e.) — gramatyk łaciński, autor monumentalnego dzieła w osiemnastu księgach Institutiones grammaticae, używanego w średniowieczu jako standardowy podręcznik łaciny dla zaawansowanych; w Anglii powstał idiom to break Priscian’s head, „skręcać kark Pryscjanowi”, oznaczający posługiwanie się złą gramatyką. [przypis edytorski]

115. Videsne quis venit? (łac.) — Czy widzisz, kto idzie? [przypis edytorski]

116. Video et gaudeo (łac.) — Widzę i cieszę się. [przypis edytorski]

117. quare (łac.) — dlaczego. [przypis edytorski]

118. honorificabilitudinitatibus (łac.) — utworzony przez Szekspira celownik liczby mnogiej poświadczonego w śrdw. łacinie wyrazu honorificabilitudinitas (stan gotowości do przyjęcia zaszczytu), uważanego w tych czasach za najdłuższe ze znanych słów. [przypis edytorski]

119. pueritia (łac.) — dzieciństwo; dziecinność. [przypis edytorski]

120. z rogiem w dodatku — dawna ang. pomoc dydaktyczna do nauki czytania, zwana hornbook (książka rogowa), składała się z pojedynczej kartki z wypisanym alfabetem (czasem także z cyframi oraz z modlitwą Ojcze nasz), umieszczonej na drewnianej tabliczce z rączką i chronionej osłoną z cienkiej, przezroczystej płytki z rogu lub miki. [przypis edytorski]

121. Quis, quis? (łac.) — Co, co? [przypis edytorski]

122. raduje się moje serce, prawdziwy dowcip. — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie trzy kwestie: „Ćma: I to przypięty przez dzieciaka staremu człowiekowi — rogalowi. Holofernes: Cóż to za figura? Ćma: Rogi”. [przypis edytorski]

123. circum circa (łac.) — wokoło, na wszystkie strony. [przypis edytorski]

124. ad unguem (łac.) — dosł.: do paznokcia; dokładnie, skrupulatnie, starannie. [przypis edytorski]

125. preambula, właśc. praeambula (łac.) — idź przodem. [przypis edytorski]

126. Czy nie edukujesz młodzieniaszka w wielkim domu na szczycie góry? — w późn. wyd. popr. tłumaczenie na: „Czy nie edukujesz młodzieniaszków w wielkim domu na szczycie góry?”. [przypis edytorski]

127. sine dubio (łac.) — bez wątpienia. [przypis edytorski]

128. Należy przedstawić jej dziewięciu bohaterów — popularną rozrywką w epoce elżbietańskiej było przedstawianie Dziewięciu Bohaterów, postaci uznanych w średniowieczu za ideały rycerstwa. Na dziewiątkę składało się trzech pogańskich herosów antyku: Hektor, Aleksander Wielki i Cezar, trzech żydowskich biblijnych: Jozue, Dawid i Juda Machabeusz, oraz trzech średniowiecznych, chrześcijańskich: król Artur, Karol Wielki i Godfryd de Bouillon. Tutaj skład zostaje zmieniony: Holofernes dodaje Pompejusza i Herkulesa. [przypis edytorski]

129. Juda Machabeusz — dowódca żydowskiego powstania Machabeuszy przeciwko władzy Seleucydów (167–160 p.n.e.). [przypis edytorski]

130. Pompejusz Wielki, Gnaeus Pompeius Magnus (106–48 p.n.e.) — rzym. dowódca wojskowy i polityk, jeden z twórców I triumwiratu, po jego rozpadzie walczył przeciwko Juliuszowi Cezarowi w wojnie domowej. [przypis edytorski]

131. Allons! (fr.) — Chodźmy! [przypis edytorski]

132. na twarzyczce przy zerze masz zerko — twarz w piegi lub krostki. [przypis edytorski]

133. ramota — pisanina bez większej wartości literackiej. [przypis edytorski]

134. Idą przebrani niby za Moskali — pod koniec XVI w. egzotyczna Rosja była modna w Londynie. Car Iwan Groźny szukał sojusznika wojskowego i politycznego, proponując królowej Elżbiecie wzięcie za żonę jej krewnej, zgodził się też udzielić Anglikom praw wyłączności na handel ze swoim państwem. Wymieniano wizyty ambasadorów, prężnie działała Kompania Moskiewska, angielska spółka objęta patronatem królewskim. Przebranie za Moskali stanowi echo widowiska wystawionego w 1594 podczas festiwalu zimowego w Gray’s Inn w Londynie, gdzie pojawili się aktorzy przebrani za posłów moskiewskich (podczas tego samego festiwalu trupa Szekspira odegrała Komedię omyłek). [przypis edytorski]

135. kitajka — gładka, błyszcząca tkanina jedwabna, pierwotnie chińska, skąd nazwa (daw. Kitaj to Chiny), tafta. [przypis edytorski]

136. Co kiedykolwiek zwrócił ku nam oczy. Niebieskie duchy, raczcie... — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając wtrąconą kwestię Boyeta: „Ćma: Co kiedykolwiek zwrócił ku nam oczy. Duchy... Boyet: Twa rola wyzionie wnet ducha. Ćma: Duchy niebieskie, raczcie...”. [przypis edytorski]

137. małmazja (daw.) — słodkie, aromatyczne czerwone wino z krajów śródziemnomorskich, bardzo kosztowne. [przypis edytorski]

138. krupnik — tu: słodka nalewka miodowo-korzenna. [przypis edytorski]

139. lipiec — tu: miód z kwiatu lipy. [przypis edytorski]

140. rozhowor (daw., z rus.) — rozmowa, opowieść. [przypis edytorski]

141. partes (daw.) — partytura, nuty; w oryg. gra słów: he can sing/ A mean most meanly: śpiewa głos środkowy marnie. [przypis edytorski]

142. wejdę gościem — dziś: wejdę jako gość. [przypis edytorski]

143. Pisać na czole: „Zmiłuj się nad nami!” — na drzwiach domów dotkniętych zarazą umieszczano napis „Panie, zmiłuj się nad nami”. [przypis edytorski]

144. Pajac z przykrytym do marszczek uśmiechem — w późn. wyd. tłumaczenie poprawiono: „Pajac, co lica wciąż marszczy uśmiechem”. [przypis edytorski]

145. Spódnicę na twym zawiesimy grobie. — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie: „Coś krzywo patrzysz i lica masz blade,/ W twych oczach widzę ołowianą szpadę”. [przypis edytorski]

146. alla fortuna della guerra (wł.) — na los wojny. [przypis edytorski]

147. paliwoda (daw.) — zawadiaka, człowiek gwałtowny. [przypis edytorski]

148. Lampart na moim kolanie — szaty lub zbroje rycerskie zdobiono, umieszczając na ramionach, łokciach lub kolanach wizerunki głów lwów lub lampartów. [przypis edytorski]

149. inny ton wyśpiewają. — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie kwestię Księżniczki: „Stań z boku, dobry Pompejuszu”. [przypis edytorski]

150. canus (łac.) — pies. [przypis edytorski]

151. manus (łac.) — ręka. [przypis edytorski]

152. quoniam (łac.) — ponieważ, gdyż. [przypis